عوامل توليد قساوت در عصر ما

موجبات بیماری قساوت را در اجتماع خود بشناسیم

اینك با در نظر داشتن مطالب گذشته، وقت آن رسیده است كه مطلب را از مرحله‌ی كلّی‌گویی، تنزّل داده و در پی نشان دادن مصداق‌های روشن موجبات قساوت باشیم و نمونه‌هایی چند از گناهان شایع در اجتماع خود را كه عامل پیدایش بیماری قساوت در دل‌های مرد و زن، پیر و جوان گشته و سخت دردآلودشان ساخته است، ارائه دهیم و بالعیان موجبات بیماری ارواح و قلوب را ببینیم و بشناسیم و آنگاه با جدّ و اهتمام به فكر علاج افتاده و با استمداد از خداوند مهربان، در رفع علّت بكوشیم و مطمئن باشیم كه در این صورت مدد خدا به ما می‌رسد و دل‌ها را از این بیماری شفا بخشیده و رو به صلاح و سداد[1] می‌برد؛ چرا كه خودش می‌فرماید:
وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛[2]
و آن‌ها كه در جلب رضای ما می‌كوشند [و رو به ما می‌آیند] به طور مسلّم به راه خود هدایتشان می‌كنیم [و آنان را به مقصد می‌رسانیم] و محقّقاً خدا با نیكوكاران است.

عوامل تولید قساوت در عصر ما

البتّه عوامل تولید این مرض بسیار است و اقسام مختلف دارد، بعضی جلیّ است و آشكار، بعضی خفیّ است و پنهان. ما فعلاً آنچه را كه به طور عَلَن و آشكار، در داخل زندگی ما راه پیدا كرده و باعث انتشار این مرض گشته و روز به روز بر شدّت بیماری و تعداد بیماران می‌افزاید، نشان می‌دهیم و با استناد به آیات قرآن كریم و بیانات ائمّه‌ی معصومین(ع) به خانواده‌های مسلمان، اعلام خطر كرده و از عواقب شوم این زندگی آلوده و مسموم تحذیر می‌نماییم.
... فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ یَخافُ وَعِیدِ؛[3]
... یادآوری كن به وسیله‌ی قرآن، مردمی‌ را كه ترس از عذاب موعود من دارند.

آری! روی سخن با اهل ایمان و مؤمنین به قرآن است

اعتراف می‌كنیم و خود می‌دانیم كه این سخنان تازگی ندارد، ولی برای مردم خواب رفته و غافل، بانگ مكرّر لازم است تا مگر به ندایی برخیزند و به آینده‌ی خود بیندیشند. گرچه در این محیط گناه‌آلود كه قبح اعمال قبیح از نظرها رفته و جلوه‌های شیطانی به نام تمدّن انسانی در متن زندگی جا كرده و اصلاً بی‌پردگی زن و استماع موسیقی و اشباه آن یك كار عادی بلكه رمز تمدّن و روشنفكری به حساب آمده و یك نوع انحراف عجیب فكری در مرد و زن پیدا شده است، آری؛ در این محیط و با این شرایط، به راستی به زحمت می‌شود در میان مردم قیام به وعظ و نصیحت كرد و انتقاد از كجروی‌های آنان نمود و باورشان داد كه كج می‌روند و از صراط حقّ منحرفند. قرآن كریم درباره‌ی این قبیل مردم می‌فرماید:
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأخْسَرِینَ أعْمالاً * الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً؛[4]
بگو: آیا خبر بدهیم به شما كه زیانكارترین مردم چه كسانی‌اند؟آن‌ها كه [راه و رسم زندگی را در دنیا گم كرده‌اند و بیراهه می‌روند و به همین جهت] سعی و كوشش و فعّالیّت دنیایی‌شان تباه می‌شود و به ثمر نمی‌رسد و [عجب این كه] آنان در همین حال [بیراهه‌روی و تبهكاری] چنین معتقدند كه كاری خوب [و ثمربخش] می‌كنند [و به راهی درست می‌روند].
در آیه‌ی دیگری هم می‌فرماید:
وَ إنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ * حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی‏ وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرینُ؛[5]
و آنان [یعنی شیاطینی كه قرین و همراه دائمی مردم منحرفند] آنها را [مردم از خدا غافل گشته و به شیطان پیوسته را] علی‌الدّوام از راه [حقّ و سعادت] باز می‌دارند و آنان [فریب خوردگان بینوا] چنین می‌پندارند كه راه [سعادت را] یافته‌اند و هدایت شده‌اند [هم‌چنان در جهل مركّب می‌مانند]تا وقتی به سوی ما آیند [در موقف قیامت بایستند و به بدبختی خود واقف شوند و خیانت اغواگران دنیایی را كه هادی خود می‌پنداشتند بالعیان ببینند؛ در آن موقع خطاب به همانان] می‌گویند: ای كاش بین من و تو فاصله‌ی بین مشرق و مغرب بود. چه بد قرین [و همنشینی] بودی برای من.
حال، ما به مسلمانان مؤمن به قرآن گوشزد می‌كنیم كه ای مردان و زنان مسلمان به هوش باشید، قُرَناء سَوء و همنشینان اغواگری را كه مستولی بر شما شده‌اند و شب و روز در اغوا و اضلال شما می‌كوشند بشناسید. تا موقف قیامت نرسیده و فریاد شما به:
یا لَیتَ بَینی وَ بَینَكَ بُعدَ الْمَشْرقَیْنِ؛
بلند نشده است به خود بیایید و آن‌ها را با حزم[6] و دوراندیشی كامل از محیط زندگی خود دور كنید و لطمه به سعادت جاوید خویشتن نزنید. آری! وقت است كه با روحی آماده‌ی امتثال امر خدا، گوش فرا دارید و مصادیق روشن تولید كنندگان بیماری قساوت یا قُرناء سوء را از زبان قرآن و امامان بشناسید و از زندگی خود خارج كنید و به سعادت قرب خدا كه ِنعْمَ القرین (چه خوب همنشینی) است نائل گردید.

موسیقی عامل مهمّ تولید قساوت

یكی از عوامل بسیار مؤثّر در پیدایش قساوت دل كه متأسّفانه همچون میكربی خطرناك، در پیكر زندگی ما راه یافته و در قیافه‌ی موجودی مهربان، تیشه به ریشه‌ی سلامت روح مردم می‌زند و دامنه‌ی سنگدلی را گسترش می‌دهد، موضوع استماع غناء یعنی گوش دادن به موسیقی است كه خدا می‌داند چه دل‌ها را سیاه و چه عمرها را تباه و چه سرمایه‌های پر ارج انسانی را بر باد داده است و می‌دهد.
و یاللاسف كه مردم مسلمان، چنان این دشمن خطرناك بشر و این سمّ مهلك انسان را در قلب زندگی خود جا داده‌اند و مانند عسل عزیزان خود می‌دهند كه گویی اصلاً ندای لرزاننده‌ی قرآن را نشنیده‌اند و از تنبیهات و تحذیرات اولیای دین به كلّی بی‌خبرند كه چه عواقب شومی را با دست خود، برای خود و عزیزان خود به‌وجود می‌آورند.

ما فقط با خانواده‌های مسلمان طرف صحبتیم

 باید توجّه داشت كه ما در این گفتار، نه با كفّار و دنباله روهای كفّار طرف صحبتیم و نه می‌خواهیم مضرّات موسیقی را از نظر آثار جسمی و روانی مستند به تحقیقات علمی روز اثبات كنیم كه چه آثار شومی روی اعصاب گذارده و موجب ابتلا به بسیاری از امراض عصبی می‌گردد و چگونه حالت ركود فكری در آدمی ایجاد كرده و مغز و قوای دماغی را تدریجاً فلج كرده و از تفكّر در مطالب علمی و حلّ معضلات اجتماعی، عاجز و ناتوان می‌سازد و عاقبت، ملّت سرگرم به موسیقی را ملّتی بی‌حس و جمعیّتی عاطل و باطل به بار می‌آورد كه نیروی درك مصالح و مفاسد زندگی خود را نداشته باشند و قادر بر حفظ موجبات شرف و عزّت ملی خود نباشند. اینها از صبح تا نیمه شب سرگرم رقص و پایكوبی و استماع تصنیف‌های هرزه و آوازهای مهیّج شهوات حیوانی باشند و دیگران با كمال تدبیر و سیاست، دست به كار غارت و تاراج كردن ذخایر مادّی و معنوی این خواب‌رفتگان روشنفكر(!) گردند.
البتّه این‌ها و ده‌ها مفاسد دیگر از لحاظ جسمی و روانی، خانوادگی و اجتماعی كه معلول سر و كار داشتن با موسیقی است از نظر دانشمندان صاحب‌نظر، مسلّم و قطعی است؛ چنان كه كتاب‌ها و مقالات زیادی هم در این زمینه نگارش یافته و در دسترس قرار گرفته است. هر كه طالب این‌گونه مباحث باشد لازم است به آن نوشته‌ها مراجعه نماید.

نظر ما، بحث ساده‌ی قرآنی با مردم قرآنی است

ما در این كتاب از آثار سوء موسیقی كه مربوط به جنبه‌ی بهداشت جسمی و روانی و زندگی اجتماعی است بحثی نداریم بلكه روی سخن در این مقال تنها با خانواده‌های مسلمان معترف به حقّانیّت اسلام و قرآن است؛ از آن نظر كه مسلمانند و مدّعی ایمان به قرآن.
بله، ما با مردمی طرف بحث و صحبتیم كه داعیه‌ی تصدیق نبوّت و رسالت حضرت محمّد مصطفی(ص) و امامت ائمّه‌ی اطهار(ع) دارند و صمیمانه عرض اخلاص و ادب و ابراز مودّت و محبّت به آستان اقدسشان می‌نمایند و برای این كار تنها از طریق آیات قرآن كریم و بیانات حضرات معصومین(ع) وارد بحث می‌شویم و خیلی هم ساده و روان و عاری از همه گونه اصطلاحات علمی زیرا كار از این‌ها گذشته و مجال بسیار تنگ است و عمر با سرعت می‌گذرد و به همین زودی ایّام مهلت منقضی گشته و هنگام رحلت فرا می‌رسد در حالی كه هنوز یك هزارم دانسته‌های خود را به عمل نیاورده و زمینه‌ی سعادت برای زندگی بعد از مرگ ـ كه حقیقت حیات و زندگی واقعی است ـ فراهم نساخته‌ایم.
... ألا ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ؛[7]
...به خود آیید كه این همان زیان آشكار است.

هان ای مسلمان، همّتی!!

ای مسلمانان! تا كی فهمیدن و عمل نكردن، تا كی خواندن و شنیدن و به كار نبستن؟ آیا این ندای آسمانی قرآن بس نیست كه تكان در دل‌ها بیفكند:
أ لَمْ یَأنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا یَكُونُوا كَالَّذِینَ اُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ؛[8]
آیا وقت آن نرسیده كه مردم مدّعی ایمان، به یاد خدا و وعده‌های صدق خدا بیفتند و از خدا بترسند و نباشند مانند امّت‌های پیشین كه با داشتن كتاب آسمانی در اثر طول مدّت مهلت، دل‌هایشان قساوت گرفت و بسیارشان فاسق و خارج از وادی حقّ گشتند.
آری! وقت آن رسیده و اینك گوش به فرمان حقّ باشید.

خودآزمایی

۱- یكی از عوامل بسیار مؤثّر در پیدایش قساوت دل را بیان کنید.
۲- زیانكارترین مردم چه كسانی‌اند؟
۳- انواع قساوت را فقط نام ببرید.

پی نوشت ها

[1]ـ صلاح و سداد: راستی و درستی.
[2]ـ سوره‌ی عنكبوت، آیه‌ی ٦٩.
[3]ـ سوره‌ی ق، آیه‌ی ٤٥.
[4]ـ سوره‌ی كهف، آیات ١٠٣ و ١٠٤.
[5]ـ سوره‌ی زخرف، آیات ٣٧ و ٣٨.
[6]ـ حزم: پیش‌بینی.
[7]ـ سوره‌ی زمر، آیه‌ی ۱۵.
[8]ـ سوره‌ی حدید، آیه‌ی ۱۶.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت