طهارت ذاتی‌

اينجا ممكن است اين شبهه در برخی‌ از اذهان به وجود آيد كه طهارت ذاتی‌ مستلزم جبر است. جواب اين است كه اين حقيقت نبايد هيچ‌گاه فراموش نشود كه انبياء و امامان(ع) انسان خلق شده‌اند و انسان موجودی مختار است و خصيصه‌ی اختيار، يعنی‌ آزادی در فكر و اراده و عمل، هيچ‌گاه از انسان سلب نمی‌گردد؛ زيرا در صورت سلب اختيار، ديگر انسان نخواهد بود؛ ليكن انسان‌ها از حيث معرفت و شناخت، آثار و پيامدهای فكر و اراده و عمل با هم متفاوتند.

طهارت ذاتی‌

خداوند متعال در وصف اهل بيت اطهار(ع) می‌فرمايد:
«... إنَّما یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛[۱]
آنچه به عنوان يک موهبت ويژه‌ی الهی‌ به اهل بيت(ع) تکویناً اعطا شده است، طهارت ذاتی‌ است؛ يعنی‌ آنها از ابتدا پاک آفريده شده‌اند و اراده‌ی خدا از اصل، چنين تعلّق گرفته كه رجس و پليدی گناه از ساحت اقدس آنان دور باشد و با توجّه به فعل (یرید) که صیغه‌ی مضارع است، این طهارت و دوری از مطلق رجس و پليدی مقدّس آنها مستمرّ و هميشگی‌ باشد و اين همان معنای عصمت است که ما برای خاندان نبوّت(ع) قائلیم.
اينجا ممكن است اين شبهه در برخی‌ از اذهان به وجود آيد كه طهارت ذاتی‌ مستلزم جبر است. جواب اين است كه اين حقيقت نبايد هيچ‌گاه فراموش نشود كه انبياء و امامان(ع) انسان خلق شده‌اند و انسان موجودی مختار است و خصيصه‌ی اختيار، يعنی‌ آزادی در فكر و اراده و عمل، هيچ‌گاه از انسان سلب نمی‌گردد؛ زيرا در صورت سلب اختيار، ديگر انسان نخواهد بود؛ ليكن انسان‌ها از حيث معرفت و شناخت، آثار و پيامدهای فكر و اراده و عمل با هم متفاوتند.
انبياء و امامان(ع) از حيث معرفت و شناخت آثار معصيت، انسان‌هايی‌ ممتازند و لذا در عين داشتن اختيار و آزادی و قدرت ارتكاب گناه، از آن خودداری می‌کنند؛ آن چنان كه بر اثر همان شناختی‌ كه از آثار مهلک گناه دارند، اصلاً فكر ارتكاب گناه به مغزشان راه نمی‌يابد، تا چه رسد به اين‌كه مرتكب شوند. درست مانند انسان تشنه‌ای که می‌داند اين ليوان آب سرد و صاف و زلال، آلوده به مادّه‌ی سمّی مهلک است؛ امّا در عين تشنگی‌ شديد و داشتن توانايی‌ خوردن آن، هيچ ممكن نيست آن را بياشامد يا به فكر نوشيدن آن بيفتد؛ ننوشيدن آن آب، معلول علم و آگاهی‌ او از مسموم بودن آب است، نه معلول ناتوانی‌ او در نوشيدن آن.
بنابراين چون خداوند مسئولیّت رهبری جامعه‌ی بشر را بر دوش آنها نهاده است، به خاطر كمترين لغزش (تَرک اَولی) شدیداً مورد اخذ و عقاب قرار می‌گیرند؛ امّا چون سایر انسان‌ها مسئوليّت سنگينی‌ ندارند و آن اندازه علم و آگاهی‌ هم عطا نشده است، قهراً به خاطر بسیاری از گناهان اخذ و عقاب نمی‌شوند.
حاصل آنكه، عصمت از مقوله‌ی علم و آگاهی‌ كامل و شناخت عميق و كمال اعلای انسان است، نه از مقوله‌ی ناتوانی‌ در ارتكاب گناه كه نقصی‌ بزرگ و همدوشی‌ با جمادات باشد.
پس مفاد آيه‌‌ی شريفه اين است: اراده‌ی خداوند بر اين تعلّق گرفته كه شما اهل بيت و خاندان نبوّت را (بر اساس علم و آگاهی و معرفتی که در سرشت شما قرار داده است) از تمام اقسام رجس و پليدی (كه از ناحيه‌ی افكار و اخلاق و اعمال زشت در روح انسان پديد می‌آيد) مبرّی و منزّه بدارد و از طهارت و پاكی‌ همه جانبه و كامل برخوردارتان كند. معنای طهارت کامل و همه‌جانبه را از کلمه‌ی «تطهیراً» که بعد از «یطهّرکم» آمده است. مستفاد می‌شود؛ یعنی، کلمه‌ی (تطهیراً) که از نظر ادبی مفعول مطلق تأکیدی است، ویژگی این تطهیر را می‌رساند.