مرز باریک بی‌حجابی و فساد

فصل دوّم: فلسفه‌ی حجاب و آثار آن | ۵

پنج داستان آموزنده:

در اینجا شما را به پنج داستان ذیل جلب می‌کنیم:
۱ـ عثمان‌بن مظعون یکی از اصحاب معروف پیامبر(ص) بود، روزی پای منبر رسول اکرم(ص) که درباره‌ی بی‌وفائی و ناپایداری دنیا صحبت می‌کرد، نشسته بود، تحت تأثیر قرار گرفت، لباس‌های فرسوده و زبر و خشن پوشید و از مدینه بیرون رفت و در گوشه‌ای از بیابان مشغول عبادت شد.
پس از چند روز همسر او به حضور رسول اکرم(ص) شرفیاب شد، حضرت او را شناخت و از او احترام کرد و فرمود این بانو همسر برادرم عثمان‌بن مظعون است.
یکی از همسران پیامبر(ص) عرض کرد: آری ولی شوهرش از او جدا شده و به گوشه‌ی بیابانی برای عبادت رفته، و از این رو مدتی است این زن نه عطر استعمال می‌کند نه لباس خوب می‌پوشد.
رسول اکرم(ص) بقدری از شنیدن این مطلب متأثّر شد بطوری که از بی‌توجهی عبای آنحضرت به زمین کشیده می‌شد همان لحظه دستور داد مردم به مسجد بیایند تا اشتباهی را که برای بعضی به نام دین پیش آمده برطرف کند.
مردم در مسجد اجتماع کردند، رسول اکرم دستور داد عثمان‌بن مظعون را حاضر کنند، او را حاضر کردند، آنگاه آنحضرت به منبر رفت و پس از حمد و سپاس خدا، فرمود: خدا مرا به رهبانیت دستور نداده است دین من، روشی است براساس واقعیت و در عین حال ساده و فطری، من نماز می‌خوانم روزه می‌گیرم، می‌خورم، می‌آشامم و به استراحت می‌پردازم و به همسرانم توجّه دارم، هرکس دینِ مطابق با فطرتِ مرا دوست دارد باید از من پیروی کند، ازدواج یکی از سنت‌های من است.
سپس به عثمان رو کرد و فرمود: «خداوند از لباس‌های خشن تو بی‌نیاز است، فوری به خانه برو و لباس‌های خود را عوض کن با همسرت مباشرت نیک و آمیزش داشته باش و برای رفاه او به کسب معاش بپرداز و از این کارهای جاهلانه دوری کن».
عثمان از ندانم‌کاری‌های خود آگاه شد، و از کرده‌ی خود پشیمان گشته طبق دستور رسول اکرم(ص) بر سر زندگی خود رفت.[1]
۲ـ امام صادق(ع) فرمود: چند نفر به حضور رسول اکرم(ص) آمدند و گفتند: «ما دیدیم چند نفر از انسان‌ها، چند نفر دیگر را سجده می‌کردند» (این کار چگونه است؟)
پیامبر(ص) از این کار، نهی کرد و فرمود:
«لَوْ أمَرْتُ أحَداً أنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْئَةَ أنْ تَسْجُدَ لِزَوجِها:

«اگر من به شخصی از انسان دستور سجده کردن شخص دیگر را می‌دادم، به زن فرمان می‌دادم که شوهرش را سجده کند».[2]
۳ـ حضرت ابراهیم خلیل(ع) در مورد بداخلاقی همسرش «ساره» به خدا شکایت کرد.
خداوند به او وحی کرد: «مثال زن (این‌گونه زن) مانند استخوان کج است، اگر آن را راست کنی، می‌شکنی، ولی اگر با او مدارا کنی، از او بهره‌مند می‌شوی، بنابراین، صبر و تحمل کن».[3]
۴ـ بانوئی به حضور امام صادق(ع) آمد و عرض کرد: «من زنِ «مُتَبَتَّلَه» (وارسته و تارک دنیا) هستم».
امام صادق(ع) فرمود: منظورت از این جمله چیست؟
بانو گفت: ازدواج نمی‌کنم (و لذت‌های غریزه‌ی جنسی را به خاطر زهد و وارستگی، ترک می‌نمایم)
امام صادق(ع) فرمود: چرا ازدواج نمی‌کنی؟
بانو گفت: می‌خواهم دارای فضیلت اخلاقی (زهد و وارستگی) شوم.
امام صادق(ع) فرمود: «برو، از این تصمیم، دست بردار، اگر ترک ازدواج، فضیلت اخلاقی باشد، حضرت زهرا(س) سزاوارتر از تو بود که برای آن فضیلت، ترک ازدواج کند، زیرا هیچ بانوئی مانند فاطمه(س) برای بدست آوردن فضیلت اخلاقی، سبقت از دیگران، ننموده است»[4] (بنابراین وقتی که فاطمه(س) ازدواج کرد، بدان‌که ترک ازدواج، فضیلت و کار نیکی نخواهد بود).
۵ـ سه نفر زن به حضور رسول خدا(ص) آمدند، یکی از آنها گفت: «شوهرم گوشت نمی‌خورد»، دومی گفت: «شوهرم بوی خوش استعمال نمی‌کند»، سومی گفت: «شوهرم با همسرش همبستر نمی‌شود».
پیامبر(ص) از این پیش‌آمد ناراحت شد و مردم را به مسجد فرا خواند و بالای منبر رفت و فرمود:

«اَما اِنِّی اکِلُ اللَّحْمَ وَاَشُمُّ الطِّیبَ، وَآتِی النِّساءَ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی»

(آگاه باشید، من هم گوشت می‌خورم و هم بوی خوش، استعمال می‌کنم، و هم با همسرانم همبستر می‌شوم، پس کسی که از سنّت من، دوری کند از من نیست).[5]
این داستان‌ها در حقیقت این درس را به همسران می‌آموزد که با همدیگر مهربان باشند و در حفظ همدیگر بکوشند، و برای خود دشواری به وجود نیاورند.
و براستی اگر این مطالب بین زن و شوهر اجرا می‌گردید و به این نکات دقیق روانی توجه می‌شد، همین یک عامل نیرومند دیگری برای حفظ حجاب زن‌ها می‌گردید بنابراین لازم است برای حفظ عفت و حجاب به این دستورات توجه کرد.
امام صادق(ع) فرمود: «بهترین زنان شما، آن زنی است که خوشبو و پاکیزه و با شوهرش باشد، و با خوش‌روئی و لبخند با او روبرو می‌شود و با همین خصلت از او جدا می‌گردد، چنین بانوئی فرمانبر خدا است، و فرمانبر خدا، دچار ناگواری و پشیمانی نخواهد شد».[6]
از سخنان امام باقر(ع) است: «زن نباید بدون زیور باشد، گرچه گلوبندی به گردن آویزد، و شایسته نیست دستش را بی‌رنگ بگذارد، گرچه با حنا رنگ نماید وگرچه زن سالخورده باشد».[7]
از رسول اکرم(ص) سؤال شد زینت برای شوهر کور چیست؟
فرمود: همسر او خود را معطّر کند و حنا ببندد که آن هم بوی خوش است».[8]

 مرز باریک بی‌حجابی و فساد

گفتیم محرومیّت از ارضاء غریزه‌ی جنسی از راه مشروع و طبیعی، باعث انحراف و فساد خواهد شد، اسلام این مشکل را با دستور ازدواج و توجّه همسران به ارضاء همدیگر حل کرده است، بنابراین اشکال اینکه: حجاب و پنهان شدن زن در میان پوشش‌ها باعث محرومیت و از محرومیّت، طغیان و فساد تولید می‌شود، بی‌اساس است، زیرا اسلام با آن دستورهای مؤکّد خود راجع به ازدواج و احکام دقیق خود در این مورد، رفع محرومیّت کرده است.
اما باید توجه داشت که اگر مشکل محرومیّت را با به وجود آوردن بی‌بند و باری و کشف حجاب رفع کنیم، مفاسد و تباهی‌ها هزاران برابر بیش از تباهی‌های محرومیّت است، قبلاً اشکال می‌کردند که محرومیّت از زن باعث می‌شود که مردها به همجنس خود تمایل کنند و گناه بزرگ «لواط» رائج می‌گردد، ولی باید به اینها گفت چرا در دنیای غرب که مرد از محرومیّت بیرون آمده و با کمال آسانی می‌تواند با زن تماس بگیرد، دامنه‌ی همجنس بازی و لواط گسترده‌تر شده تا آنجا که این موضوع به عنوان لایحه به مجلس کشیده شده و مجلس بریتانیا جواز آنرا تصویب کرده است؟
از این نمونه و امثال آن می‌فهمیم که حلّ مشکل با بی‌بند و باری نیست، بلکه بی‌بند و باری مشکل را هزارها برابر می‌کند.
بی‌بند و باری زن‌ها، برنامه‌های سکس، فیلم‌هائی که نمایشگر زن‌های نیمه عریان و بی‌حجاب است، ارائه صحنه‌هائی از روابط و دوست بازی به عنوان جشن و هنر، و برداشتن مرز بین زن و مرد، هریک آتشی است که به خرمن غریزه‌ی جنسی می‌افتد، و عواقب وخیم این تهییجات و تحریکات بر کسی پوشیده نیست، چقدر از دختر دزدی‌ها، پسر دزدی‌ها، قتل‌ها بر اثر رقابت عشقی، بلوغ زودرس، پیری و فرسودگی زودرس، و زنای به عنف و زور، و طلاق‌ها و جدائی‌ها و کشمکش‌های گوناگون دیگر از بی‌بندوباری به وجود می‌آید، که اکثر پرونده‌های جنائی را این‌گونه امور پر کرده است.
اسلام که کاملاً به همه‌ی جوانب با نظر دقیق می‌نگرد و دستوراتش عمیقاً حساب شده و منطقی است، کاملاً به مرز باریک بی‌بند و باری و فساد اطّلاع و توجّه دارد، و به خوبی در قانون‌گذاری خود خطر شکسته شدن حصار عفاف، و باریکی این مرز را در نظر داشته است، از این رو برای حفظ این مرز و حصار دستورات فراوانی به عنوان واجب و مستحب و مکروه دارد، که هر یک عامل نیرومندی برای پیشگیری از خطر فساد است، ما در اینجا تحت چندین شماره، به قسمتی از آن دستورها می‌پردازیم:
۱ـ برای زن جهاد واجب نیست، او اگر بر اثر رعایت حجاب احیاناً به زحمت بیفتد ولی از زحمت جهاد معاف است و دفاع‌های زنان اسلامی در صدر اسلام در پشت جبهه‌ی جنگ‌ها و کمک کردن آن‌ها به سربازان اسلامی از قبیل پانسمان کردن و زخم‌بندی و رساندن آب و… منافاتی با حجاب ندارد.
۲ـ تشییع جنازه برای زن مکروه است، و بطور کلی رفتن زن به اجتماعاتی که شلوغ است و احتمال خطر چشم‌چرانی و بی‌عفتی در آنجا هست، صحیح نیست، در روایتی از رسول اکرم(ص) نقل شده فرمود: شوهری که از همسرش اطاعت کند خداوند او را برو در آتش افکند، از آنحضرت سؤال شد، آن اطاعت چه اطاعتی است؟ فرمود: بپذیرد خواسته‌ی او را در مورد رفتن به حمام‌های عمومی، عروسی‌ها، مجالس جشن‌ها، عزاخانه‌ها و پوشیدن لباس‌های نازک[9] و نیز باید توجه داشت که بیرون رفتن زن بدون اجازه‌ی شوهر جایز نیست و همچنین مسافرت زن بدون اجازه‌ی شوهر.
۳ـ مصاحفه و دست دادن زن و مرد جایز نیست، رسول اکرم(ص) در مورد بیعت زنان با حضرتش، دستور داد ظرفی را از آب پر کردند، دست خود را در آن فرو برد، و بعد دستور داد زن‌ها دست خود را به آن آب فرو برند و همین را بیعت شمرد.[10]
۴ـ بزک کردن و خوشبو کردن زن وقتی که زنی که خود را خوشبو کند و از خانه بیرون رود، تا وقتی که مراجعت می‌کند مشمول لعنت است.[11]
۵ـ زن جایز نیست هنگام صحبت کردن با نامحرم با ناز و کرشمه سخن بگوید یا نازک حرف بزند (سوره‌ی احزاب آیه ۳۱) و مکروه است که با نامحرم بیش از پنج کلمه ضروری سخن بگوید.[12]
۶ـ زن‌ها بر اسب‌ها سوار نشوند، این کار موجب تهییج و فساد خواهد شد.[13]
۷ـ به زنان ریسندگی و سوره‌ی نور (که در آن آیه‌ی حجاب است) بیاموزند، و بهترین سرگرمی زنان ریسندگی است، آنها را در بالاخانه‌ها (که مشرف است) منزل ندهید، سوره‌ی یوسف را به آنها نیاموزید چه آنکه آن سوره باعث فتنه و تهییج زنان است.[14]
۸ـ پیامبر(ص) فرمود: کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد در محلی نمی‌خوابد تا صدای نفس او را زن نامحرم بشنود.[15] یعنی در جاهای خلوت، با زنان توقف نکنید.
۹ـ رسول اکرم(ص) نهی کرد از ورود مرد بر زن بدون اجازه‌ی اولیاء زن[16] و در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره‌ی نور تصریح شده که ورود به خانه غیر بدون اجازه‌ی صاحب خانه جایز نیست.
۱۰ـ نگاه کردن مرد به پشت سر زن (با اینکه در حجاب است) مکروه می‌باشد، یکی از اصحاب امام صادق(ع) بنام ابوبصیر می‌گوید از امام صادق پرسیدم زنی عبور می‌کند، مردی پشت سر او نگاه می‌کند آیا روا است؟
امام فرمود: آیا هیچ‌یک از شما دوست دارید که مردی همسر شما را (این‌گونه) نگاه کند؟
گفتم: نه.
فرمود: «پس آنچه را که برای خود دوست داری برای دیگران نیز بخواه».[17]
۱۱ـ برای زن مسلمان روا نیست که بدن خود را به زن غیر مسلمان نشان دهد ـ امام صادق(ع) فرمود: سزاوار نیست برای زن مسلمان که در برابر زن یهودی و نصرانی (در حمام و غیره) برهنه گردد، زیرا آنها نزد شوهران خود، او را توصیف می‌کنند.[18]
حتی نقل شده رسول اکرم(ص) نهی فرمود: از اینکه زن مسلمان با زنی که اوصاف او را برای شوهرش تعریف می‌کند همنشین شود، اگر آن زن اوصاف او را برای شوهرش تعریف کند مانند آنست که شوهر زن دوم، اندام زن اول را دیده است.[19]
بعضی از مفسرین در کلمه‌ی «نسائهن» (آیه ۳۱ سوره‌ی نور) گفته‌اند برای زنان مسلمان طبق این آیه تنها جایز است که پیش زنان مسلمان کشف حجاب کنند اما نزد زنان غیر مسلمان مخصوصاً زنان مشرک، جایز نیست پوشش اسلامی نداشته باشند.
۱۲ـ نگاه کردن به عضوی که از نامحرم جدا شده ممنوع است.[20]
۱۳ـ کسی که بواسطه نداشتن زن به حرام می‌افتد واجب است زن بگیرد و از دستورات مستحبی اسلام اینکه مرد به زن جوان سلام نکند و اگر زنی در مکانی نشسته سپس رفته تا آنجا گرم است آنجا ننشیند.[21]
۱۴ـ از مستحبات اینکه زن در هنگام قیام نماز، پاها را به هم بچسباند، هنگام رکوع مرد دست‌ها را روی زانوان بگذارد ولی زن دست‌ها را روی ران‌ها بگذارد، و هنگام سجود زن اعضاء بدن را به هم بچسباند.[22]
۱۵ـ مسجد خانه خدا است و مخصوص عبادت است ولی برای زن‌ها نماز خواندن در خانه بلکه در صندوق‌خانه و اطاق عقب بهتر است، آری اگر کاملاً بتواند خود را از نامحرم حفظ کنند بهتر است در مسجد نماز بخوانند.
۱۶ـ هنگام نماز، زن باید تمام بدن حتی موی خود را بپوشاند و اگر نامحرمی به او نگاه نمی‌کند، می‌تواند صورت و دست‌ها و روی پاها را تا مچ نپوشاند.[23]
۱۷ـ اسلام دستور مستحبی می‌دهد وقتی که کودکان ده ساله (و طبق روایتی شش ساله) شدند در یک بستر نخوابند (گرچه خواهر و برادر باشند) بین بسترهای آنها فاصله باشد اسلام می‌گوید: بوسیدن و بغل کردن دختر نامحرمی که شش سال بیشتر دارد حرام است.[24]
۱۸ـ اسلام می‌گوید: کسی که قدرت بر ازدواج ندارد مستحب است روزه‌ی بسیار بگیرد و موی بدن را نتراشد (چه آنکه این دو دستور موجب کم شدن شهوت جنسی می‌شوند).
۱۹ـ ماندن مرد و زن نامحرم در محل خلوتی که کسی در آنجا نیست و دیگری هم نمی‌تواند به آنجا آمد و شد کند، ممنوع است، گرچه هر دو مشغول عبادت باشند.[25]
۲۰ـ شبیه کردن مرد خود را به زن و به عکس از کارهای زشت است، رسول اکرم(ص) فرمود: چهار گروهند که شب و روز مشمول غضب خدا می‌باشند:
۱ـ مردانی که خود را شبیه زنان سازند.
۲ـ زنانی که خود را شبیه مردان کنند.
۳ـ کسانی که با حیوان آمیزش جنسی نمایند.
۴ـ لواط کردن.[26]
۲۱ـ زیاد صحبت کردن با زن‌ها، و پوشیدن لباس نازک برای زن، شدیداً نهی شده است، پیامبر(ص) فرمود چهار چیز است دل را می‌میراند، یکی از آنها صحبت کردن بسیار با زنان است.
نیز از سخنان آنحضرت است: «دو گروهند که اهل آتشند نمی‌خواهم به آنها بنگرم:
۱ـ گروهی که تازیانه بدست گرفته به مردم اذیت می‌رسانند.
۲ـ زنانی که پوشیده‌اند ولی (بر اثر نازکی لباس) برهنه‌اند (کاسِیاتٌ عارِیاتٌ) به شهوات متمایلند و مردان را به سوی خود جذب می‌کنند، به موهای سرشان همچون کوهان شتر برآمدگی مخصوصی می‌دهند، اینها نه تنها وارد بهشت نمی‌شوند بلکه بوی بهشت را که از راه‌های بسیار دور به مشام می‌رسد، استشمام نمی‌کنند».[27]
۲۲ـ پیامبر(ص) از راه رفتن بین دو زن نهی کرد.[28]
۲۳ـ از دستورات اکید پیامبر اسلام(ص) است که: «حتماً نگذارید بین زن و مرد اختلاط برقرار شود (و آنها در کنار هم پشت میزها و یا روی صندلی‌ها بنشینند خواه مدرسه باشد یا اداره) چه آنکه اگر بین آنها اختلاط و آمیختگی باشد دردی بی درمان شما را فرا خواهد گرفت.[29]
۲۴ـ عکس گرفتن مرد از زن نامحرم ممنوع است، و اگر کسی زن نامحرمی را بشناسد نباید به عکس او بنگرد[30] نگاه کردن به عکس‌هائی که موجب تهییج شهوت خواهد شد جایز نیست.
۲۵ـ نهی شدید از شوخی با زن نامحرم، تا آنجا که ابوبصیر می‌گوید: در کوفه، زن نامحرمی نزد من می‌آمد و من به او قرائت قرآن یاد می‌دادم، من در این رفت و آمدها، یکبار با او یک کلمه شوخی کردم، بعد در مدینه حضور امام باقر(ع) شرفیاب شدم، مرا سرزنش کرد و فرمود: «هر کس در خلوت مرتکب گناه شود خداوند به او اعتنائی نمی‌کند، من از خجلت سرم را پائین انداختم، فرمود: «توبه کن که دیگر با زن نامحرمی مزاح نکنی.[31]
***
اینها نمونه‌هائی از قانون‌گذاری و دستورات دقیق اسلام است که نمایانگر مرز باریک بین عدم رعایت حجاب و مفاسد می‌باشد، و برای آنست که حصار عفاف حفظ گردد.
برای تأیید این مطلب به یکی از سخنان پیامبر(ص) گوش فرا دهیم، آنحضرت فرمود: «هر زمان بر شیطان امری مشکل و دشوار شد، از ناحیه‌ی زن‌ها وارد شده و کارش آسان می‌گردد»[32] یعنی به آسانی در این مورد به هدف می‌رسد.
و در تعریف و مدح حضرت موسی‌بن عمران(ع) آمده که بقدری غیرتمند بود، با رفقایش رفت و آمد نمی‌کرد، تا به همسرش کسی نگاه نکند.[33]
این دستورات و تعبیرات همه به خاطر استحکام حصار عفاف و نگهداری حجاب و پوشش و عفت است (فَاعْتَبِرُو یا اُولِی الْاَبْصارِ).

خودآزمایی

1- چرا پیامبر(ص)، عثمان‌بن مظعون را مورد نکوهش قرار دادند؟
2- دو گروه که اهل آتشند را نام ببرید.

پی نوشت ها

[1]ـ اقتباس از انوار نعمانیة ص ۱۸۰ ـ نظیر این مطلب در فروع کافی، ج ۵، ص ۴۹۴ ـ وسائل، ج ۱۴، ص ۷۴.
[2]ـ وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱۵.
[3]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۵۱۳.
[4]ـ وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱۸.
[5]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۴۹۶.
[6]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۳۲۵.
[7]ـ وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱۸.
[8]ـ همان مدرک، ص ۱۱۹.
[9]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۵۱۷ ـ منظور اماکن عمومی است که در آنها رعایت حجاب و عفت نمی‌شود.
[10]ـ مدرک قبل، ص ۴۲۶.
[11]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۵۱۸.
[12]ـ وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۴۳.
[13]ـ وسائل‌، ج ۱۴، ص ۱۲۸.
[14]ـ تفسیر برهان، ج ۲، ص ۲۴۲ ـ تفسیر نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۶۸ – فروع کافی، ج ۵، ص ۵۱۶ ـ وسائل‌، ج ۱۴، ص ۱۲۷.
[15]ـ بحارالانوار، ج ۱۰۴، ص ۵۰.
[16]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۵۲۸.
[17]ـ وسائل‌، ج ۱۴، ص ۱۴۵.
[18]ـ فروع کافی، ج ۵، ص ۵۱۹.
[19]ـ تفسیر ابن کثیر، ج ۳، ص ۲۸۴.
[20]ـ وسیلة النجاة، ص ۲۳۱.
[21]ـ وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ابواب النکاح.
[22]ـ عروة‌الوثقی.
[23]ـ عروة‌الوثقی، فی الستر والساتر.
[24]ـ عروة‌الوثقی، کتاب النکاح مسأله ۴۴ـ۳۶.
[25]ـ توضیح‌المسائل محشّی مسأله‌ی ۲۴۵۴.
[26]ـ مرآت النساء، ص ۴۷ ـ از سخنان پیامبر(ص) است: لَعَنَ اللهُ الْمُتَشَبِهِینَ مِنَ الرِّجالِ بِالنِّساء، وَالمُتَشَبِّهاتِ مِنَ النِّساءِ بِالرِّجالِ: «خداوند آن مردانی که خود را شبیه زنان در می‌آورند، و همچنین آن زنانی که خود را شبیه مردان در می‌آورند، لعنت کند» (علل‌الشّرایع، ص ۶۰۲).
[27]ـ همان مدرک.
[28]ـ همان مدرک.
[29]ـ مرآة‌النّساء، ص ۱۴۰.
[30]ـ توضیح‌المسائل، مسأله‌ی ۲۴۴۸.
[31]ـ بحار، ج ۴۶، ص ۲۴۷.
[32]ـ مرآت النساء، ص ۴۰.
[33]ـ سفینة البحار، ج ۲، ص ۳۳۸.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت