فصل سوّم: معاد |۲
آیا سؤال و جواب قبر یا فشار قبر بر بدن عنصری است یا برزخی؟
ظاهر احادیث و روایات این است که بر بدن عنصری است اما این هم نه به وجهی است که با چشم ظاهر همه آنرا حس کنند ممکن است گفته شود نظیر خواب است که در خواب، خوابهائی که شخص میبیند همه یک سیر غیر جسمانی است مثلا در خواب میبیند به فلان شهر یا فلان مجلس رفته است ولی با این که در همین بدن عنصری خواب را میبیند بدن در جای خود هست و او در خواب بسا سختیها و رنجها و مصیبات را میبیند و یا خوشیها و لذتها و استراحتها با همین بدن عنصری است لذا گاهی هم در آن اثر میگذارد و حرکت میکند و سخن میگوید و ناله سر میدهد و خلاصه روح از وضع جسم در قبر متأثر میشود و فشار قبر را در حال تعلق روح به بدن مثل شخص خواب احساس میکند.
حاصل اینکه این مسائل روحانی محض نیست چون خلاف ظواهر ادله است و جسمانی محض هم نیست چون به ظاهر موجب تأثر و رنج و مشقّت یا نعیم و راحت جسم نمیشود.
تمام کلام این است که، این سؤال و جواب قبر را در ارتباط با همین بدن عنصری حق میدانیم ولی تفاصیل آن را نمیتوانیم توضیح بدهیم. چنانکه طفل در رحم مادر نمیتواند از این عالم خارج از رحم که مادرش و رحمش جزئی از آن است چیزی بگوید.
و اگر پرسش شود فشار قبر نسبت به کسی که مثلاً بدنش سوخته و خاکستر شده چگونه تصور دارد؟ جواب این است که اوّلاً بر حسب روایات فشار قبر عام نیست و با نبود موضوع یعنی بدن مطرح نیست. ممکن است چنان شخصی که کالبدش از بین رفته برنامه دیگر داشته باشد ولی اگر جسد باشد و در قبر نباشد وارد شدن فشار بر او قابل احتمال است هر چند فشار هوا باشد.
این وقایع بطور اجمال مورد اعتقاد است اما نسبت به تفاصیل آن از لحاظ این که یا معرفت به آنها لازم نیست و یا اینکه معرفت به آنها در این عالم میسر نیست تکلیفی نداریم و به همان عقیده اجمالی اکتفا میشود شاید اگر انسان یک حس ششم و هفتم و بیشتر داشت خیلی از این مجهولات را معلوم مینمود که از قدیم گفتهاند من فقد حساً فقد علماً انسان محدود است و متناهی و حقایق و مجهولات نامحدود و غیر متناهی است.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت