کد مطلب: ۶۳۰۵
تعداد بازدید: ۳۲۱
تاریخ انتشار : ۲۶ فروردين ۱۴۰۲ - ۲۲:۰۷
روزه، تمرین پرهیزکاری | ۱۹
واجبات دیگر کاربردی منحصر به ‏فرد دارد؛ مثلاً نماز در همان دایره وجوبی خودش اقامه می‏‌شود و کاربردی در سایر فرمان‏‌ها یا نافرمانی‏‌ها ندارد، اما روزه دایره وسیعی را در برمی‌‏گیرد؛ صرف وجوب برای خودش نیست. جریمه خودش و ترک بسیاری از عبادت‏‌ها و ارتکاب بعضی از تخلف‌‏ها با روزه است. برای مثال اگر کسی ظهار کند، یکی از جریمه‌‏هایش روزه است.

فصل شانزدهم: ویژگی‌های روزه


■ روزه از عباداتی است که ریا در آن جایگاهی ندارد، مگر آن‏که صائم بخواهد با عمل خودش آن را آلوده کند.
■ روزه برای خدا انجام می‌‏گیرد و همان‌‏طور که پیش‏تر هم گفته شد، دیده نشده مشرکین برای بت‏ها و سایر معبودها روزه بگیرند.
■ همه واجبات از فروع دین، جنبه روحی و معنوی دارد، اما به ‏عنوان فرمانی مستقیم از جانب قانون‏‌گذار نیامده، ولی روزه علاوه بر بعد معنوی به بعد مادی آن هم توجه شده و دستور مستقیم برایش آمده است. پیامبر اعظم(ص) می‌‏فرماید: صوموا تصحوا؛ روزه بگیرید تا سالم بمانید. روزه بگیرید تا به یاد فقرا باشید.
■ هیچ‏‌کس غیر از مسلمانان هیچ‌‏کدام از عبادات ما را به‏‌شکلی که ما انجام می‌‏دهیم، انجام نمی‏‌دهند. برای نمونه، مثل ما نماز نمی‏‌خوانند یا حج انجام نمی‏‌دهند، اما روزه در همه ادیان همان امساک است که با تفاوت‏‌های جزیی انجام می‌‏شود.
■ واجبات دیگر (فروع دین) شکل‏‌های آن با نیت‏‌ها و کاربردها تغییر می‌‏کند، اما روزه با هر نیتی یک‏سان است؛ مثلاً نماز خوف به‌‏گونه‌‏ای خوانده می‌‏شود که نماز استسقاء آن‏طور نیست، نماز مستحبی با جماعت ممنوع است ولی نماز واجب مستحب است. حج اقسامی دارد که همه حج است اما یکی قران است یکی تمتع است و... اما روزه از نظر فیزیکی و شکلی یک‏سان است؛ آن‏که روزه واجب می‌‏گیرد و آن‏که روزه مستحبی یا نذر یا کفاره می‏‌گیرد همه باید از فجر تا غروب امساک کنند، همه باید با نیت باشد، همه مفطرات مشترک دارد و... .
■ واجبات دیگر کاربردی منحصر به ‏فرد دارد؛ مثلاً نماز در همان دایره وجوبی خودش اقامه می‏‌شود و کاربردی در سایر فرمان‏‌ها یا نافرمانی‏‌ها ندارد، اما روزه دایره وسیعی را در برمی‌‏گیرد؛ صرف وجوب برای خودش نیست. جریمه خودش و ترک بسیاری از عبادت‏‌ها و ارتکاب بعضی از تخلف‌‏ها با روزه است. برای مثال اگر کسی ظهار کند، یکی از جریمه‏‌هایش روزه است. حتی اگر خود روزه ترک شود، جریمه‌‏اش روزه است ولی دیگر عبادات مثل نماز و حج و... این‏طور نیست و این روزه است که چنین ظرفیتی دارد.
■ ترک روزه جریمه سنگینی دارد. واجبات دیگر اگر ترک شوند فقط همان که ترک شده، انجام می‏‌گیرد؛ مثلاً نماز ظهر اگر ترک شود، قضای آن همان نماز است چه سهواً چه عمداً، اما اگر یک روزه عمداً افطار کند، باید علاوه بر قضای آن شصت روز روزه بگیرد آن هم 31 روزش پشت‏ سرهم باشد یا بنده‏ای را آزاد کند یا شصت مسکین را طعام دهد و اگر با حرام باشد باید همه را یک‏جا و پشت ‏سرهم انجام دهد.
■ با عذر و بدون عذر با مجوز و بدون مجوز باید قضای آن را به‌‏جا آورد و استثنا ندارد. مثلاً زنی که به‏ علت عادت زنانه روزه نگرفته ـ که وظیفه‌‏اش هم همین است ـ باید قضای آن را به‌‏جا آورد. یا مسافر و مریض که مجوز ترک دارد و اصلاً باید ترک کند، قضای آن به‌‏عهده‏‌‏اش می‌‏باشد.
■ بیشترین دستورهای مهم و پربار که ثواب‏‌های فراوانی دارد، در این ماهی است که شاخصه آن روزه است، شب‏‌های قدر، تلاوت قرآن، دعا و مناجات، رسیدگی به‏ فقرا و نیازمندان، غسل‏‌های مستحبی، زیارت‏‌ها و در رأس آن زیارت سیدالشهدا و... همه این‏‌ها نصیب روزه‌‏داران می‌‏شود و عبادات دیگر حتی واجبات در آن رنگ‏‌وبوی دیگری دارد؛ مساجد رونق می‏‌گیرد؛ رحمت الهی قلب‏‌ها را مهربان می‏‌کند و شیطان از انسان دور است، چون روزه مال خداست.
■ بزرگ‏‌ترین دشمن انسان شیطان است. واجبات دیگر نقشی در طرد شیطان ندارد، بلکه سفارش شده که در هنگام برپایی آن مواظب شیطان باشیم، حتی نماز که عمود دین است، اما در مورد روزه روایت است که روزه روی شیطان را سیاه کرده، او را دور می‏‌کند. وقتی خداوند می‏‌فرماید: الصوم لی؛ یعنی در صراط مستقیم هستی و شیطان را در آن صراط راهی نیست. در رمضان شیطان به بند کشیده می‌‏شود.
■ هر حسنه‌‏ای را خداوند پاداشی ده تا هفتاد برابر می‌‏دهد، اما در مورد روزه می‏‌فرماید: «و انا اجزی به» و در سوره زمر می‌‏فرماید: مزد صابران بی‏‌حساب داده می‌شود.[1] و روزه نصف صبر است.
■ برای هر چیزی دری است و درِ عبادت روزه است.[2] در مورد دیگر عبادات چنین تعبیری نیامده است.
■ در اغلب مناسبت‏‌ها روزه‏ گرفتن از مستحبات است و ثواب‌‏های عظیمی برای آن ذکر شده که نمونه‌‏هایی از آن می‏‌آوریم:


۱. روزه ماه رجب:

ابالحسن، (موسی‏بن‏ جعفر(ع)) فرمودند: رجب ماه پرعظمت است که خداوند در آن حسنات را چند برابر می‌‏کند و سیئات را از بین می‌‏برد. کسی که یک روز از رجب روزه بگیرد، آتش از او به اندازه صد سال دور می‌‏شود و کسی که سه روز از رجب روزه بگیرد، بهشت بر او واجب می‏‌شود.[3]


۲. روزه شعبان:

پیامبر(ص) فرمود: شعبان ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت او را واجب شود.[4]
و از حضرت صادق(ع) روایت است که چون ماه شعبان می‌‏شد، امام زین‌‏العابدین(ع) اصحاب خود را جمع می‌‏نمود و می‌‏فرمود: یاران من! آیا می‏‌دانید این ماه چه ماهی است؟ ماه شعبان، ماه رسول خدا(ص) است که می‌‏فرمود:
شعبان ماه من است پس روزه بدارید در این ماه برای محبت پیامبر خود و برای تقرب به سوی پروردگارتان. به حق آن خدایی که جان علی‌‏بن‌‏الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد می‏‌کنم که از پدرم حسین‌‏بن‌‏علی(ع) شنیدم که فرمود: شنیدم از امیرالمؤمنین(ع) که هر کس روزه دارد شعبان را برای محبت پیامبر خدا و تقرب به ‏سوی خدا، دوست دارد خدا او را و نزدیک گرداند او را به کرامت خود در روز قیامت و بهشت را برای او واجب گرداند.[5]


۳. روزه دحوالارض:

از حسن‏‌بن‏‌علی وشاء روایت است که گفت: من کودک بودم که با پدرم در شب 25 ماه ذی‌‏القعده در خدمت امام رضا(ع) شام خوردیم. حضرت فرمود: امشب حضرت ابراهیم و عیسی(ع) متولد شده‌‏اند و...، پس هر که روزش را روزه بدارد چنان است که شصت ماه را روزه داشته باشد.[6]


4. روزه نه روز اول ذی‏‌حجة:

که ثواب روزه تمام عمر را دارد. احمد‏بن‌‏زید از موسی‌‏بن‏‌جعفر(ع) نقل كرده است كه فرمود: هر كس اولین روز دهه ذى‏‌حجه‏ را روزه بگیرد، خداوند براى او روزه هشتاد ماه را مى‌‏نویسد و اگر نه روز را روزه بگیرد، خداوند روزه یك عمر را براى او خواهد نوشت.[7]


5. روزه روز غدیر:

امام صادق(ع) فرمود: روزه روز غدیر خم کفاره شصت سال می‏‌باشد.[8]


6. روزه یکم و هفدهم ماه ربیع:

روز اول آن به شکرانه سلامتی پیامبر روزه گرفته می‏‌شود و روزه روز هفدهم آن ثواب روزه یک‏ سال را دارد و این روز، یکی از چهار روزی است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است. روایت شده کسی که روز هفدهم ربیع‏‌الاول روزه بگیرد، خداوند برای او (ثواب) روزه یک سال می‏‌نویسد.[9]
مجموعه آنچه بیان شد، نشان می‏‌دهد روزه در میان عبادات جایگاه ویژه‌‏ای دارد که در مناسبت‏‌های گوناگون با این همه امتیاز بدان سفارش شده است.


خودآزمایی


1- ویژگی‌های روزه را بیان کنید.
2- یکی از چهار روزی که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است، چه روزی است؟

 

پی نوشت ها


[1]. «إِنَّما يُوَفَّى‏ الصَّابِرُونَ‏ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ ِحِسابٍ‏» (زمر، آیه 10).
[2]. إنّ لكلّ شي‏ء باباً، و باب‏ العبادة الصّيام‏؛ شهاب‏الاخبار، ص362.
[3]. قَالَ أَبُوالْحَسَنِ(ع)‏: رَجَبٌ شَهْرٌ عَظِيمٌ يُضَاعِفُ اللهُ فِيهِ الْحَسَنَاتِ وَ يَمْحُو فِيهِ السَّيِّئَاتِ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ تَبَاعَدَتْ‏ عَنْهُ النَّارُ مَسِيرَةَ مِائَةِ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛ ثواب‏الاعمال، ص54.
[4]. خَيْرِ الْبَشَرِ(ص) قَالَ: شَعْبَانُ‏ شَهْرِي‏ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ شَهْرِي وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛ زادالمعاد، ص45.
[5]. قَالَ أَبُوعَبْدِاللهِ(ع): سَمِعْتُ أَبِي قَالَ: كَانَ أَبِي زَيْنُ الْعَابِدِينَ(ع) إِذَا أَهَلَّ شَعْبَانَ جَمَعَ‏ أَصْحَابَهُ‏ فَقَالَ: مَعَاشِرَ أَصْحَابِي أَ تَدْرُونَ أَيُّ شَهْرٍ هَذَا هَذَا شَهْرُ شَعْبَانَ وَ كَانَ رَسُولُ اللهِ‌‌(ص) يَقُولُ شَعْبَانُ شَهْرِي أَلَا فَصُومُوا فِيهِ مَحَبَّةً لِنَبِيِّكُمْ وَ تَقَرُّباً إِلَى رَبِّكُمْ فَوَ الَّذِي نَفْسُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِيَدِهِ لَسَمِعْتُ أَبِي‌الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ يَقُولُ سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ(ع) يَقُولُ مَنْ صَامَ شَعْبَانَ مَحَبَّةَ نَبِيِّ اللهِ(ع) وَ تَقَرُّباً إِلَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبَّهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَرَّبَهُ مِنْ كَرَامَتِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّةَ؛ فضائل الاشهر الثلاثة، ص61.
[6]. عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَبِي وَ أَنَا غُلَامٌ فَتَعَشَّيْنَا عِنْدَ الرِّضَا(ع) لَيْلَةَ خَمْسٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ فَقَالَ: لَيْلَةُ خَمْسٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ وُلِدَ فِيهَا إِبْرَاهِيمُ وَ وُلِدَ فِيهَا عِيسَى‏ ابْنُ مَرْيَمَ(ع) وَ فِيهَا دُحِيَتِ الْأَرْضُ مِنْ تَحْتِ الْكَعْبَةِ وَ أَيْضاً خَصْلَةٌ لَمْ يَذْكُرْهَا أَحَدٌ فَمَنْ صَامَ ذَلِكَ الْيَوْمَ كَانَ كَمَنْ صَامَ سِتِّينَ شَهْراً؛ ثواب‏العمال، ص79.
[7]. أَحْمَدَبْنِ‌زَيْدٍ عَنْ مُوسَى‌بْنِ‌جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ يَوْمٍ مِنَ الْعَشْرِ عَشْرِ ذِي‏ الْحِجَّةِ كَتَبَ اللهُ لَهُ صَوْمَ ثَمَانِينَ شَهْراً فَإِنْ صَامَ التِّسْعَ كَتَبَ اللهُ لَهُ صَوْمَ الدَّهْرِ؛ بحارالانوار، ج97، ص122، ح 3.
[8]. عَنْ أَبِي‌عَبْدِاللهِ(ع) قَالَ:‏ صَوْمُ يَوْمِ غَدِيرِ خُمٍّ كَفَّارَةُ سِتِّينَ سَنَة؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص90، ح 1817.
[9]. رُوِيَ: مَنْ صَامَ يَوْمَ سَابِعَ‏ عَشَرَ مِنْ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ، كَتَبَ اللهُ لَهُ صِيَامَ سَنَةٍ؛ هدایة الامة الی احکام الائمة، ص 278.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: