بخش پنجم: مسئولان ازدواج | ۶
جوانان در ابتدای زندگی، خام و کمتجربهاند و گاه به موانعی برمیخورند که قادر به عبور از آنها نیستند و همین موانع و مشکلات، باعث کشمکشها و اختلافات میشود. به منظور آموزش جوانان و آماده ساختن آنها برای ورود به زندگی، کلاسهایی باید برگزار شود.
چنین آموزشهایی نه در دبیرستان و دانشگاه وجود دارد نه در جامعه.
لازم است آموزش و پرورش و نیز خیراندیشان در تأمین و تأسیس این نیاز، جداً اقدام نمایند. البته ادارهکنندگان چنین کلاسهایی باید ازدواج را تجربه کرده باشند و اطلاعات لازم را داشته باشند.
فضلای حوزههای علمیه نیز وظیفه دارند خود را برای ادارهی این کلاسها آماده سازند. البته شنیدهام بعضی آقایان در این مورد، کم و بیش، فعالیت دارند، ولی بیش از این لازم است. به علاوه برای ادارهی چنین کلاسهایی باید برنامهریزی شود. خوب است در پایان این دورهی یک یا سه ماهه، گواهینامهی فراگیری چنین آموزشهایی را به شرکتکنندگان بدهند تا برای ازدواجشان امتیازی باشد.
دولت، نهادِ قدرتمند دیگری است که باید در ازدواج جوانان، نقش فعال ایفا کند. این نقش میتواند در عرصههای مختلف مسکن، اشتغال، سربازی و امثال آن باشد. در چند خطبه به این وظایف، اشاره میکنیم. ابتدا به مشکل مسکن میپردازیم:
اگر جوان بتواند در ابتدای تشکیل خانواده برنامهای تضمین شده برای خانهدار شدن خود بریزد، به ازدواج ترغیب میشود و مسکن را به عنوان مانعی بر سر راه خود نمیبیند.
امروزه در کشور ما مسکن بعد از اشتغال، بزرگترین مشکل جوانان است. هر انسانی نیاز به مسکنِ ملکی یا استیجاری دارد و متأسفانه برخی از آن محرومند؛ یعنی یا خیابان خوابند یا در خرابهها یا جاهای دیگر زندگی میکنند، چون قدرت خرید یا اجارهی مسکن را ندارند.
در اوایل انقلاب، با تأکیدات پی در پی امام خمینی(ره)، نهضت و حرکت خوبی در امر خانهسازی به وجود آمد، اما به مقدار کافی و به اندازهی نیاز نبود. طبق آمار، سهم اشتغال در بخش ساختمان در 22 سال گذشته روند کاهشی داشته و از 5/13 درصد در سال 1355 به 21/10 درصد در سال 1379 کاهش یافته است.[1]
بنابراین جمعیت بیخانمان مخصوصاً قشر فقیر و بیکار نه تنها کمتر نشدهاند بلکه با توجه به افزایش جمعیت، بیشتر هم شدهاند، بدین علت که سیاستهای اعطای وام و اعتبار برای احداث منزل یا خرید آن به گونهای است که فقط شاغلان بخش رسمی اقتصاد را شامل میشود، بیکاران و طبقهی محروم و بیدرآمد و کمدرآمد را دربرنمیگیرد، چون قدرت پرداخت اقساط آن را ندارند. جمعی از جوانان نیز از همین افراد هستند.[2]
به هر جهت، با توجه به این که در حدود نیمی از جمعیت به ویژه در شهرها جوان هستند و اکثر آنها یا بیکارند یا شغل پایداری ندارند و از درآمد کافی برخوردار نیستند و بیخانه و مسکن هم هستند دولت باید برای سرپناه آنان چارهای بیندیشد و آن عزیزان را از این وضع اسفبار نجات دهد.
مشکل مسکن در سالهای قبل وجود داشته و همچنان ادامه دارد. اکثر جوانان و اقشار کمدرآمد، قدرت خرید خانه ندارند، اجارهی خانهها نیز بیش از حد بالا رفته است. چرا چنین است؟
روشن است که گرانی خانه، معلولِگرانی زمین، مصالح، آهن، آجر، سیمان و دیگر مصالح، همچنین گرانی آب، برق، گاز و عوارضِ شهرداری است. به علاوه، سود کلانی که بساز و بفروشها و انبوهسازان، از کار خود طلب میکنند.
دولت هم به قدر کافی نظارتی روی اینها ندارد بلکه خودش نیز در بعضی موارد در گرانی نقش دارد.
ریشهی دیگر گرانی مسکن، مربوط به دولت و بانکهاست. بانکها وام خرید و بنای خانه را به کسانی میدهند که قدرت پرداخت اقساط آن را داشته باشند و نیز ضامن معتبر بیاورند. در حالی که اکثر جوانان یا بیکارند یا با درآمد کم به کاری اشتغال دارند و از عهدهی این شرایط بانکها برنمیآیند.
لذا ناچارند تا آخر عمر از داشتن خانهی ملکی محروم باشند. اجارهی منزل هم که بسیار بالاست و صاحب خانهها علاوه بر اجاره، مبلغ زیادی را به عنوان رهن مطالبه میکنند. طعم تلخ اجاره نشینی را کسانی درک میکنند که اجاره نشین باشند. متأسفانه نه صاحب خانهها انصاف دارند و نه دولت بر این امر مهم نظارت دارد.
امیدوارم دولت در حل این مشکل، اقدام مؤثرتری انجام دهد و با در پیش گرفتن سیاستهای صحیح، اندکی از دغدغههای جوانان را بکاهد و گامی در مسیر ازدواج آسان بگذارد.
اما این را هم باید بدانیم که حل این مشکل به تنهایی از دولت ساخته نیست بلکه خیراندیشان و متمکّنین نیز وظیفه دارند با دولت در این خصوص همکاری کنند. اسلام نیز انجام این مسئولیت را از همهی متمکّنین خواسته است، در این باره، احادیث فراوانی هست که به بعضی آنها اشاره میشود:
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
هر کس صبح کند و به امور مسلمین اهتمام نورزد، مسلمان نیست.[3]
در میان امور مسلمین، یکی از آنها «مسكن» است، پس آنان که توان و تمکّن دارند باید برای حل این مشکل، گامهایی بردارند.
امام صادق(ع) فرمود:
هیچ بندهای نیست که نعمتی از خدا در نزد وی وفور یابد مگر اینکه نیاز مردمان به او هرچه بیشتر شود. پس هر کس نیازهای مردم را برآورده نسازد نعمت خدادادیِ خویش را در معرض زوال قرار داده است.[4]
همان بزرگوار در حدیث دیگری فرمود:
هر کس خانهای داشته باشد و مؤمنی به سکونت در آن نیازمند باشد و او آن را از مؤمن بازدارد، خداوند میفرماید: فرشتگان من، بندهام در سکونت بر بندهام بخل ورزید. سوگند به عزت خودم که او هرگز وارد بهشت من نخواهد شد.[5]
و نیز فرمود:
مردم عیال (روزی خوار) من هستند، محبوبترین ایشان در نزد من کسانیاند که با آنان مهربانتر و در برآوردن حاجتهایشان کوشاترند.[6]
امام خمینی(ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی، به حل مشکل مسکن مردم، به ویژه جوانان، اهتمام فراوانی داشت. ایشان در فرصتهای مناسب، مسئولان را برای کار جدی در این مورد تذکر میداد. آن بزرگوار در اوایل انقلاب فرمود:
هرچه زودتر باید مشکل مسکن برای بیخانمانها و فقرای ایران حل گردد و برای هر خانواده مسکن مورد نیازشان تأمین شود. من دستور دادم که اموال شاه چه آنها که در داخل ایران است و چه آنها که در خارج پس از مصادره فقط و فقط بین بیبضاعتها و مستمندان تقسیم شود و این پولها را صرف خانهسازی و دیگر وسایل رفاهیِ این مردم کنند.[7]
ایشان در جای دیگر میگوید:
همهی محرومان باید خانه داشته باشند، هیچ کس در هیچ گوشهی مملکت نباید از داشتن خانه محروم باشد بر دولت اسلامی است که برای این مسئلهی مهم چارهای بیندیشد.[8]
در مناسبت دیگری، حل مشکل مسکن را به شکل تفصیلیتری بدین صورت بیان کردند:
مشکل مسکن باید حل شود و همهی بندگان خدا باید از این موهبت الهی استفاده کنند ... بر دولت اسلامی است که باید برای این مسئلهی مهم چارهای بیندیشد و بر همهی مردم است که در این مورد همکاری کنند. این جانب به شمارهی 100 در تمام شعب بانک ملی افتتاح کرده و از همهی کسانی که توانایی دارند دعوت میکنم که برای کمک به خانهسازی برای محرومان به این حساب، پول واریز کنند و در هر محل از بین افراد صالح و مورد اعتماد، گروهی حداقل مرکب از سه نفر از مهندسان و کارشناسان شهرسازی و خانهسازی و یک نفر روحانی و یک نماینده دولت انتخاب شوند و در این طرح به هیچ وجه، پولی در برابر خرید زمین پرداخت نشود.
من امیدوارم همهی کسانی که زمینهای وسیعی در اختیار دارند به این امر مهم اسلامی ـ انسانی کمک کنند و زمینها را در مناطق مرغوب قابل سکونت در اختیار این طرح بگذارند و نیز هرکس که توانایی دارد در تأمین انواع مصالح ساختمانی به این خدمت اسلامی کمک و نیروی کار و کارگری به طور وسیع به کار افتد و دولت نیز تصمیمات لازم را در تأمین آب، برق، آسفالت و وسایل ایاب و ذهاب و مدرسه و درمانگاه و دیگر نیازمندیهای عمومی فراهم سازد. بنیاد مستضعفین نیز باید به کمک این طرح بشتابد.»[9]
1- برای اینکه جوانان (مخصوصاًدر ابتدای زندگی) به موانع و مشکلاتی که باعث کشمکشها و اختلافات میشود، برخورد نکنند یا کمتر با آنها مواجه شوند، چه باید کرد؟
2- امروزه در کشور ما بعد از اشتغال، بزرگترین مشکل جوانان چیست؟
3- علتهای گرانی مسکن را نام ببرید.
[1]. گزارش ملى جوانان، ص 83.
[2]. همان، ص 84.
* تاريخ ايراد خطبه: 25/6/84.
[3]. وسائل الشيعه، ج 16، ص 336: «مَن أصْبَحَ لا يَهْتَّم بِامُورِ الْمُسْلِمينْ فَلَيس بِمُسلمٍ».
[4]. همان، ص 323: «ما من عبدٍ تَظاهرتْ عليه من الله نعمةٌ إلّا اشتَدَّتْ مَئونَةُ الناس عليه فَمَن لَم يَقُمْ بحوائجِهِم فقد عَرَضَ النعمةَ لِلزَّوالِ».
[5]. بحار الأنوار، ج 74، ص 389: «مَن كانَ لَهُ دارٌ و احتاجَ مؤمنٌ إلى سُكْناها فَمَنَعَهُ إيّاها، قال الله عزّوجلّ: ملائكتى عَبدى بَخِلَ على عبدى بِسُكنى الدنيا و عِزّتى لا يَسْكُنْ جنانى أبَداً».
[6]. همان، ص 336: «قال الله عزّوجلّ: الخلُق عِيالى فَأحبُّهُم إلَىَّ ألطَفُهُمْ بِهِمْ وَ أسْعاهُمْ فى حوائجهم».
* تاريخ ايراد خطبه: ۳۱/۴/84 و ۲۱/۵/۸۴.
[7]. صحيفه امام، ج 6، ص 297.
[8]. همان، ج 6، ص 519.
[9]. همان، ج 6، ص 519.
* تاريخ ايراد خطبه: ۲۹/۸/۷۷.
* تاريخ ايراد خطبه: ۲/۱۱/۷۷.
* تاريخ ايراد خطبه: ۹/۱۰/۸۴.
* تاريخ ايراد خطبه: ۱۰/۷/۷۷.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی