برای شناساندن انسانی خداگونه در زمین، قلمها و زبانها عاجزند باید از سخنان حضرت زهرا(س) برای شناسایی علی(ع) یاری طلبید.
حضرت فاطمه(س) در برابر یکی از افراد نادان مدینه که خفّاش صفت، برابر آفتاب وجود امام، زبان به سرزنش گشوده بود، فرمود:
«میدانی علی کیست؟»
قالَتْ: وَ هُوَ الْاِمامُ الرَّبّانی وَ الْهَیْکَلُ النُّورانی، قُطْبُ الْأَقْطابِ وَ سُلالَةُ الْأَطْیابِ النّاطِقُ بِالصَّوابِ، نُقْطَةُ دائِرَةِ الْأمامَةِ وَ اَبُو بُنَیْهِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ الَّذینَ هُما رَیْحانَتیْ رَسُولِ اللهِ سَیَّدیْ شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ.[۱]
علی امامی ربّانی و الهی، و هیکلی نورانی و مرکز توجه همهی عارفان و خداپرستان و فرزندی از خاندان پاکان، گویندهی بحق و روا، جایگاه اصلی و محور امامت، و پدر حسن و حسین دو دسته گل پیامبر(ص) و دو بزرگ و سرور جوانان اهل بهشت، است.
در آن روزها که امام علی(ع) را دست کفر و شرك و نفاق به انزوا کشاند، حضرت زهرا(س) در میان مهاجر و انصار، سوابق مبارزاتی امیرالمؤمنین(ع) را یک یک برشمرد، تا حجّت الهی را تمام کند:
قالت: کُلَّما أَوْ قَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَها اللهُ، أَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّیْطانِ، أَوْ فَغَرَتْ فاغِرَةُ الْمُشْرِکِینَ قَذَفَ أَخاهُ فِی لَهَوَاتِها، فَلا یَنْکَفِیُ حَتَّی یَطَأَ صُماخَها بِأَخْمُصِه، وَ یُخْمِدَ لَهَبَها بِسَیْفِهِ.
مَکْدُوداً فِی ذَاتِ اللهِ، مُجْتَهِداً فِی أَمْرِ اللهِ، قَرِیباً مِنْ رَسُولِ اللهِ، سَیِّداً فِی أَوْلِیاءِ اللهِ، مُشَمِّراً ناصِحاً مُجِدّاً کادِحاً، لا تَأْخُذُهُ فِی اللهِ لَوْمَةُ لائِمٍ وَ أَنْتُمْ فِی رَفاهِیَةٍ مِنَ الْعَیْش.
حضرت زهرا(س) فرمود: پس از بعثت رسول خدا(ص) هرگاه مشرکین آتش جنگ بر افروختند، خدا آن را خاموش کرد، و هرگاه شیطان سر برداشت، یا مشرکی ندا میداد تا یورش بیاورد، رسول خدا(ص) علی(ع) را در کام سختیها و شعلهها میانداخت. و علی(ع) بر جای ننشست تا بر سر و مغز مخالفان کوبید، و با شمشیر مشکلات و تهاجمات را از سر راه اسلام برداشت.
علی(ع) برای خدا این رنجها را تحمل نمود، و در تحقق فرمانهای الهی تلاش کرد، یار نزدیک پیامبر(ص)، و بزرگ و سرور دوستان خدا بود. همواره دامن همت به کمر زده، نصیحتگر، تلاشگر و کوشا بود، و در راه خدا از سرزنش، سرزنشکنندهای بیم به خود راه نداد، در آن روزهایی که شما مردم در رفاه و آسایش آرمیده بودید.[۲]
فاطمه زهرا(س) خدمت پیامبر(ص) رسید و از ایثارگریهای علی(ع) خبر داد و فرمود:
قالَتْ: یا رَسُولَ اللهِ ما یَدَعُ عَلِیٌّ شَیْئاً مِنْ رِزْقِهِ اِلّا وَزَّعَهُ بَیْنَ الْمَساکینِ.
ای رسول خدا! علی(ع) از طعام و غذا چیزی در خانه باقی نمیگذارد، هر چه به دست میآورد، بین فقرا و تهیدستان تقسیم میکند.[۳]
از حضرت زهرا(س) در حالی که در اُحد بر مزار حضرت حمزه(ع) عزاداری میکرد، پرسیدند: «چرا مردم بر ضد شما و علی(ع) هجوم آوردند و حق مسلم او را غصب کردند؟»
حضرت زهرا(س) پاسخ داد:
قالَتْ: لکِنَّها أَحْقادٌ بَدْرِیَّةٌ وَ تِراتٌ أُحُدِیَّةٌ کانَتْ عَلَیْها قُلُوبُ النِّفاقِ مُکْتَمِنَةً لِاِمْکانِ الْوُشاةِ فَلَمّا اِسْتَهْدَفَ الْأَمْرُ أُرْسِلَتْ عَلَیْنا شابِیبُ الْآثارِ.
این همه کینهتوزیها از جنگ بدر، و انتقامجوییها از جنگ اُحد است که در دلهای منافقان پنهان بود اما روزی که حکومت را غصب کردند تمام آن کینهها و حسادتها را بر ما فرو ریختند.[۴]
ابودرداء میگوید: علی(ع) را در حالت سجده به گونهای مشاهده کردم که هیچ صدایی نمیشنود و حرکتی ندارد، فریاد زدم: سوگند به خدا علی(ع) مرده است. شتابان به فاطمه(س) خبر دادم.
حضرت زهرا(س) فرمود:
قالَت: هِیَ وَ اللهِ الْغَشْیَةُ اَلّتی تَأْخُذُهُ مِنْ خَشْیَةِ اللهِ.[۵]
به خدا قسم، این حالت معنوی علی(ع) است که از ترس در برابر عظمت پروردگار بر او عارض شده و در عبادت مدهوش میگردد.
پیامبر گرامی اسلام(ص)، در یکی از جلسات دوستانه، به ارزشهای علی(ع) اشاره میفرمود و شدت محبت و علاقهی قلبی خود را برای دخترش اظهار نمود.
فاطمه(س) در حالی که به عظمت و ارزشهای امام اعتراف میکرد، فرمود:
قالَتْ: وَ الَّذی إِصْطَفاکَ وَ إِجْتَباکَ وَ هَدابِکَ الْأُمَّةَ لا زِلْتُ مُقِرَّةً لَهُ ما عِشْتُ.
سوگند به خدایی که به تو رسالت انتخاب کرد و (برای هدایت انسانها) برگزید و تو را هدایت کرد و امت اسلامی را به وسیلهی تو هدایت نمود، تا زندهام همواره به ارزشهای امام علی(ع) معترف خواهم بود.[۶]
حضرت زهرا(س) سعادت و رستگاری انسان را در محبت و دوستی با علی(ع) میشناساند که فرمود:
قالَت: اِنَّ السَّعیدَ، کُلا السَّعیدِ، حَقَّ السَّعیدِ مَنْ أَحَبِّ عَلِیّاً فی حَیاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ.
همانا سعادتمند (به معنای) کامل و حقیقی، کسی است که (امام) علی(ع) را در دوران زندگی و پس از مرگش دوست داشته است.[۷]
فاطمهی زهرا(س) در لحظههای غمبار احتضار خویش به شدت گریست. امام علی(ع) پرسید: «چرا گریه میکنی؟» پاسخ داد:
قالت: أَبْکی لِما تَلْقی بَعْدی.[۸]
به خاطر آن چه که پس از من به تو خواهد رسید، میگریم.
امام علی(ع) فرمود: «لا تَبْکی فَوَاللهِ ذلِکَ لَصَغِیرٌ عِنْدی فی ذاتِ اللهِ تَعالی؛ گریه مکن. سوگند به خدا اینگونه سختیها در راه خدا برای من ناچیز است».
روزی در یکی از جلسات خانوادگی، رسول گرامی اسلام(ص) دخترش فاطمه(س) را با انبوه مصائب و مشکلاتی که پس از وی بر امیرالمؤمنین(ع) باریدن خواهد گرفت آشنا فرمود (إنّ زوجَکَ یَلاقی بَعدی کَذا و کَذا).
حضرت زهرا(س) غمآلود و نگران پرسید:
قالت: یا رَسُولَ اللهِ أَلا تَدْعُو اللهَ اَنْ یَنْصَرِفَ ذلِکَ عَنْهُ؟[۹]
ای رسول خدا! آیا از خداوند نمیخواهی که این مشکلات از علی(ع) کناره گیرند؟
فرمود: «چرا. اما چارهای جز آن نیست، زیرا انسانها آزادند و از نعمت اختیار و آزادی سوءاستفاده میکنند.»[۱۰]
[۱]. ریاحین الشریعة، ج 1، ص 93، علامه محلاتی.
[۲]. مدارک حدیث 21 با حدیث 57 مشترک است مراجعه شود.
[۳]. کشفالغمه، ج 1، ص 473 و بحار ج 43، ص 143، حدیث 11.
[۴]. بحارالانوار، ج 43، ص 156 و مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 205.
[۵]. امالی، شیخ صدوق، ص 79 و ثواب الاعمال، ص 116.
[۶]. مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 330 و کتاب عوامل، ج 11، ص 128.
[۷]. ینابیع المودّه، ج 1، ص 376.
[۸]. امالی صدوق، ص 153 حدیث 8 و ذخائرالعقبی، ص 92.
[۹]. بحارالانوار، ج 24، ص 230 و کنزالفوائد، ص 335.
[۱۰]. بحارالانوار، ج 24، ص 230: علامه مجلسی (متوفای 1110 هجری)؛ کنزالفوائد، ص 335: علامه کراجکی شافعی (متوفای 449 هجری).
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد دشتی