آداب زیارت امیرالمؤمنین علیه السّلام

بخش  دوّم: طرح شبهات و پاسخ به آنها |۹

نماز زیارت در حرمهای ائمّه علیهم السّلام

از جمله‌ی آداب زیارت «ائمّه‌ی اطهار» علیهم السّلام، بجا آوردن «نماز زیارت» در کنار قبر آن بزرگواران است که برای وسوسه‌گران شبهه‌انگیز، دستاویزی شده و آن را، دلیل بر «شرک» شیعه قرار داده و میگویند، اینان در حرمهای امامان خود، رو به قبر امام میایستند و برای امام، نماز میخوانند و او را می‌پرستند؛ در صورتیکه نماز، تنها برای «خدا» باید باشد و رو به «کعبه» انجام پذیرد!!

در پاسخ این شبهه میگوئیم:

شما اگر فقط یک بار، به مشاهد مشرّفه‌ی ائمّه‌ی اطهار علیهم السّلام میرفتید و از نزدیک، آداب زیارت زُوّار پاکدل آن بزرگواران را مشاهده میکردید و یا حدّاقلّ، به کتابهای بسیار ساده‌ی فارسی که در آداب زیارت، نوشته شده و در دست عوام شیعه است، مراجعه میفرمودید و منصف هم بودید، هرگز روا نمیدیدید که چنین مطلب پوچ و بی‌اساس و دروغ را، به چنان مذهب حقّ و راستین، نسبت داده و یک جمعیّت خداپرست موحّد مخلص را، بدون هیچگونه احساس مسئولیّت وجدانی و ایمانی، متّهم به زذیله‌ی «شرک» که ریشه گرفته‌ی از یک فکر بسیار پست و منحطّ و سفه‌آمیز است بنمائید.
چه آنکه، این منطق بسیار روشن شیعه است که در تمام شئون مذهبیش از اصول و فروع و سنن و آدابش، سخن از «توحید» میگوید و در همه جا و در همه کار، از نماز و دعا و زیاراتش، جز خدا و نیل به قرب خدا، هدف و مقصد دیگری ندارد.
در همین دستورالعمل زیارت، تأمّل کنید و ببینید، چگونه از اوّلین قدم، با توجّه به «خدا» و جمله‌ی پر سطوت «الله اکبر»، آغاز میگردد و آخرین سخنش با جمله‌ی نورانی «اِنَّکَ اَنْتَ اللهُ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ» اختتام می‌پذیرد.

قسمتی از آداب زیارت امیرالمؤمنین علیه السّلام

در آداب زیارت امام امیرالمؤمنین «علیّ» علیه السّلام که مرحوم «شیخ مفید» و «شهید» و «سیّد ابن طاووس» رضوان الله علیهم اجمعین که از اعاظم علمای شیعه بشمارند، ذکر کرده‌اند، چنین آمده است:
چون رسیدی به خندق «کوفه» بایست و بگو:
اَللهُ اَکْبَرُ، اللهُ اَکْبَرُ اَهْلَ الْکِبْرِیاءِ وَ الْمَجْدِ وَ الْعَظَمَةِ؛ اَللهُ اَکْبَرُ اَهْلَ التَّکْبیرِ وَ التَّقْدیسِ وَ التَّسْبیحِ وَ الْآلاَءِ؛ اَللهُ اَکْبَرُ مِمَّا اَخافُ وَ اَحْذَرُ....؛
و چون نمودار شود برای تو «قبّه‌ی» شریفه‌ی آنحضرت، بگو:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلى مَا اخْتَصَّنی بِهِ مِنْ طیبِ الْمَوْلِدِ وَ اسْتَخْلَصَنِی اِکْراماً بِهِ مِنْ مُوالاةِ الْاَبْرارِ السَّفَرَةِ الْاَطْهارِ وَ الْخِیَرَةِ الْاَعْلامِ‏؛ اَللّهُمَّ فَتَقَبَّلْ سَعْیی اِلَیْکَ وَ تَضَرُّعی بَیْنَ یَدَیْکَ‏ وَ اغْفِرْلِیَ الذُّنُوبَ الَّتی لا تَخْفى عَلَیْکَ اِنَّکَ اَنْتَ اللهُ الْمَلِکُ الغَفّارُ؛
یعنی: «شکر خدا را که به من، نعمت طهارت مَولد و پاکی سرشت، عنایت فرموده و مرا، به دوستی نیکان و سفیران پاک، گرامی داشته است.
اینک بپذیر ای خدا، سعی و شتابم را بسوی تو زاریم را به درگاه تو، و از گناهانم که بر تو پوشیده نیست، در گذر که توئی خدای فرمانروای غفّار».
و چون به دروازه‌ی «نجف» برسی، بگو:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما کُنّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا اَنْ هَدانَا اللهُ‏....؛
یعنی: «خدا را شکر که ما را به این (شرفیابی) هدایت فرمود؛ و اگر نبود هدایت خدا، ما خود توانائی این راهیابی را نداشتیم».
پس داخل شهر شو و بگو:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی اَدْخَلَنی هذِهِ الْبُقْعَةَ الْمُبارَکَةَ الَّتی بارَکَ اللهُ فِیها وَ اخْتارَها لِوَصِیِّ نَبِیِّةِ....؛
یعنی: «شکر خدائی را که مرا داخل کرد در این بقعه‌ی مبارکه‌ای که در آن، مایه‌ی برکت قرار داده و آن را برای وصیّ پیامبرش برگزیده است».
و چون به صحن برسی بگو:
... اَللّهُمَّ کَما مَنَنْتَ عَلَیَّ بِمَعْرِفَتِهِ فَاجْعَلْنی مِنْ شیعَتِهِ وَ اَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِشَفاعَتِهِ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ‏؛
«بارالها، همچنانکه به سبب معرفتش بر من منّت نهاده‌ای، اینک مرا از پیروانش قرار بده و به شفاعتش داخل بهشتم بنما ای مهربانترین مهربانان».
پس داخل صحن شو و بگو:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی اَکْرَمَنی بِمَعْرِفَتِهِ وَ مَعْرِفَةِ رَسُولِهِ وَ مَنْ فَرَضَ عَلَیَّ طاعَتَهُ...
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ‏ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ جاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ اللهِ وَ اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّاً عَبْدُ اللهِ وَاَخُو رَسُولِ اللهِ.
اَللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ لا اِلَهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکْبَرُ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلى هِدایَتِهِ وَ تَوْفِیقِهِ‏ لِما دَعا اِلَیْهِ مِنْ سَبیلِهِ.
اَللّهُمَّ اِنَّکَ اَفْضَلُ مَقْصُودٍ وَ اَکْرَمُ مَأْتِیٍّ وَ قَدْ اَتَیْتُکَ مُتَقَرِّباً اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ بِاَخیهِ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ عَلِیّ بْنِ اَبیطالِبٍ عَلَیْهِمَا السَّلامُ:
«شکر خداوندی را که مرا گرامی داشت به معرفت خویش و معرفت رسولش و معرفت کسی که طاعت او را بر من، فرض و واجب فرموده است.
گواهی میدهم که معبودی جز «الله» نیست؛ معبودی که یگانه است و بی‌شریک است. و گواهی میدهم که «محمّد» صلّی الله علیه و آله، بنده و فرستاده‌ی او است؛ از جانب او بحقّ مبعوث گشته و حقّ آورده است. و گواهی میدهم که «علی(ع)» بنده‌ی خدا و برادر رسول خدا است.
الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر؛ لا اله الاّ الله و الله اکبر؛ و سپاس خدا را به تعمت هدایت و توفیقش که به همان راهی که خوانده است، توفیقِ یافتن آن را هم داده است.
بار خدایا، توئی برترین مقصود و گرامی‌ترین هدف. اینک بسوی تو آمدم و بوسیله‌ی پیامبرت رحمت و برادرش امیرالمؤمنین علیّ بن ابیطالب علیهما السّلام، به تو، تقرّب می‌جویم».
پس داخل رواق، شو و در وقت داخل شدن، پای راست را مقدّم بدار و بایست بر در حرم و بگو:
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ‏ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ جاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِه وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلینَ...؛
و سپس، شخص زائر، در داخل حرم، پس از سلام به پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع)، شش رکعت نماز، بجا میآورد؛ دو رکعت، هدیّه برای امیرالمؤمنین علیه السّلام و چهار رکعت دیگر، هدیّه برای حضرت آدم ابوالبشر و حضرت نوح علیهما السّلام که در جوار آنحضرت مدفونند، در نظر میگیرد. یعنی ثواب این شش رکعت نماز را به ارواح پاک آن بزرگواران، اهداء می‌نماید.
همچنانکه در روابط اجتماعی انسانها، چنین معلول و متعارف است که وقتی به دیدار دوستی یا عزیزی میروند، به تناسب شأن آن «محبوب»، برایش هدیه‌ای میبرند.
و این عمل، چنانکه میدانیم در شرع مقدّس اسلام، بسیار پسندیده و در لسان روایات از رسول خدا(ص)، و ائمّه‌ی اطهار علیهم السلام، بسی مورد ترغیب و تأکید قرار گرفته است.
اینجا هم وقتی شخص زائر و دوستدار امام علیه السّلام، خود را به توفیق خدا، مشرّف به شرف زیارت «مولا» و «محبوب» فوق‌العاده عزیزش می‌بیند، در مقام برمیآید که هم به شکرانه‌ی این نعمت عُظمی، به پیشگاه خداوند یکتا «الله» ـ جلّ حلاله ـ، عرض سپاسی بنماید؛ و هم به آستان اقدس مولا و محبوبش امام علیه السّلام، «هدیّه» و تحفه‌ای تقدیم بدارد.
و بدیهی است که عملی برای تشکّر از خدا، و هدیه‌ای مناسب با شأن حضرت مولا، بهتر و عالیتر از «نماز» نمی‌یابد.
و لذا دستورالعمل زائر نیز همین است که در حرم مطهّر «مولا» در سمت بالای سر آنحضرت (البتّه در صورت امکان، وگرنه در هر نقطه‌ی از حرم که میسّر است) دو رکعت نماز، رو به قبله و «قربةً الی الله تعالی» بجا آورد و ثواب آن را هدیه کند به روح پاک و مطهّر آن امام معصوم( علیه السّلام؛ و سپس این دعا را در همان حال که رو به قبله است بخواند:
اَللّهُمَّ اِنّی صَلَّیْتُ هاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ هَدِیَّةً مِنّی اِلی سَیِّدی وَ مَوْلایَ وَلِیِّکَ وَ اَخی رَسوُلِکَ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ وَسَیِّدِ الْوَصِیّینَ عَلِیِّ بْنِ اَبیطالِبٍ صَلَواتُ اللهِ عَلَیْهِ وَعَلی آلِهِ.
اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْها مِنّی وَاجْزِنی عَلی ذلِکَ جَزاءَ الْمُحْسِنینَ.
اَللّهُمَّ لَکَ صَلَّیْتُ وَ لَکَ رَکَعْتُ وَ لَکَ سَجَدْتُ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ لِاَنَّهُ لا تَکُونُ الصَّلوةُ وَالرُّکُوعُ وَالسُّجُودُ اِلاّ لَکَ لِاَنَّکَ اَنْتَ اللهُ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ.
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آِلِ مُحَمَّدٍ وَتَقَبَّلْ مِنّی زِیارَتی وَاعْطِنی سُؤْلی بِمُحَمَّدٍ وَ آِلهِ الطّاهِرینَ:
«بارالها، من، این دو رکعت نماز را بجا آوردم که هدیّه‌ای باشد از من به حضور آقا و مولای خودم، ولیّ تو و برادر رسول تو، امیرالمؤمنین و سیّدالوصیّین علیّ بن ابیطالب ـ صلوات الله علیه و علی آله ـ .
خدایا، درود و رحمت فرست بر محمّد و آل محمّد(ص) و قبول کن این دو رکعت نماز را از من؛ و در مقابل این عمل، به قدر و گونه‌ی پاداش نیکوکاران، به من، پاداش و جزا عنایت فرما.
پروردگارا، برای تو، نماز خواندم و برای تو، رکوع کردم و برای تو، سجده نمودم (آری برای تو) معبود یگانه‌ای که شریک نداری. چه آنکه، نماز و رکوع و سجده، روا نیست جز برای تو؛ زیرا که توئی «الله» (معبود بحقّ) که نیست جز تو، معبودی و خدائی.
بارالها، درود و رحمت فرست بر محمّد و آل محمّد(ص) و زیارتم را از من بپذیر و به محمّد و آل اطهارش، خواسته‌های مرا، به من عطا فرما».[1]

اهل انصاف را به داوری می‌طلبیم

اینک ما، بار دیگر از خوانندگان محترم میخواهیم، از دریچه‌ی انصاف بنگرند و قضاوت بحقّ، فرمایند:
آیا زائری که از اوّلین قدمش که به خاک «نجف» میگذارد تا آخرین ساعتی که از «نماز زیارت» فارغ میگردد، در همه جا و در همه حال از «خدا»، سخن میگوید و دمبدم به تسبیح و تقدیس و تکبیر خدا پرداخته و پیوسته او را به عظمت و وحدانیّت و سبّوحیّت، یاد میکند و قرب به او ـ جلّ جلاله ـ را مقصود اصیل از زیارت و دعا و نمازش میداند و با کمال صراحت میگوید:
اَللّهُمَّ اِنَّكَ اَفْضَلَ مَقْصُودٍ وَ اَكْرَمُ مَأْتِيٍّ؛
«خدایا، توئی برترین مقصود و گرامی‌ترین هدف».
و امام(ع) را هم از آن نظر که بنده‌ی صالح خدا و ولیّ برگزیده‌ی از جانب خدا و وسیله‌ی تقرّب و راهیابی بسوی خدا است، دوست میدارد و به زیارت مرقد پاکش می‌شتابد و آنجا هم باز صریحاً می‌گوید:
وَ قَدْ اَتینُکَ مُتَقَرّباً اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ بِاَخیهِ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ عَلِىِّ بْنِ اَبیطالِبِ عَلیهِما السَّلامُ؛
«اینک (ای خدا) بسوی تو آمدم و بوسیله‌ی پیامبرت پیامبر رحمت و برادرش امیرالمؤمنین علیّ بن ابیطالب علیهما السّلام، به تو، تقرّب می‌جویم».
و آنگاه، کنار قبر مطهّر امام علیه السّلام، برای «خدا»، بشکرانه‌ی نعمت توفیق زیارت، نماز میخواند و برای «خدا»، رکوع و سجود میکند و میگوید:
اَللّهُمَّ لَکَ صَلَّیْتُ وَ لَکَ رَکَعْتُ وَ لَکَ سَجَدْتُ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ لِاَنَّهُ لا تَکُونُ الصَّلوةُ وَ الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ اِلاّ لَکَ؛
«خدایا، برای تو نماز خواندم و برای تو، رکوع و سجود کردم؛ چرا که جز تو، کسی را نسزد که نماز و رکوع و سجود، از برایش بجا آورده شود».
آیا انصافاً اینچنین زائران موحّد با اخلاص را که صریح و قاطع در خداپرستی و یکتاپرستی هستند، میشود مشرک و ملحدشان نامید و لعنت و نفرت، نثارشان کرد و مستحقّ قتل و غارت اموال و هتک نوامیسشان دانست[2]؟؟!! فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ؛[3] فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا يَكادُونَ يَفْقَهُونَ حَديثاً؛[4] قُلْ كُلٌّ مُتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ اَصْحابُ الصِّراطِ السَّوِيِّ وَ مَنِ اهْتَدی.[5]

خودآزمایی

1- به شبهه‌انگیزانی که نماز زیارت را شرک می‌پندارند، چه باید پاسخ گفت؟
2- مقصود اصیل از زیارت و دعا و نماز زیارت چیست؟
3- زائر به چه دلیل به زیارت مرقد پاک امام(ع) می‌شتابد؟

پی نوشت ها

[1]ـ به کتاب مفاتیح الجنان از ص ۳۳۹ تا ۳۴۷ رجوع شود.
[2]ـ بعداً نقل خواهد شد انشاءالله که فرقه‌ی «وهّابیّه» چه جنایاتی درباره‌ی «شیعه»، مرتکب شده‌اند (به صفحات ۲۵۲ تا ۲۵۶ رجوع شود).
[3]ـ سوره‌ی یونس، آیه‌ی ۳۵؛ یعنی: «چیست شما را؟ چگونه داوری میکنید؟!».
[4]ـ سوره‌ی نساء، آیه‌ی ۷۸؛ یعنی: «چیست مراین قوم را که سخنی نمی‌فهمند؟!».
[5]ـ سوره‌ی طه، آیه‌ی ۱۳۵؛ یعنی: «بگو، همه منتظریم؛ اینک بانتظار نشینید که بزودی خواهید دانست که: کیانند پویندگان راه راست؟ و کیانند راه یافتگان بسوی حق؟!».

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت