باردارى‌ و استعمال مواد مخدر

باردارى‌ و استعمال مواد مخدر

استعمال مواد مخدر مانند: سيگار، غليان، پيپ، ترياك، هروئين و ديگر مواد مخدر براى‌ همه كس و در همه حال زيان دارد و كسى‌ كه به سلامت خويش علاقه‏مند است بايد از آن‏ها جداً اجتناب كند. ما، در اين جا در صدد آن نيستيم كه زيان‏هاى‌ جسمانى‌، روانى‌ و اقتصادى‌ اين مواد خانمان‏سوز و خطرناك را تشريح كنيم، بلكه هدف‏مان بيان زيان‏هاى‌ اين مواد نسبت به جنينى‌ است كه در رحم مادر قرار دارد. در اين زمينه بهتر است از نوشته‏هاى‌ دانشمندان متخصص بهره‏مند شويم.
ابتدا به مطلب زير ـ که ترجمه و خلاصه‌ی مقاله‏اى‌ است كه در يكى‌ از مجلات خارجى‌ درج شده ـ توجه بفرماييد:
يك بررسى‌‏اى‌ كه در كشورهاى‌ اسكانديناوى‌ بر روى‌ 6363 مادر حامله انجام يافته، نشان مى‌‏دهد كه وزن متوسط نوزادان مادرانى‌ كه به سيگار اعتياد دارند، 170 گرم از وزن متوسط ساير نوزادان كمتر است و اين كاهش وزن به نسبت 50% در ميان اطفال اين مادران شايع است. هم‏چنين قُطر سر و شانه‏هايشان كوچك‏تر از ساير كودكان است و مرگ و مير نيز در ميان اين نوزادان شش برابر بيش‏تر از ساير نوزادان مى‌‏باشد. در ميان اين كودكان، نقص عضو مادرزادى‌ بيش‏تر از كودكان مادرانى‌ است كه به سيگار اعتياد ندارند.
استعمال سيگار موجب كم شدن اكسيژن خون و زياد شدن «كربواكسى‌ هموگلوبين» خون مادر و جنين مى‌‏شود. بيمارى‌ مادرزادى‌ قلب در كودكان مادران سيگارى‌ 50% بيش‏تر از كودكان مادران غير سيگارى‌ است. مطالعات نشان مى‌‏دهد كه اين قبيل كودكان در دوران تحصيل از ساير كودكان هم‏سن خود عقب مانده‏تر هستند و اين عقب ماندگى‌ به مقدار سيگار مصرفى‌ در دوران حاملگى‌ مادر بستگى‌ دارد، زيرا سيگار باعث كم شدن سلول‏هاى‌ مغز كودك مى‌‏شود. اينها قسمت كوچكى‌ است از ضايعات كه در اثر استعمال سيگار در مادران سيگارى‌ و نوزادان آن‏ها به وجود مى‌‏آيد. البته شايد عوارض زياد ديگرى‌ نيز باشد كه هنوز شناخته نشده است. پس به همه‌ی مادرانى‌ كه خواهان زندگى‌ سالم و سعادتمند براى‌ خود و فرزندانشان هستند توصيه مى‌‏شود كه از استعمال دخانيات اجتناب ورزند.[1]
دكتر جزائرى‌ مى‌‏نويسد:
استعمال دخانيات، هم براى‌ مادر مضر است و هم به كودكى‌ كه در رحم دارد زيان مى‌‏رساند. نوشابه‏هاى‌ الكلى‌ نيز براى‌ زنان آبستن فوق‏العاده خطرناك‏ است، زيرا الكل صرف‏نظر از مسموميتى‌ كه ايجاد مى‌‏كند، ويتامين‏هايى‌ كه مورد نياز مادر و جنين مى‌‏باشد منهدم مى‌‏سازد و اولاد، ناقص الخلقه و معيوب خواهند شد. استعمال دخانيات و چاى‌ پررنگ نيز براى‌ زنان آبستن فوق‏العاده زيان‏آور است.[2]
دكتر جلالى‌ مى‌‏نويسد:
الكل، مرفين و ساير مواد مخدر در خون وارد مى‌‏شود و همين خون است كه فتوس را احاطه كرده، بالنتيجه در رشد او تأثير دارد. حتى‌ عقيده‌ی جمعى‌ بر آن است كه استعمال دخانيات در زِنِش قلب جنين مؤثر است و ميزان آن را بالا مى‌‏برد.[3]
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
مطابق بررسى‌ «بوتلر»، «گلدستين» و «روس» در سال 1972، «منواكسيد كربن» خون مادران معتاد به دخانيات، سبب عوارض ذيل در جنين و نوزاد خواهد شد:
1. وزن نوزادانى‌ كه از مادران معتاد به دخانيات متولد مى‌‏شوند كمتر از حد معمول است.
2. متولد شدن نوزاد مرده در مادرانى‌ كه معتاد به دخانيات هستند، بيش از معمول است.
3. مرگ و مير نوزادان زنده در اوائل زندگى‌ كه از مادران معتاد به دخانيات متولد شده‏اند، بيش از معمول است.
به عقيده‌ی «ار» در 1959 و «هريوت» و «بى‌‏لويك» و «ايلتن» در 1962، عوارض و خطرات فوق در مادران معتاد به دخانيات دو برابر حالت معمول است و ارتباطى‌ با تعداد حاملگى‌، زمان حاملگى‌، اندازه‌ی مادر، سن مادر يا طبقه اجتماعى‌ مادر ندارد چنان كه در «مجله‌ی لانست» در 1970 آمده: اثر دخانيات بر روى‌ وزن نوزاد در موقع تولد ارتباط مستقيم با تعداد سيگار مصرف شده دارد. «لونگو» در 1970، در مقاله‌ی خود چنين مى‌‏گويد: جنين بيش از مادر به بالا رفتن تراكم «كربواكسى‌ هموگلوبين» حساس است و تراكم «كربواكسى‌ هموگلوبين» موجود در خون مادر مى‌‏تواند براى‌ هيپوكسى‌ جنين و خراب كردن آنزيم‏هاى‌ بافت‏ها كافى‌ باشد و در نتيجه سبب آسيب زدن به رشد طبيعى‌ جنين شود.
به عقيده‌ی «مك‏گارى‌» و «اندرو» در 1972 نيكوتين موجود در دود دخانيات سبب انقباضات رحم مى‌‏شود و سيانيدِ موجود در دود حاصل از سوختن توتون موجب تخليه‌ی ذخيره‌ی ويتامين «ب 12» خواهد شد. مصرف دخانيات در خانم‏هاى‌ حامله سبب انقباض رحم مى‌‏شود، كه اين انقباض بى‌‏مورد سبب هيپوكسى‌ جنين مى‌‏شود.
به عقيده‌ی «مانينگ» و «فايررابند» در 1976، مصرف دخانيات يا استفاده از آدامس‏هاى‌ حاوى‌ نيكوتين در مادران حامله سبب كاهش حركات تنفسى‌ جنين مى‌‏شود.
مطابق مطالعات و بررسى‌‏هاى‌ «فدريك»، «البرمن» و «كَلداستين» در 1971، مصرف دخانيات توسط مادران حامله در بروز بيمارى‌‏هاى‌ مادرزادى‌ نوزادان دخالت داشته است. بلافاصله بعد از مصرف نيكوتين، نيكوتين به اعضاى‌ حياتى‌ بدن مى‌‏رسد؛ از جمله جنين در شكم مادر.
مصرف دخانيات سبب وارد كردن «منواكسيد كربن» به خون مادر حامله مى‌‏شود و اين «منواكسيد كربن» براى‌ جنين تخريب كننده است. نوزادانى‌ كه شانس زنده ماندن داشته‏اند و از مادران معتاد به دخانيات، زنده به دنيا آمده‏اند به طور متوسط در حدود 200 گرم وزنشان كمتر از حد متوسط نوزادانى‌ بوده است كه مادرانشان معتاد به دخانيات نبوده‏اند.
در انگلستان آمار نشان مى‌‏دهد نوزادانى‌ كه وزنشان كمتر از 2500 گرم است در مادران معتاد دو برابر بيش از مادرانى‌ ديده مى‌‏شود كه سيگار نمى‌‏كشند. اين كمى‌ وزن، ناشى‌ از تأخير رشد نوزاد است، نه كوتاه بودن دوران حاملگى‌؛ به خصوص در مواردى‌ ديده مى‌‏شود كه مادران بعد از ماه چهارم به مصرف دخانيات ادامه مى‌‏دهند. نيكوتين و منواكسيد كربن از طريق جريان خون مادر به نوزاد رسيده، سبب دخالت در تغذيه‌ی طبيعى‌ مى‌‏شود. در حيوانات سبب ضايعات مادرزادى‌ مى‌‏شود، ولى‌ در انسان مورد بحث است.
مرگ نوزاد در شكم مادر قبل از تولد و مرگ نوزاد در هفته‌ی اول بعد از تولد، حدود 30 درصد از بچه‏هايى‌ كه از مادران معتاد به دخانيات كه بعد از ماه چهارم حاملگى‌ به مصرف دخانيات ادامه داده‏اند، بيش‏تر ديده مى‌‏شود.
«مرى‌ والدس داپنا» در مبحث سندرم مرگ ناگهانى‌ در نوزادان، در كتاب فوريت‏هاى‌ پزشكى‌ در آوريل 1983 مى‌‏نويسد: نوزادان متولد شده از مادران معتاد به دخانيات ـ چنان كه در تمام مقالات نوشته شده ـ نشان دهنده‌ی اين است كه مرگ ناگهانى‌ در گهواره در اين نوزادان بيش از نوزادانى‌ است كه از مادر غير معتاد متولد شده‏اند و مصرف دخانيات در دوران حاملگى‌ خطرات زيادى‌ را براى‌ نوزاد ايجاد مى‌‏كند.[4]

بيمارى‌ در هنگام باردارى‌‏

اگر زن آبستن بيمار شد، چنان چه بيمارى‌ او خفيف و جزئى‌ است ـ مانند سرماخوردگى‌ خفيف ـ بهتر است با استراحت و با استفاده از داروهاى‌ گياهى‌ خود را معالجه كند و در حد امكان از استعمال داروهاى‌ شيميايى‌ خوددارى‌ نمايد. ولى‌ اگر بيمارى‌ او شديد است بايد هر چه زودتر به يك پزشك حاذق مراجعه و تا بهبودى‌ كامل به دستورهاى‌ وى‌ عمل كند، زيرا اگر معالجه صورت نگيرد هم به خودش لطمه مى‌‏زند و هم سلامت جنين را در معرض خطر قرار مى‌‏دهد.
مادر بيمار لازم است به دو نكته‌ی مهم توجه كند:
اولاً: به پزشك تذكر بدهد كه آبستن است، تا در تنظيم نسخه و دارو، حال جنين هم رعايت كند و دارويى‌ را تجويز نكند كه براى‌ جنين زيان دارد، چون داروها غالباً براى‌ بزرگ‏ترها تهيه و آزمايش شده است. بنابراين ممكن است بعض داروها براى‌ كودكى‌ كه در رحم مادر زندگى‌ مى‌‏كند زيان‏بخش باشد، چون دانشمندان نوشته‏اند: داروها نيز مانند غذا از راه جفت وارد بدن جنين مى‌‏شوند و در او نيز اثر مى‌‏گذارند. فرضاً دارويى‌ كه براى‌ مادر مفيد و بى‌‏ضرر است، شايد براى‌ بدن ظريف و در حال رشد جنين آثار سوئى‌ داشته باشد. بنابراين، بايد در استعمال دارو حال جنين هم رعايت كرد.
ثانياً: از استعمال هر دارويى‌، بدون تجويز پزشك جداً خوددارى‌ كند، زيرا ممكن است سلامت خود و فرزندش را به خطر اندازد.
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
ويروس‏ها و ميكروب‏ها مى‌‏توانند در بعضى‌ موارد از جفت عبور كنند و جنين بى‌‏دفاع را مورد حمله قرار دهند و او را به همان بيمارى‌ مادر مبتلا سازند.[5]
همين دانشمند مى‌‏نويسد:
مطالعات مشابه بالينى‌ و آزمايشى‌ نشان داده‏اند كه مواد بسيارى‌، غير از مواد غذايى‌ مى‌‏توانند از جفت عبور كرده و رشد بچه را پيش از تولد تحت تأثير قرار دهند. بيش‏تر داروهايى‌ كه معمولاً به كار مى‌‏روند براى‌ تندرستى‌ اشخاص بالغ، يعنى‌ افراد كامل انسانى‌ آزمايش شده‏اند، چنان كه معلوم شده بعضى‌ از اين داروها از راه جفت عبور مى‌‏كنند و در جنين يا بچه‌ی در حال رشد تأثير مخالف به جاى‌ مى‌‏گذارند.
ويروس‏ها، باكترى‌‏ها و ساير انگل‏هايى‌ كه در بدن مادر به سر مى‌‏برند گاهى‌ از جفت عبور كرده و بچه را به همان بيمارى‌ مبتلا مى‌‏سازند، يا در لحظات بحرانى‌، رشد جنين را مختل مى‌‏سازند و موجب رشد غير عادى‌ او مى‌‏شوند... از مدت‏ها پيش مى‌‏دانستند كه بعضى‌ از بيمارى‌‏هاى‌ خطرناك؛ مانند: آبله، سل، سيفليس، حصبه و مانند آن ممكن است از مادر به بچه انتقال يابد، نيز مى‌‏دانستند كه تشعشعات غير عادى‌ مانند اشعه‌ی ايكس (X) و اشعه‌ی ايزوتوپ‏هاى‌ راديواكتيو يا انفجارهاى‌ اتمى‌ مى‌‏تواند بدون آن كه به مادر آسيبى‌ برساند از وى‌ به جنين حساس كه در حال رشد سريع است انتقال يابد و آسيب شديد وارد آورد.[6]
همين دانشمند مى‌‏نويسد:
تغيير وضع غذاى‌ مادر، داروهايى‌ كه به مصرف مى‌‏رساند و بيمارى‌‏هايى‌ كه دچار مى‌‏شود در جنين اثر مى‌‏كنند... يك اختلال كوچك حاصل در اوايل زندگى‌ جنينى‌ اثرات بزرگى‌ طىِ رشد به بار خواهد آورد. روى‌ اين اصل است كه زنان مسئوليت مخصوصى‌ براى‌ حفظ تندرستى‌ خود در دوره‏هايى‌ دارند كه‏ احتمال آبستن شدن مى‌‏رود.[7]

خودآزمایی

1- برخی مضرات استعمال سيگار روی جنین را بیان کنید.
2- به عقيده‌ی «مك‏گارى‌» و «اندرو» در 1972 نيكوتين موجود در دود دخانيات چه تأثیری روی رحم مىگذارد؟
3- اگر زن آبستن بيمار شد، چه کاری باید انجام دهد؟

پی نوشت ها

[1]. مجله مكتب اسلام، سال 15، شماره‌ی 6.
[2]. اعجاز خوراكيها، ص 215.
[3]. روان‏شناسى‌ كودك، ص 222.
[4]. دكتر سيد حسن عارفى‌، سيگار، ص 256 ـ 258.
[5]. بيوگرافى‌ پيش از تولد، ص 150.
[6]. همان، ص 183.
[7]. همان، ص 48.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت