احادیث درباره‌ی روزه

فصل اوّل: روزه در آینه  آیات و روایات | ۴

احادیث درباره‌ی روزه

۱. پیامبر اکرم(ص) فرمود: هرگاه روزه گرفتی، باید گوش و چشم و مو و جسم تو ـ و غیر از آن چیزهایی نام برد ـ روزه باشد؛ سپس فرمود: روزی که روزه هستی مثل روزی که روزه نیستی، نباشد.[1]
۲. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: روزه دوری ‏جستن از حرام‏‌هاست؛ همان‏گونه که انسان از غذا و نوشیدنی دوری می‌‏کند.[2] و هم‏چنین فرمود: همانا خداوند ـ عزوجل ـ ماه رمضان را مسابقه‏‌ای برای آفریده‌هایش قرار داد که در آن با پیروی از او و خشنودی وی با هم مسابقه بدهند. عده‌‏ای در آن مسابقه پیش می‌‏افتند، پس رستگار می‏‌شوند و عده ‏ای دیگر عقب می‏‌افتند، پس زیان می‌‏بینند.[3]
۳. پیامبر(ص) فرمود که خدای تعالی می‌‏فرماید: همه کارهای خوب انسان‏‌ها هر حسنه‌‏ای، ده تا هفتصد حسنه و مانند آن پاداش داده می‏‌شود، مگر روزه؛‏ پس همانا روزه برای من است و پاداش آن خودم هستم (پاداش روزه را خودم می‏‌دهم). طعام را به ‏خاطر من ترک می‏‌کند، او برای من چنین می‌‏کند و من هم پاداش او را می‏‌دهم. او برای من نوشیدنی‏‌ها را ترک می‏‌کند و من خود پاداش او را می‏‌دهم. همانا بوی دهان روزه‌دار نزد من از مشک خوشبوتر است.[4]
۴. ابن ‏عجلان می‌‏گوید: شنیدم امام صادق(ع) فرمود: روزه فقط اجتناب از خوردنی و آشامیدنی تنها نیست، پس هرگاه صائم بودی، باید گوش و چشم و زبان و شکم و فرج تو روزه باشد. پس دست و فرجت را حفظ کن و بیشتر ساکت باش، مگر سخن‏‌گفتن به‌جا و با خدمتکارت مدارا کن.[5]
۵. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: پس به راستی تقوا در حال حاضر نگه‌دارنده و سپر می‌‏باشد و در آینده راهی به‏ سوی بهشت است.[6]
۶. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: روزه سپری در برابر آفات دنیاست و جلوگیری‏‌کننده‌‏ای از عذاب آخرت، پس هرگاه روزه گرفتی، نیت کن که خود را از شهوات نگه داری و از گام‏‌های شیطان بپرهیزی. خود را به‏‌جای مریضی قرار بده که میلی به خوردنی و نوشیدنی ندارد. انتظار دارد که هرچه زودتر از بیماری گناه درمان شده و باطنش از کدورت‏‌ها پاک گشته و از غفلت و تاریکی که او را از اخلاص دور می‏‌کند، نجات بخشد.[7]
هم‏چنین فرمود: آنچه شیطان را از ما دور می‌‏کند، روزه است که رویش را سیاه می‌‏کند. و در جایی دیگر فرمود که خداوند ـ تبارک و تعالی ـ فرموده: روزه برای من است و من جزای آنم (من خود جزای آن را می‏‌دهم) و برای روزه‌دار دو شادی است: هنگامی که افطار می‌‏کند و هنگامی که پروردگارش را ملاقات می‏‌کند. به خدایی که جان محمد در دست اوست، نَفَس انسان روزه‏‌دار نزد خدا از بوی مشک خوشایندتر است.[8]
۷. اباعبدالله(ع) فرمود: همانا روزه، تنها از خوردن و آشامیدن نیست. سپس فرمود: مریم گفت من برای خدا روزه‏‌ای نذر کردم ـ یعنی روزه سکوت و در نسخه دیگری یعنی سکوت ـ پس وقتی روزه گرفتی، زبانتان را حفظ کنید و چشمانتان را ببندید و با هم دعوا نکنید و حسد نورزید و فرمود: رسول خدا(ص) شنید زنی کنیزش را فحش می‌‏دهد درحالی‏که روزه بود، پس طعامی خواست و به او گفت: بخور! آن زن گفت: من روزه‏‌ام. پیامبر(ص) فرمود: چگونه روزه‌‏اید درحالی‏‌که به کنیزت فحش می‏‌دهی! روزه فقط پرهیز از خوردن و نوشیدن تنها نیست و امام حسین(ع) فرمود: هرگاه روزه گرفتی، پس باید گوش و چشم تو از حرام و زشتی‏ امساک کند و جدل و اذیت نوکر را واگذاری و باید وقار روزه‌دار داشته باشی و روز روزه‌‏ات مثل روز افطارت نباشد.[9]
۸. از حسن‌بن‌علی بن ابی‌طالب(ع) روایت شده که فرمود: گروهی از یهود نزد پیامبر(ص) آمدند، پس اعلم آن‏ها از مسائلی سؤال کرد، از جمله پرسید: برای چه خداوند روزه را بر امت تو به مدت سی روز و بر امت‏‌های دیگر بیشتر از آن واجب کرد؟ پیامبر(ص) فرمود: همانا آدم(ع) وقتی از درخت خورد، سی روز در شکمش ماند؛ پس خداوند سی روز گرسنگی و تشنگی بر ذریه‌اش واجب کرد و این‏که شب می‏‌خورید تفضّلی از جانب خداوند بر شماست و هم‏چنین بر آدم، پس بر امت من واجب شد؛ سپس این آیه را خواند:
روزه در روزهای مشخص شده بر شما واجب شد همان‏طور که بر کسانی که پیش از شما بودند، واجب شد. شاید پرهیزکار شوید!
یهودی گفت: ای محمد! راست گفتی. پس کسی که روزه بگیرد پاداشش چیست؟ پیامبر(ص) فرمود: مؤمنی نیست که روزه رمضان را بگیرد، مگر این‏که خداوند ـ عزوجل ـ هفت خصلت را بر او واجب می‌‏کند: نخست:‏ حرام در جسمش ذوب می‏‌شود. دوم: از رحمت خدا دور نمی‏‌شود. سوم: گناه پدرش آدم را می‏‌پوشاند. چهارم: خداوند عزوجل سکرات مرگ را بر او آسان می‏‌کند. پنجم: در روز قیامت از تشنگی و گرسنگی در امان است. ششم: خداوند برائت از آتش را به او عطا می‏‌کند و هفتم: خداوند او را از طیبات بهشت بهره‌‏مند می‏‌سازد. یهودی گفت: ای محمد! راست گفتی.[10]
۹. امام صادق(ع) درباره آیه «واسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ» فرمود: معنای صبر، روزه است. وقتی بر شخصی ناراحتی و مشکلی وارد می‏‌شود، پس روزه بگیرد؛ همانا خداوند ـ عزوجل ـ می‌‏فرماید از صبر کمک بگیرید، یعنی از روزه.[11]
هم‏چنین از پیامبر(ص) نقل می‏‌کند که فرمود: روزه‏‌دار تا زمانی که غیبت مسلمانی نکرده باشد، در عبادت است؛ اگرچه در رختخوابش باشد.[12]
۱۰. امام صادق(ع) فرمود: کسی که برای خداوند ـ عزوجل ـ یک روز در شدت گرما روزه بگیرد، پس تشنه شود، خداوند هزار فرشته موکل می‏‌کند صورتش را مسح کرده و به او بشارت بدهند ـ تا هنگامی که افطار کند ـ که خداوند فرمود: چه پاکیزه است بوی تو و روح تو؛ فرشتگان من شاهد باشید که او را آمرزیدم.[13]
۱۱. راوی گوید از امام صادق(ع) ‏شنیدم که فرمود: هرگاه مؤمن عملش را نیکو کند، خداوند برای عملش هفتاد برابر پاداش نیک می‌‏دهد و آن گفته‌ی خداوند است که فرمود: «برای هر کس بخواهد چندین برابر می‏‌کند». پس کارهایتان را برای خدا نیکو انجام دهید. پس گفتم: احسان چیست؟ گفت: هرگاه نماز خواندی، رکوع و سجودش را نیکو انجام دهی و هرگاه روزه ‏گرفتی از هرچه باعث فساد روزه‌‏ات می‏‌شود پرهیز کنی، و هرگاه حج به ‏جا می‏‌آوری، آنچه در حج و عمره‏ ات بر تو حرام است، از آن پرهیز کنی و فرمود: هر عملی که انجام می‏‌دهی، از پلیدی پاک باشد.[14]

خودآزمایی

1- چه چیزی شیطان را از ما دور می‏‌کند؟
2- کسی که روزه بگیرد پاداشش چیست؟

پی‌نوشت‌ها

[1]. قَالَ رَسُولُ اللهِ(ص): إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ‏ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ جِلْدُكَ ـ وَ عَدَّدَ أَشْيَاءً غَيْرَ ذَلِكَ ـ ثُمَّ قَالَ: فَلَا يَكُونُ يَوْمُ صَوْمِكَ مِثْلَ يَوْمِ فِطْرِكَ؛ نوادر اشعری، ص23، ح11.
[2]. قال امیرالمؤمنین(ع):الصّیامُ اجتناب المحارمِ کما یَمتنع الرجلُ مِن الطعام و الشراب؛ بحارالانوار، ج96، ص294، ح21.
[3]. و قال(ع): ان الله عزوجل خلق شهر رمضان مضماراً لخلقه یستبقون فیه بطاعته و رضوانه فسبق فیه قوم ففازوا و تخلف عنه آخرون فخابوا؛ اقبال‏‌الاعمال، ص275.
[4]. النَّبِيِّ(ص) أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللهُ تَعَالَى: كُلُّ عَمَلٍ لِبَنِي‌آدَمَ‏ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى‏ سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَّا الصِّيَامَ فَإِنَّهُ لِي وَ أَنَا أُجْزَى بِهِ يَتْرُكُ الطَّعَامَ بِشَهْوَتِهِ مِنْ أَجْلِي هُوَ لِي وَ أَنَا أُجْزَى بِهِ وَ يَتْرُكُ الشَّرَابَ بِشَهْوَتِهِ لِأَجْلِي هُوَ لِي وَ أَنَا أُجْزَى بِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللهِ رَائِحَةً مِنَ الْمِسْك؛ مستدرک‏الوسائل، ج 7، ص503، ح 8747.
[5]. مُحَمَّدِبْنِ‌عَجْلَانَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ اللهِ(ع) يَقُولُ:‏ لَيْسَ الصِّيَامُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ أَنْ لَا يَأْكُلَ الْإِنْسَانُ وَ لَا يَشْرَبَ فَقَطْ وَ لَكِنْ إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ لِسَانُكَ وَ بَطْنُكَ وَ فَرْجُكَ وَ احْفَظْ يَدَكَ وَ فَرْجَكَ وَ أَكْثِرِ السُّكُوتَ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَ ارْفُقْ‏ بِخَادِمِك؛ اقبال‏الاعمال، ص87.
[6]. قال امیرالمؤمنین: فان التقوا فی الیوم الحرز و الجٌنّة و غدا الطریق الی الجنة.
[7]. قال النبی(ص): الصومُ جنةٌ من آفات الدنیا و حجاب من عذاب الاخرة ـ فإذا صُمتَ فانو بصَومِکَ کفّ النفس عن الشهوات و قطعِ الهمة مِن خطوات الشَیاطین و أنزل نفسَک منزلة المرضی لاتشتهی طعاماً ولاشراباً. متوقعاً فی کل لحظة شفائک من مرض الذنوب و طهر باطنک من کل کذب و غفلة و ظلمة یقطعک عن معنی الإخلاص لوجه الله؛ بحارالانوار، ج96، ص254، ح 28.
[8]. ما الذي تباعد الشيطان منا قال: الصوم‏ يسود وجهه (الجعفریات، ص58)؛ قال(ص): قال الله تبارك و تعالى: الصوم‏ لي و أنا أجزي به و للصائم فرحتان حين يفطر و حين يلقى ربه عز و جل و الذي نفس محمد بيده لخلوف فم الصائم عند الله أطيب من ريح المسك؛ (مکارم‏الاخلاق، ص138).
[9]. أبي ‏عبدالله(ع) قال: إن الصيام ليس من الطعام و الشراب وحده ثم قال: قالت مريم‏: إني نذرت للرحمن صوماً ـ أي‏ صوماً و صمتاً و في نسخة أخرى أي صمتاً ـ فإذا صمتم فاحفظوا ألسنتكم و غضوا أبصاركم و لا تنازعوا و لا تحاسدوا قال و سمع رسول الله(ص) امرأة تسب جارية لها و هي صائمة فدعا رسول الله(ص) بطعام فقال لها: كلي فقالت: إني صائمة فقال: كيف تكونين صائمة و قد سببت جاريتك إن الصوم ليس من الطعام و الشراب فقط قال و قال أبوعبدالله(ع): إذا صمتَ فليَصُم سمعك و بصرك من الحرام‏ و القبيح‏ و دع‏ المراء و أذى الخادم و ليكن عليك وقار الصائم‏و لا تجعل يوم صومك كيوم فطرك؛ وسائل‏الشیعة، ج10، ص163، ح13122.
[10]. روى عن الحسن‌بن‌على بن ابى‌طالب(ع) انه قال: جاء نفر من اليهود الى رسول الله(ص) فسأله أعلمهم عن مسائل، فكان فيما سأله انه قال له: لأي شي‏ء فرض الله عز و جل الصوم‏ على أمتك بالنهار ثلثين يوما، و فرض الله على الأمم أكثر من ذلك؟ فقال النبي(ص): ان آدم(ع) لما أكل من الشجرة بقي في بطنه ثلثين يوماً، ففرض الله على ذريته ثلثين يوماً الجوع و العطش، و الذي يأكلونه بالليل تفضل من الله عز و جل عليهم، و كذلك على آدم. ففرض الله ذلك على أمتي، ثم تلا هذه الآية «كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون. أياما معدودات». قال اليهودي: صدقت يا محمد، فما جزاء من صامها؟ فقال النبي صلى الله عليه و آله: ما من مؤمن يصوم شهر رمضان احتسابا إلا أوجب الله عز و جل له سبع خصال:أولها:يذوب‏ الحرام في جسده، و الثانية: لا يبعد من رحمة الله تعالى، و الثالثة: يكون قد كفر خطيئة أبيه آدم، و الرابعة: يهون الله عز و جل عليه سكرات الموت، و الخامسة: أمان من الجوع و العطش يوم القيامة، و السادسة: يعطيه الله عز و جل براءة من النار، و السابعة: يطعمه الله من طيبات الجنة، قالت اليهود: صدقت يا محمد؛ اقبال‏الاعمال، ج1، ص30.
[11]. أبى‌عبدالله(ع) في قول الله عز و جل: و استعينوا بالصبر قال: يعنى بالصبر الصوم‏، و إذا نزلت بالرجل النازلة و الشدة فليصم، فان الله عز و جل يقول: «و استعينوا بالصبر» يعنى الصيام؛ الکافی، ج4، ص64، ح7.
[12]. وقال: «قال رسول ‏الله(ص): الصائم فی عبادة و إن کان علی فراشه ما لم یغتب مسلما»؛ همان، ج7،‏ ص374، ح9.
[13]. قال: من صام لله عز و جل يوماً في شدة الحر فأصابه ظمأ وكل الله به ألف ملك يمسحون وجهه و يبشرونه حتى إذا أفطر قال الله عز و جل له ما أطيب ريحك و روحك ملائكتي اشهدوا أني قد غفرت له؛ کافی، ج4، ص64، ح 8.
[14]. قال الراوی: سمعت عن أباعبدالله(ع) یقول: إذا أحسن المؤمن عمله ضاعف‏الله عمله بکل حسنة سبعمائة و ذلک قول الله تبارک و تعالی: «یضاعف لمن یشاء» فأحسنوا أعمالکم التی تعلمونها لثواب الله فقلت له: وماالإحسان؟ قال: فقال: إذا صليت فأحسن ركوعك و سجودك، و إذا صمت فتوق كل ما فيه فساد صومك‏، و إذا حججت فتوق كل ما يحرم عليك في حجك و عمرتك قال: و كل عمل تعمله لله فليكن نقيا من الدنس؛ محاسن، ص254، ح283.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی