چگونگی تهذیب نفس و سیر و سلوک

نامه شماره ۴

خدمت مرجع عظیم‌القدر، آیت الله العظمی آقای صافی گلپایگانی
مستدعی است اینجانب را در مسیر سلوک راهنمایی فرمایید. آیا در این راه از قطب و مرشد پیروی نمایم؟ در این زمینه، چه کتابی را پیشنهاد می‌فرمایید؟

بسم اللّه الرحمن الرحیم

محضر مبارک آیت اللّه العظمی صافی گلپایگانی (دامت برکاته)
خواهشمند است این جانب را در مسیر سلوک راهنمایی فرمایید. آیا در این راه از قطب و مرشد پیروی نمایم؟ در این زمینه، چه کتابی را پیشنهاد می فرمایید؟

بسم الله الرّحمن الرّحیم

مکتوب جنابعالی واصل و از مضمون آن اطلاع حاصل شد.

تهذیب نفس

چون در مقام تهذیب اخلاق و به گفته خودتان، در سیر و سلوک، راهنمایی از این حقیر خواسته‌اید، به شما تذکّر می‌دهم که کلّ تعالیم اسلام، از واجبات، محرّمات، مستحبات و مکروهات، سیر و سلوک است.

تفاوت سالکین

هر مسلمانی، سالک الی الله است؛ با این تفاوت که در این سلوک، برحسب قوت و ضعف، اشخاص در تعهد به انجام واجبات و ترک محرّمات، در یک درجه و رتبه نیستند.
هرچه مواظبت انسان بر اطاعت از خداوند متعال و دستورات شرع بیشتر باشد، در این سیر و تحصیل تقرب به خداوند موفق‌تر می‌شود.

دستور سیر و سلوک

تعالیم عبادی؛ نماز، حج، روزه، دعا، قرائت قرآن، نماز شب، مواظبت بر خواندن نمازهای نوافل یومیه، عبادات شب و روز جمعه، ترک دروغ و غیبت، محاسبه با نفس، قضای حوایج بندگان خدا، احسان به پدر و مادر، صله رحم، حسن جوار، حفظ امانت، مصاحبت و همنشینی با علما، تجدید توبه و استغفار، مواظبت بر اذکار تهلیل و تسبیح و تحمید و تکبیر، حسن معاشرت با مردم، امر به معروف و نهی از منکر، رعایت حقوق برادران دینی تا حدی که در روایات مُعلّی بن خنیس[۱] بیان شده،[۲] حفظ اعضا و جوارح از معاصی و حتی ترک مشتبهات، تفکر در عالم آفرینش و عظمت ظهور قدرت خدا در خلقت مخلوقات، تفکر در فنای دنیا، نظر عبرت به کوه و دریا و موجودات کوچک و بزرگ و امور بسیار دیگر، که در آیات قرآن مجید بیان شده است و شرح آن نیاز به نوشتن یک کتاب دارد، همه سیر و سلوک است.
دستور سیر و سلوک، همین کتاب‌های دعا، رساله‌ها، تفاسیر قرآن مجید و کتاب‌های حدیث فارسی و عربی است. محتاج به قطب و مرشد نیست و همه این امور، راهِ رفتن به سوی خدا است؛ و استادِ همه، قرآن و تعلیمات ائمّه(ع) و احادیث شریفه است.

از عافلان مباش

خلاصه، همه مسلمان‌ها، اعمّ از زن و مرد، در پنج وقت نماز، سیر الی الله دارند. زن در خانه شوهر، با خانه‌داریش و انجام وظایف شرعیه خود، و مرد در بیرون خانه با کدّ یمین و عرق جبینش، می‌توانند این سیر را ادامه دهند. فقط باید دستور: «وَلا تَکُنْ مِنَ الْغَافِلِینَ»[۳] را رعایت کنند و در همه این اعمال، چشم به رضای خدا و تقرّب به او داشته باشند و خدا را فراموش نکنند.
راه، به برکت تعالیم اسلام، باز است و بسته نیست، و اگر هم بعضی معاصی، سدّ راه شده باشد، با توبه، باز می‌شود.

راهنما کیست؟

اشخاص منزوی، گوشه‌گیر و تارک امر به معروف و نهی از منکر، راهنما نیستند. راه‌بلدها، علما و شاگردان مکتب ائمه(ع) می‌باشند. به شما هشدار می‌دهم از این فرقه‌ای که به آن اشاره کرده‌اید، حتماً بپرهیزید؛ زیرا راه‌ها و روش‌های آنان، گاه به کفر و شرک منتهی می‌شود. و دعوای ارشاد آنها، اضلال است.
به شما برادرانه نصیحت می‌کنم، اگر خودتان با پای خودتان، به مدد خواندن نماز در اول وقت، حفظ زبان و برنامه‌هایی که به آن اشاره شد، به سوی خدا بروید، به خداوند نزدیک می‌شوید.
وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛[۴]
حقیر هم برای توفیق شما و حفظ ایمان شما از خطر وساوس شیاطین جن و انس، دعا می‌کنم، شما هم بنده را فراموش نفرمایید.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
لطف الله صافی

پی نوشت ها

[۱]. از اصحاب حضرت امام جعفر صادق(ع)
[۲]. کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۶۹؛ صدوق، الخصال، ص ۳۵۰ـ۳۵۱؛ طوسی، الامالی، ص۹۸ـ۹۹.
[۳]. اعراف، ۲۰۵. «و از غافلان مباش»
[۳]. عنکبوت، 69. «و کسانی را که در حق ما کوشیده‌اند، به راه‌های خاص خویش رهنمون می‌شویم، و بی‌گمان خداوند با نیکوکاران است».

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حضرت آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی