کیفیت خواب و پیشگیری از انحرافات جنسی

کیفیت خواب و پیشگیری از انحرافات جنسی

در نوشتار قبل بیان شد که اسباب مختلفی می تواند زمینه بیداری میل جنسی و بلوغ زودرس را در کودکان فراهم کند، و تعدادی از این موارد ذکر گردید و راهکارهای پیشگیری و رفع آن را توضیح دادیم. اکنون به ادامه این بحث می پردازیم.

كيفيت خواب

كيفيت خواب و بستر خواب مى تواند در تحريكات بدنى و جنسى تأثير داشته باشد و سفارش شده است: سعى كنيد به پشت بخوابيد و از دَمَر (به شکم و صورت) خوابيدن اجتناب نماييد. اين مسئله درباره نوجوانان از اهميت بيشترى برخوردار است. نوجوانان بايد عادت كنند به پشت بخوابند، در رختخواب بسيار گرم و نرم نخوابند (در جاى معمولى بخوابند)، زيرا رختخواب گرم و نرم و به رو خوابيدن از جمله عوامل تحريك و انحراف جنسى است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله به روی شکم خوابیدن را خواب شیاطین معرفی کرده و خطاب به امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند:

«يَا عَلِيُّ النَّوْمُ أَرْبَعَةٌ نَوْمُ الْأَنْبِيَاءِ ع عَلَى أَقْفِيَتِهِمْ وَ نَوْمُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى أَيْمَانِهِمْ وَ نَوْمُ الْكُفَّارِ وَ الْمُنَافِقِينَ عَلَى أَيْسَارِهِمْ وَ نَوْمُ الشَّيَاطِينِ عَلَى وُجُوهِهِم». ای علی، خواب چهار گونه است: 1- خواب انبیاء علیهم السلام بر پشتشان است (شکم و صورت به سمت آسمان) 2- و خواب مؤمنین بر پهلوی راستشان 3- و خواب کفار و منافقین بر پهلوی چپشان 4- و خواب شیاطین بر صورتشان (شکم و صورت روی زمین) است.[1]‏
همچنین در حدیث دیگری از امیر المؤمنین علیه السلام در مورد انواع خواب چنین آمده است:

«النَّوْمُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَصْنَافٍ الْأَنْبِيَاءُ تَنَامُ عَلَى أَقْفِيَتِهَا مُسْتَلْقِيَةً وَ أَعْيُنُهَا لَا تَنَامُ مُتَوَقِّعَةً لِوَحْيِ رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمُؤْمِنُ يَنَامُ عَلَى يَمِينِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَ الْمُلُوكُ وَ أَبْنَاؤُهَا تَنَامُ عَلَى شِمَالِهَا لِيَسْتَمْرِءُوا مَا يَأْكُلُونَ وَ إِبْلِيسُ وَ أَخَوَاتُهُ وَ كُلُّ مَجْنُونٍ وَ ذُو عَاهَةٍ يَنَامُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ مُنْبَطِحِينَ». خواب بر چهار صورت است: انبياء طاق باز مى خوابند و چشمانشان نمى ‏خوابد و در انتظار وحى پروردگارشان مى ‏باشند، مؤمن بر طرف راست رو به قبله مى ‏خوابد. پادشاهان و فرزندانشان به سمت چپ مى ‏خوابند تا آن چه مى ‏خورند بر ايشان گوارا باشد، و ابليس و برادرانش و هر ديوانه و مريضى دمر (به رو) مى ‏خوابند.[2] این گونه از روایات بر کراهت این نحوه خوابیدن دلالت دارد که نشان گر مضرّاتی است که بر این نوع خوابیدن مترتب می شود.
این نحوه خوابیدن (دَمَر)، وضعيت نامناسبى بر دستگاه تنفس و همچنين معده و قلب تحميل مى كند. به پهلوى چپ خوابيدن همچنين با توجه به آن كه كبد در سمت راست بدن قرار دارد و طرف راست بدن سنگين تر است، بر سمت چپ بدن فشار وارد مى كند، ولى هنگامى كه فرد به سمت راست بدن مى خوابد، قسمت سنگين بدن در پايين قرار مى گيرد و قلب و ريه ها نيز عمل خود را بهتر انجام مى دهند. البته در مورد جهت خوابيدن، علاوه بر ابعاد معنوى و بهداشت روانى آن، ممكن است حكمت هاى ديگرى نيز وجود داشته باشد كه اكنون براى ما مجهول است.
سيلوانس استال (متخصص در مسائل تربيتى و روان شناسی) مى گويد: «جوانان و نوجوانان نبايد روى پرهاى نرم بخوابند و از لحاف بسيار نرم هم اجتناب كنند و اگر مى خواهند بدنى نيرومند و ورزيده داشته باشند و كم تر تحريك جنسى بشوند حتماً اين كار را انجام دهند». دكتر محمّدرضا شرفى (متخصص در رشته روان شناسى و به خصوص مباحث جوانان) درباره كيفيت خواب مى گويد: «اگر بتوان نوجوانان را عادت داد كه پس از اقامه نماز صبح، با قرآن و دعا مأنوس شوند، اين كار در ايجاد حيات معنوى و روحيه اخلاقیشان بسيار مؤثر است و آنان روزى با نشاط و متعالى خواهند داشت».
در دستورات اخلاقى و بهداشتى اسلام، به كيفيت خواب و آداب آن توجه شده و توصيه هايى بيان گرديده كه هر كدام از آن ها در سلامتى و راحتى بدن و آرامش روان مؤثر است و اگر هر كدام از آن ها طبق دستور اسلام عملى گردد، در خودسازى و توجه به معنويات و مصون ماندن از انحرافات اخلاقى، بسیار تأثيرگذار خواهد بود. در اين بحث، به برخى از آن ها اشاره مى شود:

 با وضو بودن

وضوى مداوم در تربيت روحى و روانى انسان مؤثر است و سفارش شده كه انسان در موقع خوابيدن، وضو بگيرد. اين كار ثواب زيادى دارد و در كمال انسان بسيار مؤثر است. امام صادق عليه السلام مى فرمايند:

«مَنْ‏ تَطَهَّرَ ثُمَ‏ أَوَى‏ إِلَى‏ فِرَاشِهِ‏ بَاتَ وَ فِرَاشُهُ كَمَسْجِدِه». هر کس وضو بگیرد و پس از آن وارد رختخواب خود شود، شب را می گذراند در حالی که رختخواب او مانند محل سجود و عبادتش است.‏[3] به عبارت دیگر خوابیدن با وضو، حکم عبادت را برای او دارد.

محاسبه

انسان عاقل و آينده نگر در كارهاى خود اهل محاسبه است. بر همین اساس حتی به هنگام خوابيدن هم به اعمال روزانه خود توجه نموده، آن ها را مطابق معيارهاى ارزشى و اخلاقى ارزيابى مى كند و در جهت اصلاح خود تلاش مى نمايد. اين كار پيش از خواب، مى تواند درمانى براى مسائل پريشانى و فشارهاى روانى روزانه باشد، چون عاقل وقتى محاسبه كرد و مشاهده نمود خطايى از او سر زده است، استغفار مى كند و اگر اعمال صالحى انجام داده بود، شكرگزارى مى كند و اين حالت معنوی (استغفار و شکرگزاری) در آرامش انسان و جلوگیری از عوامل تنش و انحراف نقش اساسی دارد. امام صادق علیه السلام می فرمایند:

«حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ يَعْرِفُنَا أَنْ‏ يَعْرِضَ‏ عَمَلَهُ‏ فِي‏ كُلِ‏ يَوْمٍ‏ وَ لَيْلَةٍ عَلَى‏ نَفْسِهِ‏ فَيَكُونَ مُحَاسِبَ نَفْسِهِ فَإِنْ رَأَى حَسَنَةً اسْتَزَادَ مِنْهَا وَ إِنْ رَأَى سَيِّئَةً اسْتَغْفَرَ مِنْهَا لِئَلَّا يَخْزَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ». بر هر مسلمانى كه نسبت به ما معرفت دارد لازم است كه اعمال خود را در هر روز و شب، بر خويش عرضه بدارد، و حسابگر نفس خود باشد؛ پس اگر حسنه اى مشاهده كرد براى افزودن آن تلاش كند، و اگر خطا و گناهی مشاهده نمود از آن استغفار نمايد، تا مبادا روز قيامت رسوا گردد.[4]

دعا و تلاوت قرآن

خواندن قرآن (ولو سوره هاى كوچك) و دعاهاى مخصوصى كه هنگام خوابيدن سفارش شده، براى ايجاد آرامش در حال خواب، تنظيم رؤياهاى انسان و تمركز ادراكى و ذهنى بسيار مؤثر است و آرامش خاصى به انسان مى دهد. در کل یاد خداوند به وسیله آیات قرآن و اذکار و رفتارهای معنوی، زمینه های گناه را تضعیف نموده و میل به بندگی را افزایش می دهد، لذا در تعالیم دینی ما بسیار توصیه شده است که انسان تلاش کند لحظه ای از یاد خدا غافل نشود، که غفلت از خداوند متعال همانا، و اسارت در بند شیطان و هوای نفس همان. از جمله سفارشات اسلام پیش از خواب دستور پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله خطاب به حضرت امیر المؤمنین عليه السلام است. مولا علی علیه السلام فرمودند:

«دَعَانِي النَّبِيُّ ص فَقَالَ يَا عَلِيُّ إِذَا أَخَذْتَ مَضْجَعَكَ فَعَلَيْكَ بِالاسْتِغْفَارِ وَ الصَّلَاةِ عَلَيَّ وَ قُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ وَ أَكْثِرْ مِنْ قِرَاءَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِنَّهَا نُورُ الْقُرْآنِ وَ عَلَيْكَ بِقِرَاءَةِ آيَةِ الْكُرْسِيِّ فَإِنَّ فِي كُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا أَلْفَ بَرَكَةٍ وَ أَلْفَ رَحْمَةٍ». يا على! وقتى خواستى به رختخواب بروى استغفار كن و بر من صلوات بفرست و بگو: سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الّا اللّه و اللّه اكبر و لا حول و لا قوّة الّا باللّه العلى العظيم، و سوره توحيد را زياد بخوان، به درستى كه اين سوره نور قرآن است، و بر تو باد به تلاوت آية الكرسى، زيرا در هر حرف و كلمه آن هزار بركت و هزار رحمت است.[5]
و یا در مورد دیگری امام صادق علیه السلام می فرمایند:

«أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَقُولُ إِذَا أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ قُلْتُ بَلَى قَالَ كَانَ يَقْرَأُ آيَةَ الْكُرْسِيِّ وَ يَقُولُ- بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ آمَنْتُ‏ بِاللَّهِ‏ وَ كَفَرْتُ‏ بِالطَّاغُوتِ‏ اللَّهُمَّ احْفَظْنِي فِي مَنَامِي وَ فِي يَقَظَتِي». آیا به شما خبر دهم که رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگامی که به رختخواب می رفتند چه می فرمودند؟ (راوی می گوید) عرض کردم: بله. حضرت فرمودند: آن حضرت آیة الکرسی قرائت می کردند و می فرمودند: به نام خدا ایمان آوردم به خدا و به طاغوت کافر شدم، خدایا در خواب و بیداریم، حافظ من باشد.[6] در باب آداب اسلامی پیش از خواب سفارشات فراوانی از سوی اهل بیت علیهم السلام وارد شده است که نشان دهنده اهمیت ذکر خداوند متعال پیش از خواب است.

 به سمت قبله خوابيدن

يكى از دستورات اخلاقى و تربيتى اسلام درباره خوابيدن اين است كه انسان به طرف قبله بخوابد و اين دستور به دو صورت توصيه شده است: يكى آن كه شخص به پشت بخوابد و كف پاهايش به طرف قبله باشد؛ به طوری که اگر خواست بلند شود، صورتش به طرف قبله باشد. دوم آن كه بر پهلوى راست بخوابد و صورتش به طرف قبله باشد چنان چه علی علیه السلام می فرمایند:

«الْمُؤْمِنُ يَنَامُ عَلَى يَمِينِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ». مؤمن بر پهلوی راست رو به قبله می خوابد.[7] همچنين – چنان چه پیش از این گفته شد - خوابيدن بر پهلوى چپ و بر صورت، ناپسند و مذموم است.
اين دستورات دينى، كه در آموزه هاى شرعى مورد تأكيد است، انسان را در فضايى معنوى و اخلاقى وارد مى سازد و دل را از انحراف باز مى دارد و از طريق جهت دادن افكار انسان به سمت مسائل اخروى، او را از وسواس شيطانى مصون مى دارد.[8]

خودآزمایی

1- حدیثی از امیر المؤمنین علیه السلام در مورد اقسام خواب بنویسید؟
2- چهار توصیه از اهل بیت علیهم السلام در مورد اعمال پیش از خواب بیان کنید؟ و توضیح دهید چگونه این اعمال در پیشگیری از انحرافات جنسی تأثیرگذار است؟

پی نوشت ها

[1] من لا يحضره الفقيه ج ‏4 ص 365.
[2] عيون أخبار الرضا عليه السلام ج ‏1 ص 246 و 247 (ترجمه برگرفته از غفاری و مستفید).
[3] الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏3 ص 468.
[4] تحف العقول ص 301.
[5] بحار الأنوار (ط - بيروت) ج ‏73 ص 220.
[6] الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏2 ص 536.
[7] عيون أخبار الرضا عليه السلام ج ‏1 ص 246.
[8] برگرفته از مقاله: مهم ترين آسيب جنسى دوران نوجوانى و راه كارهاى پيش گيرى و درمان (على احمد پناهى).

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده