ده دسته از امت من با سایر مردم تفاوت دارند و به صورت‌های مختلف محشور می‌شوند: بعضی به صورت بوزینه و برخی به شکل خوک در قیامت محشور می‌شوند. بعضی در حالی که پاهایشان به طرف بالا و صورتشان به طرف پایین است شانه‌های خود را به زمین می‌کشند و راه می‌روند. عده‌ای کور محشور می‌شوند و همین گونه راه می‌روند. برخی کر و لال محشور می‌شوند و چیزی نمی‌فهمند. حشر انسان‌ها
در پاره‌ای احادیث آمده که انسان‌ها در قیامت به صورت‌های مختلف محشور می‌شوند: «معاذ بن جبل از رسول خدا(ص) پرسید این که در قرآن آمده: روزی که در صور دمیده شود شما گروه گروه خواهید آمد:
«يَوْمَ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً» چه معنا دارد؟ رسول خدا(ص) فرمود:
از امر بسیار بزرگی سؤال کردی. اشک از چشمانش جاری شد و فرمود:
ده دسته از امت من با سایر مردم تفاوت دارند و به صورت‌های مختلف محشور می‌شوند: بعضی به صورت بوزینه و برخی به شکل خوک در قیامت محشور می‌شوند. بعضی در حالی که پاهایشان به طرف بالا و صورتشان به طرف پایین است شانه‌های خود را به زمین می‌کشند و راه می‌روند. عده‌ای کور محشور می‌شوند و همین گونه راه می‌روند. برخی کر و لال محشور می‌شوند و چیزی نمی‌فهمند. بعضی زبان خود را در حالی که به سینه آنها آویزان شده می‌جوند و چرک و خون از دهانشان جاری است و اهل محشر از آنها تنفر دارند.
گروهی دست و پاهایشان قطع شده است. دسته‌ای به شاخه‌هایی از آتش به دار کشیده شده‌اند، جمعی از مردار بد بوترند. بعضی لباس‌هایی پوشیده‌اند که با قطران (صمغ سیاه رنگ چسبنده) رنگ شده و به بدنشان چسبیده است.
اما کسانی که به صورت بوزینه محشور می‌شوند افرادی هستند که با دروغ‌گویی و سخن‌چینی در میان مردم فتنه‌انگیزی می‌کنند. گروهی که به صورت خوک محشور می‌شوند حرام‌خواران می‌باشند. کسانی که با صورت‌های خود راه می‌روند ربا خواران هستند. دسته‌ای که کرولال محشور می‌شوند خودپسندان می‌باشند.
کسانی که زبان خود را می‌جوند علما و قاضیانی هستند که گفتارشان بر خلاف اعمالشان باشد.
عده‌ای که دست و پایشان قطع شده افرادی هستند که به همسایگان خود اذیت می‌رسانند.
گروهی که به شاخه‌هایی از آتش به دار آویخته می‌شوند کسانی هستند که گفتار و کردار مردم را به اطلاع سلاطین می‌رسانند.
دسته‌ای که بد بوتر از مردار محشور می‌شوند کسانی هستند که از خواسته‌ها و لذت‌های (غیر مشروع) پیروی می‌کنند و حق خدا و تهیدستان را در اموالشان ادا نمی‌نمایند.
گروهی که با لباس‌های آلوده و چرکین محشور می‌شوند خود بزرگ‌بینان و فخر کنندگان هستند».[1]
رسول خدا(ص) فرمود: «خود بزرگ بينان در قيامت به صورت مورچه محشور مىشوند، زير پاى اهل محشر پايمال مىشوند تا حساب بندگان به پايان برسد.»[2]
رسول خدا(ص) فرمود: «هر كس در خريد و فروش مسلمانى را فريب دهد از ما نيست و در قيامت با يهود محشور خواهد شد، چون آنها از همه مردم فريبكارترند.»[3]
از احادیث مذکور و ده‌ها مانند اینها استفاده می‌شود که بعضی انسان‌ها در قیامت به صورت حیوان محشور خواهند شد. گفتنی است مقصود این نیست که شکل و قیافه و بدن دنیوی آنها به شکل و قیافه حیوانات دنیوی تبدیل می‌شود، چون قبلاً گفته شد که انسان‌ها بعد ازمرگ با همان بدن جسمانی که در دنیا داشتند، به برزخ و قیامت وارد می‌شوند؛ به گونه‌ای که هر کس او را ببیند می‌گوید این همان شخص فلانی است که در دنیا بود، بلکه مراد این است که نفس این قبیل انسان‌ها به نفس حیوان تبدیل می‌شود و واقعاً حیوان محشور می‌شوند.
گرچه قیافه آنها قیافه انسان باشد، چون در دنیا اخلاق و ملکات حیوانی در نفس آنها کاملاً نفوذ کرده بود در باطن ذات حیوان شده بودند، ولی دیگران از این امر بی‌اطلاع بودند اما چون قیامت روزی است که باطن ذات انسان‌ها آشکار می‌گردد:
«يَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ» حیوان بودن اینان نیز روشن می‌شود. گرچه به صورت انسان باشند. چون حیوانیت حیوانات به نفس آنهاست نه با شکل و قیافه.
امام خمینی در این باره می‌نویسد:
انسان همین طور که در این دنیا یک صورت ملکی دنیاوی دارد ... برای او یک صورت و شکل ملکوتی غیبی است، که صورت آن تابع ملکات نفس و خلق باطن است، در عالم بعد از موت، چه برزخ باشد یا قیامت. انسان اگر خلق باطن و ملکه و سریره‌اش انسانی باشد، صورت ملکوتی او نیز صورت انسانی است، ولی اگر ملکاتش غیر ملکات انسانی باشد صورتش انسانی نیست و تابع آن ملکه و سریره است؛ مثلاً اگر ملکه شهوت و بهیمیت بر باطن او غلبه کند و حکم مملکت باطن حکم بهیمیه شود انسان صورت ملکوتی‌اش صورت یکی از بهائم است، مناسب با آن خلق و اگر ملکه غضب و سبعیت بر باطن و سریره‌اش غلبه کند و حکم مملکت باطن و سریره حکم سبع شود، صورت غیبیه ملکوتیه صورت یکی از سباع است. و اگر وهم و شیطنت ملکه شد و باطن و سریره‌اش دارای ملکات شیطانیه شد، از قبیل خدعه، تقلب، نمیمه، غیبت، صورت غیبت و ملکوتش صورت یکی از شیاطین است، به مناسب آن.[4]
خودآزمایی
۱- آیه «يَوْمَ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً» چه معنا دارد؟
۲- مقصود از اینکه «بعضی انسان‌ها در قیامت به صورت حیوان محشور خواهند شد»، چیست؟
پی نوشت ها
[1]. جلالالدين سيوطى، الدر المنثور، ج 8، ص 393: عن معاذبن جبل قال: يا رسولالله! «يَوْمَ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً»؟ فقال: «يا معاذ! سألت عن أمر عظيم ثمّ أرسل عينيه ثمّ قال: عشرة أصناف قد ميّزهم الله من جماعة المسلمين و بدّل صُوَرَهم: فبعضُهم على صورةِ القردة، و بعضُهم على صورة الخنازير، و بعضُهم منكّسون أرجلهم من فوق و وجوههم من أسفل يسحبون عليها، و بعضُهم عمى يتردّدون، و بعضُهم صمّ بكم لا يعقلون، و بعضُهم يمضغون ألسنتهم و هي مدلّاة على صدورهم يسيل القيح من أفواههم لعاباً يقذرهم أهل الجمع، و بعضُهم مقطّعة أيديهم و أرجلهم، و بعضُهم مُصلَّبون على جذوع من النار، و بعضُهم أشدّ نتناً من الجيف، و بعضُهم يُلبَسون جباباً سابغاتٍ من قطرانِ لازقةً بجلودهم.
فأمّا الذين على صورة القردة، فالقتات من الناس. و أمّا الذين على صورة الخنازير، فأكلة السحت، و المنكوسون على وجوههم، فآكلة الربا، و العمى، من يجور في الحكم، و الصمّ البكم، المعجبون بأعمالهم، و الذين يمضغون ألسنتهم، فالعلماء و القضاة من الذين يخالف قولهم أعمالهم، و المقطّعة أيديهم و أرجلهم، الذين يؤذون الجيران، و المصلّبون على جذوع من نار، فالسعاة بالناس إلى السلطان، و الذين هم أشدّ نتناً من الجيف، الذين يتمتّعون بالشهوات و اللذّات و يمنعون حقّ الله و حقّ الفقراء من أموالهم، و الذين يلبسون الجباب، فأهل الكبر و الخيلاء و الفخز (همين حديث با اندكى تفاوت در جامع الاخبار نوشته تاجالدين شعيرى نيز آمده است).
[2]. وسائل الشيعه، ج 15، ص 379: قال رسولالله: «يحشر المتكبّرون يوم القيامة في خلق الذرّ في صور الناس يوطّأون حتى يفرغ الله من حساب خلقه».
[3]. همان، ج 17، ص 383: عن رسولالله(ص) قال: «من غشّ مسلماً في شراء أو بيع فليس منّا و يحشر يوم القيامة مع اليهود؛ لأنّهم أغشّ الخلق»
[4]. معاد از ديدگاه امام خمينى، ص 354.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی