چهل حدیث درباره حرفه و كشاورزی

1ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنَّ اللهَ عَزَّوجَلَّ یُحبُّ المُحتَرِفَ الأَمینَ.

خداوند متعال آدم درست‌کار صاحب حرفه را دوست می‌دارد. (فروع کافی، ج 5، ص 113)

2ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

حِرفَةُ المَرءِ كَنزٌ.

حرفه و صنعت برای انسان یک گنج به حساب می‌آید. (مواعظ‌ عددیه، ص 21)

3ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

أَطَیبُ الكَسبِ عَمَلُ الرّجُلِ بِیَدِهِ.

بهترین درآمد برای انسان آن است که با دسترنج خود آن را به عمل آورد. (لئالی‌الاخبار، ج 3، ص 279)

4ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

كانَ رسولُ اللهِ(ص) اذا نَظَر اِلی رَجُلٍ فأعجَبَهُ قالَ هلْ لَهُ حِرفةٌ؟ فَاِنْ قالوا لا قالَ سَقَطَ مِن عَینی!

پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله: هر گاه مردی را می‌دید که مورد توجهش قرار می‌گرفت می‌فرمود: آیا فن و حرفه‌ای دارد؟ اگر می‌گفتند نه، می‌فرمود: از نظرم افتاد! (جامع‌الأخبار، ص 390)

5ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

كُلُّ ذی صِنِاعَةٍ مُضطَرُّ اِلی ثَلاثِ خِلالٍ یَجتَلِبُ بِها المَكَسَبَ وَ‌هُوَ: أنْ یَكونَ حاذِقاً بِعَمَلِهِ، مَؤَدِّیاً لِلأَمانَةِ فیه، مُستَمیلاً لِمنَ استَعَملهُ.

هر صاحب فن و صنعتی برای جلب مشتری ناچار باید دارای این سه خصلت باشد: در کارش مهارت داشته باشد، درستکاری و امانت در کار را رعایت نماید، و خاطر رضایت صاحب‌کار را به دست آورد. (تحف‌العقول، ص 336)

6ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اَلكاسبُ حَبیبُ اللهِ و اِنَّ اللهَ یُحبُّ المُتَحَرِّفَ.

آدم کاسب حبیب خداست. خداوند انسان صاحب فن و حرفه را دوست می‌دارد. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 277)

7ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

اَلعَمَلُ بِالیَدِ مِن عَمَلِ الأنبیاءِ وَ المرُسَلینَ وَ الأوصیاءِ وَ الصّالحین.

کار انسان با دسترنج خود، این عملِ انبیاء و رسولان و اوصیایِ ایشان و مردمان شایسته و صالحان است. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 279)

8ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

مَن اَكَلَ مِن كَدِّ یَدِهِ كانَ یومَ القیامَةِ فی‌ ‌عِدادِ الأَنبیاءِ وَ یأخُذُ ثَوابَ الأنبیاء‌ علیهم‌السلام.

كسی كه خوراك او از دسترنج خود باشد روز قیامت در ردیف انبیاء خواهد بود و پاداش پیامبران علیهم‌السلام را خواهد داشت. (لئالی الأخبار، ج 3، ص 279)

9ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إِنّ امیرَالمؤمنین علیه‌السلام اَعتقَ اَلفَ مَملوكٍ مِن كَدِّ یَدِهِ.

مولی امیرالمؤمنین علیهم‌السلام با کار و دسترنج خود هزار برده (خرید) و آزاد نمود. (وسائل، ج 12، ص 22)

10ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنِّی اَشتَهی اَن یرانِیَ اللهُ عَزّوَجَلَّ أَعمَلُ بِیَدی وَ أَطْلُب الحَلالَ فی اَذی نفسی.

من دوست دارم خداوند متعال مرا ببیند که با دسترنج خود کار می‌کنم و سختی و مشقت را بر خود هموار می‌نمایم تا لقمة حلال به دست آورم. (وسائل، ج 12، ص 24)

11ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِلتَمِسوُا الرِّزقَ فی خَبایاَ الأرْضِ

روزی خود را در اندرون و نهفته‌های زمین جستجو كنید. (شهاب الأخبار، ص 317)

12ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الكیمیاءُ الأكَبَرُ: الزِّراعَةُ.

بزرگترین اكسیر و كیمیا حرفة كشاورزی است. (وسائل، ج 13، ص 194)

13ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الفَلاّحُونَ هُمُ الزّارِعونَ، (هُم) كُنوزُ اللهِ فی اَرضِهِ.

کشاورزان همان زارعان و برزگران هستند. آنان گنج‌های خداوند در زمین به شمار می‌آیند. (تهذیب، ج 2، ص 115)

14ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

فی قول الله: «وَعَلَی اللّهِ فَلْیَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ» قال: الزّارعون.

دربارة این فرمودة خداوند: «متوکلان باید که بر خدا توکل کنند» حضرت فرمود: آنان کشاورزان هستند. (وسائل، ج 12، ج 25)

15ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما بَعَثَ اللهُ نَبیّاً الاّ زارعاً الاّ اِدریسَ كان خَیّاطاً.

هر پیغمبری که خداوند فرستاد زارع و کشاورز بود مگر ادریس پیغمبر(ع) که خیّاط و دوزندگی می‌کرد. (مستدرک،‌ج 13، ص 461)

16ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

انّ اللهَ اختارَ لِأنبیائِهِ الحَرثَ وَ الزَّرعَ.

خداوند برای انبیای خود عمل زراعت و کشاورزی را برگزید. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 280)

17ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ الرَّجُلَ خُلِقَ مِنَ الأَرضِ فَاِنّمِا هِمّتُهُ فی ‌الأرضِ

مرد از زمین آفریده شده و لذا تنها همت و توجه او به زمین است. (وسائل، ج 13، ص 195)

18ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنّی اُحِبُّ أَنْ اَرَی الرَّجُلَ مُتَحرِّفاً فی طَلَبِ الرِّزقِ.

من دوست دارم مرد را ببینم روزی و زندگی خود را از راه حرفه و صنعت تأمین می‌کند. (وسائل، ج 12، ص 50)

19ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الزّارعونَ كُنوزُ الأَنامِ یَزرعُونَ طَیِّباً أَخرَجَهُ الله.

کشاورزان گنج‌های خلق خدا هستند، آن‌ها پاکیزه و طیّب می‌کارند و خدا آن را بیرون می‌آورد و گیاه و سبزه می‌کند. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 280)

20ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الزّارِعونَ یَومَ القیامَةِ أَحسَنُ الناسِ مَقاماً و أَقربُهُم مَنزِلَةً، یُدعَونَ المُبارَكین.

کشاورزان در روز قیامت بهترین مقام و منزلت را به قرب الهی دارند و به نام «مبارکان» نامیده می‌شوند. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 280)

21ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

كانَ اَمیرُالمؤمنین عَلَیه‌السّلامُ یَضرِبُ بِالَمرِّ وَ یَستَخرِجُ الأَرَضین.

مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام زمین را شیار می‌کرد و زمین‌های کشاورزی را آباد می‌نمود. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 279)

22ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن سَقی طَلحةً اَو سِدرَةً فَكَأنّما سَقی مُؤمِناً مِن ظَماءٍ.

کسی که یک شکوفة خرما یا یک درخت سدری را آب بدهد گویا یک مؤمن تشنه‌ای را آب داده است. (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 280)

23ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

خَیرُالمالِ زَرْعٌ زَرَعَهُ صاحِبُهُ وَ أصلَحَهُ واَدیّ حقَّهُ یَومَ حَصادِهِ.

بهترین مال و دارایی آن زراعتی است که صاحبش آن را کشت کند و به خوبی پرورش دهد و در هنگام دِرو حقوق شرعی آن را ادا نماید. (مستدرک، ج 13، ص 460)

24ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ما مِن مُسلِمٍ یَغرِسُ غَرْساً أَو یزرَعُ زَرْعاً فَیأكُلُ مِنهُ اِنسانٌ أَوطَیرٌ أو بَهیمةٌ اِلاّ كانَتْ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ.

هر مسلمانی که درختی بکارد یا زراعتی کند و از محصول آن مردم و طیور و حیوانات بخورند اجر و پاداش صدقه برای او خواهد بود. (مستدرک، ج 13، ص 460)

25ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن غَرَسَ غرْساً فأَثمَر اَعَطاهُ اللهُ مِنَ الأَجرِ قَدْرَ ما یَخرُجُ مِنَ الثَّمَرةِ.

هر کس درختی بکارد و بار بدهد خداوند به اندازة میوه و محصولی که بار می‌دهد به او اجر و پاداش عطا می‌فرماید. (مستدرک، ج 13، ص 460)

26ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

مَن احیی أرضاً مَواتاً فَهُوَلَهُ.

هر کس زمین مواتی را احیا کند مالک آن می‌شود. (استبصار، ج 6، ص 108)

27ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

منَ بنی بُنیاناً بِغَیرِ ظُلمٍ وَ لاَ اعتداءٍ أوغَرَسَ غَرْساً بِغَیرِ ظُلمٍ وَ لاَ اعتداءٍ كانَ لَهُ اَجرٌ جاریاً مَا انتَفَع بِهِ أَحدٌ.

هر کس عمارتی بسازد و یا درختی بکارد بدون اینکه به کسی ظلم و تعدی کرده باشد تا زمانی که یک نفر از آن بهره‌مند می‌شود برای او اجر و پاداش جاریه خواهد بود. (مستدرک، ج 13، ص 460)

28ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَكرِمُوا الخُبزَ فَاِنّهُ قَد عَمِلَ فیهِ ما بَینَ العَرشِ إِلیَ الأَرضِ وما فیها مِن كَثیرٍ مِن خَلقِه.

نان را (که فراوردة حیاتی و زراعتی است) عزیز و گرامی بدارید چه آنکه عوامل سماوی و أرضی و بسیاری از آفریده‌های خداوندی در به عمل آوردن آن سهیم بوده‌اند. (فروع کافی، ج 6، ص 302)

29ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لاتَقطَعُوا الثِّمارَ فَیَبعثُ اللهُ عَلَیكُمُ العَذابَ صَبّاً!

برحذر باشید و درختان میوه‌دار را قطع نکنید که به عذاب شدید الهی گرفتار خواهید شد! (لئالی‌الأخبار، ج 3، ص 279)

30ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

نِعمَ المالُ اَلنَّخلُ. مَن باعَها وَ لَمْ یُخلِفْ مَكانَها فَاِنَّ ثَمَنَها بِمَنزلَةِ رَمادٍ عَلی رَأسِ شاهِقَةٍ اِشتَدَّتْ بِهِ الرّیحُ فی یومٍ عاصِفٍ اِلاّ أنْ یُخلِفَ مَكانها.

درخت خرما چه نیكو سرمایه‌ایست. هر كس آن را بفروشد و جانشین آن نكند پول فروش آن در حكم خاكستری می‌ماند كه در یك روز طوفانی در بالای قلة مرتفعی در معرض تندباد شدیدی قرار گرفته باشد و آن را به هدر داده است مگر اینكه درخت یا نهال دیگری جایگزین آن نماید. (مستدرك، ج 13، ص 459)

31ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مُشتری العُقدَةِ و مَرزوُقٌ و بایَعُها مَمحوقٌ!

كسی كه زمین زراعتی را می‌خرد روزی خود را تأمین كرده و آنكس كه آن را می‌فروشد (و زمین دیگری جایگزین آن نكند) (در حقیقت) سرمایه و مایملك خود را زدوده و به هدر داده است! (فروع كافی، ج 5، ص 92)

32ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

ثَمَنُ العِقارِ مَمحوقٌ اِلاّ أنْ یُجعَلَ فی عِقارٍ مِثلِهِ.

قیمت فروش زمین زراعتی بركت ندارد مگر اینكه با آن زمین دیگری خریداری شود (كشاورز نباید زمین زراعتی را از دست بدهد). (فروع كافی، ج 5، ص 92)

33ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن باعَ أَرضاً اَو ماءً وَ لَمْ یَضَعْهُ فی أرضٍ أو ماءٍ ذَهَبَ ثمنُهُ مَحقاً.

کسی که زمینی یا چاه و قناتی را بفروشد و با آن زمین و آبی دیگر تهیه نکند مال خود را به هَدَر داده و برکتی نخواهد داشت (فروع کافی، ج 5، ص 91)

34ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إِنَّ قامَتْ السّاعَةُ وَ فی یَدِ اَحَدِكُم الفَسیلَةَ فَاِنِ استَطاعَ أنْ لاتقومَ السّاعَةُ حَتّی یَغرِسَها فَلیَغْرِسْها!

اگر زمان قیام قیامت فرا برسد و در دست یكی از شما نهال درختی باشد چنانچه به قدر كاشتن آن فرصت دارد باید آن را بكارد! (مستدرك، ج 13، ص 460)

35ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

انَّ اللهَ جَعَلَ اَرزاقَ اَنبِیائِهِ(ع) فی الزّرعِ وَ الضَّرعِ.

خداوند روزی پیامبران خود را در كشاورزی و دامداری قرار داده است. (لئالی‌الاخبار، ج 3، ص 280)

36ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

خَیرُ المالِ بَعدَ الزَّرعِ رَجُلٌ فی غَنَمِهِ قَد تَبِعَ بها مَواضِعَ القَطْرِ یُقیمُ الصَّلاةَ وَ یؤتی الزَّكاةَ.

بهترین سرمایه برای یك مرد بعد از زراعت و كشاورزی، گوسفندداری در مناطق آب و گیاه است. نماز را برپا می‌دارد و زكاتش را می‌پردازد. (بحار، ج 4، ص 120)

37ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عَلیكُم بِالغَنَمِ و الحَرْثِ فَاِنّهما یَروحانِ بِخَیرٍ وَ یَغدُوانِ بِخَیرٍ.

بر شما باد گوسفندداری و كشاورزی كه خیر و بركت شبانه‌روز به همراه آنها است. (خصال، ج 1، ص 24)

38ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

نِعَمَ المالُ اَلشّاةُ!

به راستی كه گوسفند چه نیكو سرمایه‌ای است! (بحار، ج 64، ص 129)

39ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ما بَعَثَ اللهُ نَبیّاً اِلاّ رَعا غنماً.

خداوند هر پیغمبری كه فرستاد گوسفندچرانی نمود. (بحار، ج 64، ص 129)

40ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

خَیرُ المالِ بَعدَ الغَنَمِ، اَلبَقَرُ، تَغدُو بِخَیرٍ وَ تَروحُ بِخَیر.

بعد از گوسفندداری، گاوداری بهترین دارایی برای انسان است كه خیر و بركت نیز شبانه روز به همراه آنهاست. (بحار، ج 103، ص 64)

منبع: شکوفه های حکمت