وظیفه‌ی خیرخواهان در ازدواج جوانان | ضرورت تاسیس مراکز همسریابی

بخش پنجم: مسئولان ازدواج | ۵

وظیفه‌ی متمکنین و خیرخواهان*

جهت‌دهی اموال متمکنین برای ازدواج

متمکّنین و خیرخواهان، گروه دیگری هستند که در ازدواج جوانان مسئولیت دارند. این خیرخواهان باید اموال خود را در مسیرهای صحیح و اولویت‌دار جهت‌دهی کنند تا برای مردم و اجتماع، ثمربخش باشد و گره‌ای از مشکلات را باز کند و چه جهتی بهتر از ازدواج جوانان؟ تزویج افراد مجرد در اسلام، عبادتی بزرگ محسوب می‌شود؛ به طوری که آن شخص، مورد توجه خداوند متعال واقع می‌شود و در قیامت، در سایه‌ی عرش الهی قرار می‌گیرد. به چند حدیث در این باره اشاره می‌کنم:
امام صادق(ع) فرمود:
هر کس عزّبی را به همسری رساند از جمله کسانی است که خدای بزرگ در روز قیامت به او نظر خواهد کرد.[1]
امام کاظم(ع) فرمود:
سه کس در روزی که سایه‌ای جز سایه‌ی عرش خدا نیست در سایه‌ی عرش او هستند: مردی که برادر مسلمان خود را زن دهد یا به او خدمت کند یا رازش را بپوشاند.[2]
پیامبر گرامی اسلام(ص) هم در حدیثی فرمود:
هر کس برادر مؤمن خود را زن دهد تا آن زن، همدم و مایه‌ی پشت‌گرمی و آسایش او باشد، خداوند او را از حورالعین بهشت زن دهد و با هر یک از صدّیقانِ خانواده و برادران (دینی) اش که دوست داشته باشد همدمش کند و آنان را با وی انس و الفت دهد.[3]
این سخنان که به زبان راست‌گوترین و دل‌سوزترین انسان‌ها جاری شده است می‌تواند پشتوانه‌ی معنوی بسیار گران‌بهایی در امر حمایت از ازدواج جوانان باشد. متمکنین از این طریق می‌توانند بهترین عبادت‌ها را انجام دهند. چه عبادتی بالاتر از این که انسانی در قیامت مورد توجه مخصوص خداوند متعال قرار گیرد. متأسفانه جامعه‌ی ما به این قبیل عبادت‌ها عادت نکرده است و عبادت را در به جا آوردنِ حج و عمره و رفتن به زیارت عتبات عالیات یا اقامه‌ی مراسم عزاداری برای ائمه‌ی اطهار(ع) منحصر کرده‌اند. اگر به کسی گفته شود تو که حج واجب را انجام داده‌ای اکنون با پول این حج مستحبی و عمره، وسیله‌ی ازدواج یک دختر و پسر را فراهم ساز، زیرا از بهترین عبادت‌هاست، غالباً قبول نمی‌کند.
اگر به یک نفر که صدها هزار تومان خرج مراسم عزاداری امام حسین(ع) می‌کند و خروارها برنج می‌پزد و به سینه‌زنان می‌دهد بگویید مقداری از آن‌ها را کم کن و در عوض، پول آن را خرج ازدواج یک دختر و پسر فقیر کن، نمی‌پذیرد.
چه باید کرد؟ در گام اول باید کمک‌رسانی جدی در امر تزویج جوانان و خرج کردن معقول در این باره، به صورت فرهنگ درآید. این فرهنگ‌سازی، وظیفه‌ای است که خطبا و گویندگان، نویسندگان، اهل رسانه، مسئولان و دیگر مراکز تأثیرگذار و فرهنگ‌ساز به عهده دارند. اسلام خواسته است که کمک به ازدواج جوانان به صورت فرهنگ دینی درآید و متمکّنین و خیراندیشان در این مورد، عنایت کامل به خرج دهند و به عنوان خیرات، مقداری از اموالشان را در این راه خرج کنند. بدین منظور باید موقوفاتی به وجود آید و اهل خیر، به هنگام وصیت مقداری از ثلث اموالشان را بدین منظور اختصاص دهند.
اگر ما در شناخت ارزش‌های واقعی اسلام و عمل بدان‌ها عنایت داشتیم نباید دختر و پسری که به سنین ازدواج رسیده‌اند، برای تهیه‌ی مقدمات ازدواج، مشکل داشته باشند. متأسفانه جامعه‌ی اسلامی ما این‌گونه نیست، پس وظیفه‌ی دانشمندان اسلامی است که در ترویج این فرهنگ کوشش نمایند.

وقف اموال برای ازدواج جوانان*

وقف، یکی از سنت‌های پسندیده‌ی اسلامی است که آثار بسیار مثبتی در جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی دارد. مردم مسلمان ایران، به پیروی از تعالیم اسلام، به امر وقف، اهتمام داشته و دارند و بدین وسیله، نیّت‌های خیرخواهانه‌ی خود را نشان داده‌اند. این همه مسجد، حسینیه، مدرسه، بیمارستان، دانشگاه، صحن و بارگاه امام‌زادگان با همّت و بودجه‌ی نیکوکاران به وجود آمده است.
وقف املاک برای امور خیریه، صدقه‌ی جاریه‌ای است که برای همیشه و به طور مستمر در حال ثمر دهی است. در این باره احادیث فراوانی از پیشوایان معصوم(ع) نقل شده، که به یکی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
هنگامی که مؤمن بمیرد، دست او از عمل کوتاه می‌شود مگر در سه چیز: صدقه‌ی جاریه، علمی که مردم از آن بهره‌مند شوند و فرزند صالحی که برای او دعا کند.[4]
مردم ما به انگیزه‌های الهی، انسان دوست و نیکوکارند، مهم این است که در مورد کارهای عام‌المنفعه، که مورد رضایت خداست، توجیه شوند.
یکی از کارهایی که می‌توان خیّرین را به سوی آن‌ها دعوت کرد، وقف بخشی از اموال و مستغلات خود برای کمک به ازدواج جوانان است؛ مثلاً ساختن سالن برای مراسم ازدواج به صورت رایگان، یا کارهایی نظیر آن.
بی‌تردید ثواب این‌گونه موقوفات، کمتر از تأسیس حسینیه و تعمیر مرقدهای امام‌زادگان و ساختن گنبدهای طلا برای آن‌ها نیست.
تشویق و هدایت مردم و نیکوکاران از طریق ائمه‌ی جمعه، وعاظ و منبری‌ها، مداحان و مرثیه‌خوانان، به ویژه صدا و سیما، به این گونه صدقات جاریه، بسیار مؤثر است و می‌تواند از هزینه‌های جوانان و خانواده‌ها در امر ازدواج بکاهد.

تشکیل تعاونی‌های ازدواج*

ترویج ازدواج، یکی از اقدامات بسیار پسندیده و برکت‌خیزی است که جامعه را به سوی معنویت و نشاط و زندگی سالم، پیش می‌برد و سنین ازدواج را در حالت تعادل نگه می‌دارد. این کار باید از راه‌هایی صورت گیرد که تشکیل تعاونی‌های ازدواج، یکی از آن‌هاست.
اساساً در قرآن و روایات، مردم به تعاون در کارهای خیر، توصیه شده‌اند؛ عبارت‌های به کار گرفته شده در این مورد، بسیار جذّاب و درس‌آموز است؛ چند نمونه را نقل می‌کنم؛ قرآن می‌فرماید:
در نیکوکاری و پرهیزگاری با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و تعدّی دستیار هم نشوید و از خدا پروا کنید که کیفر خداوند، سخت است.[5]
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
مردم به خیر و نیکویی نمی‌رسند مگر آن‌که امر به معروف و نهی از منکر کنند و در نیکوکاری همکاری نمایند، اگر این چنین نکنند برکات از میان آن‌ها می‌رود.[6]
امیرمؤمنان علی(ع) در هنگام شهادت فرمود:
در کار نیک و پرهیزگاری، همکاری کنید و بر گناه و دشمنی، دستیار نباشید، سپس آن حضرت(ع) ذکر لا اله الا الله را گفت و چشم از جهان فرو بست.[7]
برای عملی ساختن تعاون و همکاری در امر ازدواج لازم است در شهرها و روستاها، مراکزی تأسیس شود. چند نفر از اهل خیر، پیش‌قدم شوند و افراد مناسب دیگری را بدین منظور دعوت نمایند. مناسب است افراد آن عبارت باشند از:
استاندار، فرماندار، بخشدار، مسئول کمیته‌ی امداد، امام جمعه، مسئول سازمان ملی جوانان، مدیر صدا و سیما، مدیر کل آموزش و پرورش، رییس دانشگاه و یا هر شخص و نهاد دیگری که می‌تواند در این امر الهی، مؤثر باشد. مهم آن است که مسئله‌ی ازدواج جوانان یک گروه پی‌گیر داشته باشد و هدف آن، تسهیل و کمک به جوانان در امر ازدواج باشد. آیین‌نامه و شرح وظایف آن را هم تهیه کنند. به نظرم وظایفشان می‌تواند امور زیر باشد:
ـ تشویق جوانان و پدران و مادران به ازدواج به موقع؛
ـ ترویج فرهنگ ازدواج‌های ساده؛
ـ تأسیس مراکز مشاوره در انتخاب همسر؛
ـ تأسیس کلاس‌های همسرداری؛
ـ برگزاری کلاس‌های آموزش زندگی؛
ـ راه‌اندازیِ مراکز مشاوره در رفع اختلافات خانوادگی.

موردیابی*

یکی از مشکلات ازدواج این است که بسیاری از دختران و پسران از هم اطلاعی ندارند. چه بسا خانواده‌هایی که چندین دختر خوب و در سنین ازدواج در منزل دارند و خانواده‌های پسردار از وجود آن‌ها بی‌اطلاعند.
این مشکل در روستاها و بخش‌ها و شهرهای کوچک، کمتر وجود دارد، زیرا ساکنان آن‌جا از یکدیگر اطلاع دارند، اما در شهرها، به ویژه شهرهای بزرگ، این مشکل وجود دارد، چون خانواده‌ها غالباً با یکدیگر رفت و آمد ندارند تا از وجود دختران آن‌ها مطلع باشند. قبلاً به طور هفتگی و دائمی، دخترها را در مکان‌های عمومی مثل حمام‌ها، سرچشمه‌ها و مکان‌های عمومی می‌دیدند و به خواستگاری می‌رفتند، که امروزه نیست. خانواده‌ی دختر هم که وسیله‌ای برای معرفی دختران خود ندارند. اصولاً بعضی مادرانِ پسرها عُرضه‌ی یافتن عروس مناسب برای پسرشان را ندارند و بعضی پسران، مادر و خواهری هم ندارند تا برای آنان، زن پیدا کنند، بنابراین جامعه به افراد نیکوکار و دل‌سوزی نیاز دارد تا برای وصلت دختران و پسران، پادرمیانی کنند.
موردیابی و معرفی دختران و پسران مناسب به خانواده‌ها عملِ بسیار نیکی است که پاداش فراوان دارد و اسلام بدان، توصیه نموده است.
امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:
بهترین وساطت‌ها این است که میان دو نفر در امر ازدواج وساطت شود تا سر و سامان گیرد.[8]
امام صادق(ع) فرمود:
هرکس، عزّبی را زن دهد از جمله کسانی است که خداوند در روز قیامت به او نظر می‌افکند.[9]
بنابراین خوب است مسلمانان در معرفی دختران و پسران آماده‌ی ازدواج به یکدیگر کمک کنند. مدیران و دبیران دبیرستان‌های دخترانه می‌توانند نقش مهمی را در این مورد ایفا کنند. در بین دبیران و آموزگارانِ زن هم دخترانی وجود دارند که به هر دلیل هنوز ازدواج نکرده و آماده‌ی ازدواج هستند، چه خوب است مدیر آن مدرسه یا سایر آموزگاران و دبیران که از وجود چنین خانم‌هایی اطلاع دارند، آن‌ها را به پسرانی که قصد ازدواج دارند یا به خانواده‌ی آن‌ها معرفی و پادرمیانی کنند. همچنین مسئولان سایر ادارات و مؤسساتِ دولتی یا خصوصی، پسرانی که قصد ازدواج دارند می‌توانند از همین طریق استفاده نمایند.

تأسیس مراکز همسریابی*

یکی از راه‌های ترویج ازدواج، تأسیس مرکز همسریابی است. این مرکز می‌تواند مردمی ـ دولتی باشد. در برخی شهرها از جمله شهر مقدس قم و تهران مراکزی با همین هدف توسط خیرخواهان به وجود آمده و کارهای مناسبی هم انجام داده‌اند، اما دایره‌ی کار آن‌ها بسیار محدود است و به مقدار نیاز نیست؛ به علاوه کار آن‌ها در مشاوره برای همسریابی منحصر می‌شود و کمتر به اقدام عملی در معرفی دختران و پسران می‌کنند. برای تقویت این مراکز، پیشنهادهای زیر به نظرم می‌رسد:
1. اولیای دختران و پسران با این مراکز، بیشتر همکاری کنند، در وضع فعلی، همکاری خوبی ندارند. ارائه‌ی مشخصات کامل و آمادگی برای بحث درباره‌ی دختران و پسران خود، دامنه‌ی همکاری را بیشتر می‌کند.
2. صدا و سیما و رسانه‌های عمومی دیگر، بدون دریافت پول، این مراکز را به مردم معرفی کنند. چون معرفی آن‌ها می‌تواند باعث رجوع و اعتماد مردم شود.
3. خیّرینِ دل‌سوز به هر طریق ممکن به این مؤسسه‌ها کمک کنند.
4. از مؤسسان این مراکز، انتظار داریم با هم‌اندیشی و به وجود آوردنِ امکانات و ابزارهای لازم، دامنه‌ی فعالیت‌های خود را گسترش دهند.

خودآزمایی

1- مسئولیت متمکّنین و خیرخواهان در ازدواج جوانان را ذکر کنید.
2- برای عملی ساختن تعاون و همکاری در امر ازدواج لازم است چه کارهایی انجام شود؟
3- چرا مشکل پیدا کردن مورد مناسب برای ازدواج در روستاها و بخش‌ها و شهرهای کوچک، کمتر و در شهرهای بزرگ بیشتر است؟

پی نوشت ها 

[1]. وسائل الشيعه، ج 20، ص 45: «مَن زَوَّجَ اعزباً كانَ مِمَّن يَنْظُر الله عزوجل اليه يوم القيامةِ».
[2]. خصال صدوق، ص 141: «ثلاثَةٌ يَسْتَظِلُّونَ بِظِلِّ عرشِ الله يومَ لا ظِلِّ إلّاظِلُّهُ: رَجلٌ زَوَّجَ أخاهُ المسلمُ أو أخْدَمَهُ أو كَتَمَ لَهُ سِرّاً».
[3]. بحار الأنوار، ج 74، ص 194: «مَن زَوَّجَ أخاهُ المؤمنَ امَرأةً يَأنَسُ بِها وَ تَشُدُّ عَضُدَهُ وَ يَسْتريحُ إليها زَوَّجهُ اللهُ مِن الحورِالعينِ و آنَسَهُ بمَن أحَبَّهُ مِن الصدّيقينَ مِن أهل بيتِهِ و إخوانِهِ و آنَسَهُم بِهِ».

* تاريخ ايراد خطبه: ۲۲/۲/۸۵.
[4]. بحار الأنوار، ج 2، ص 23: «إذا ماتَ المؤمن انقطَعَ عَمَلُهُ إلّا مِنْ ثلاثٍ: صدقةٍ جاريةٍ أوْ عِلمٍ ينتفعُ بِهِ أو ولدٍ صالحٍ يَدْعُو لَهُ.»
* تاريخ ايراد خطبه: ۲۶/۱۲/۸۴.
[5]. مائده، آيه‌ی 2: «وَتَعاوَنُوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقْوى‏ وَلا تَعاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالعُدْوانِ وَاتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ شَدِيدُ العِقابِ».
[6]. وسائل الشيعه، ج 16، ص 124: «لا تَزالُ أمّتى بِخَيرٍ ما امَرُوا بالمعروفِ و نَهَوْا عَن المنكرِ و تَعاوَنوا على البِرِّ و التَّقوى فَإذا لَمْ يَفْعلُوا ذلك نُزِعَتْ مِنهم البركاتُ».
[7]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 121: «تعاونوا على البرّ و التقوى و لا تعاونوا على الاثم و العدوان ثم يقول لا اله الّا الله حتى توفّى».
* تاريخ ايراد خطبه: ۲۰/۶/۷۷.
[8]. بحار الأنوار، ج 103، ص 222: «أفضلُ الشفاعاتِ أن تَشْفَعَ بَيْنَ اثنَيْنِ فِى نكاحٍ حَتى يَجْمَعَ شَمْلَها».
[9]. وسائل الشيعه، ج 20، ص 45: «مَن زَوّجَ أعْزَباً كانَ مِمَّن يَنْظُر اللهُ إليه يومَ القيامةِ».
* تاريخ ايراد خطبه: ۱/۲/۸۵.
* تاريخ ايراد خطبه: ۳۱/۴/۸۴.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی