ترجیح دختران بر پسران | یکی از آثار خشم مادر

فصل  دهم | ۲

ترجیح دختران بر پسران

در روایات معصومین(ع) که تتبّع می‌کنیم می‌بینیم سفارشاتی که راجع به رعایت جانب زن نموده‌اند بیش از سفارشات راجع به رعایت جانب مرد است. از همان لحظه‌ای که دختر قدم به روی زمین می‌گذارد، همراه خود میمنت و مبارکی می‌آورد که رسول کرم(ص) و فرموده است:
مِنْ يُمْنِ الْمَرأَةِ أَنْ يَكُونَ بِكْرُها جارِيَةً؛[1]
زن خوش قدم آن زنی است که فرزند اوّلش دختر باشد.
بزرگتر که شد و در ردیف برادرها قرار گرفت، اگر پدر خواست هدایایی در میان فرزندانش تقسیم کند ابتدا سهم دختر را بدهد که رسول اکرم(ص) فرموده است:
مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَها إلَى عِيالِهِ... وَ لْيَبْدَءْ بِالإِناثِ قَبْلَ الذُّكُورِ؛[2]
اگر کسی وارد بازار شد و برای افراد خانواده‌اش تحفه‌ای خرید و به خانه آورد به هنگام تقسیم از دختر آغاز کند و سهم دختر را پیش از پسرها بدهد.
باز از آن حضرت نقل شده که فرموده است:
نِعْمَ الوَلَدُ البَناتُ مُلْطِفاتٌ مُجَهِّزاتٌ مُونِساتٌ، مُبارَكاتٌ مُفَلِّياتٌ؛[3]
چه خوب فرزندانی هستند دختران پر محبّتند، کمک کارند، به هنگام تنهایی والدین انیس و مونسند و به هنگام بیماری آنان نیکو پرستارند.
در روایات ما سفارش مؤکّد در مورد رسیدگی به وضع زندگی خانواده‌های دختردار شده است، بعضی خانواده‌ها هستند که دختران متعدّد دارند و برای تأمین وسایل زندگی آنها تا به خانه‌ی شوهر بفرستند تحت فشار بسیار قرار می‌گیرند و احتیاج به کمک دارند. این حدیث از رسول اکرم(ص) نقل شده که فرموده است:
من كانَ لَهُ أَرْبَعَ بَناتٍ فيا عباد الله أعِينُوهُ يَا عِبادَ الله الرضوه يا عِبادَ اللهِ ارْحَمُوهُ؛[4]
اگر دیدید کسی دارای چهار دختر است ای بندگان خدا به کمک کاریش برخیزید، ای بندگان خدا به او قرض بدهید، ای بندگان خدا به او رحم کنید.
سه بار تأکید کرده که ای بندگان خدا در حلّ مشکلات زندگی خانواده‌های دختردار قدم بردارید و کوشا باشید. ملاحظه می‌فرمایید که زن در دین مقدّس اسلام آنچنان دارای عزّت است که تا زمانی که دختر است و در خانه‌ی پدر است عزیز خانواده است و محترم‌تر از پسر و وقتی هم که ازدواج کرد و به خانه‌ی شوهر رفت، دستور از جانب خداوند منّان صادر می‌شود که: «عاشِروهُنَّ بِالمَعروف»، اى شوهران نسبت به همسران خود تا می‌توانید خوش‌رفتار و خوش‌گفتار باشید. این بیان نیز از رسول اکرم(ص) منقول است:
أحْسَنُ النّاسِ إيماناً أحْسَنَهُمُ خُلُقاً وَ اَلْطَفُهُمْ بِاَهْلِهِ؛[5]
خوش ایمان‌ترین مردم، خوش خلق‌ترین و مهربان‌ترین آنان نسبت به خانواده‌اش می‌باشد.
از جمله وظایف مرد مسلمان در خانه‌اش کمک رساندن به همسرش در کارهای خانه است که رسول اکرم(ص) فرموده است:
ما مِنْ رَجُلٍ يُعِينُ امْرَأَتَهُ فِي بَيْتِها إِلاَّ كانَ لَهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ عَلَی بَدَنِهِ عِبادَةٌ سَنَةٍ صِيامُ نَهارِها وَ قِيامُ لَيْلِها وَ كُتِبَ لَهُ بِكُلِّ قَدَمٍ ثَوابُ حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ؛[6]
هر مردی که در کارهای خانه به همسرش کمک کند، به تعداد موهای بدنش عبادت یک سال برای او نوشته می‌شود آن هم عبادتی که شب‌ها شب زنده‌دار و روزها روزه‌دار باشد و به تعداد هر قدمی که برای انجام کارهای خانه بر می‌دارد ثواب یک حجّ و یک عمره برای او نوشته می‌شود.
اینک ببینید اسلام چه می‌گوید و ما مردم مسلمان چه می‌کنیم، چه بسا افرادی هستند که زحمات فراوان متحمّل می‌شوند و با هزینه‌های سنگین مکّه می‌روند و عمره یا حجّ مستحبّی انجام می‌دهند در حالی که همین افراد در فضای خانواده کج خلقی‌ها دارند و نسبت به همسرانشان از طریق رفتار و گفتار اهانت‌ها می‌کنند و از این راه اندک اعمال خوبی هم اگر داشته باشند به باد فنا می‌دهند. در صورتی که همین‌ها اگر در خانه بمانند و وظایف دینی خود را نسبت به همسرانشان انجام داده و حقوق آنها را آنگونه که خدا خواسته است رعایت کنند، ثواب چندین عمره و حجّ در همان فضای خانه بدون خرج و زحمت به دست می‌آورند.

شأن والای مادران خانه‌دار

البتّه این وظایف، وظایف متقابل میان زنان و شوهران است و هر کدام از زن و شوهر باید آنها را نسبت به یکدیگر رعایت کنند. منظور این بود که زن در مکتب اسلام مقامی بس عظیم و رفیع دارد. این گوشه‌ای از مقام و منزلت او بود از زمان کودکی‌اش تا زمان شوهرداری‌اش. حالا وقتی مادر شد دیگر رفعت و عزّتش چندین برابر می‌شود تا آنجا که خداوند حکیم به فرزند دستور می‌دهد که:

«...فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ...»،[7] تو حق نداری کوچکترین کلمه‌ی خلاف احترام و ادب به پدر و مادرت بگویی. حتّی اگر توی سرت هم زدند نگو «آخ» بلکه با لبی متبسّم و نگاهی نرم به صورتشان بگو ببخشید، خم شو و دستشان را ببوس تا درجات عالی از الطاف و عنایات خدا نصیبت گردد. در مکتب تربیتی اسلام احسان به والدین و خوشرفتاری با آنان همدوش با عبادت خدا قرار داده شده است. این قرآن کریم است که می‌فرماید:
وَ قَضى رَبُّكَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إحْساناً....؛[8]
پروردگار تو مقرّر داشته که جز او را نپرستید و به پدر و مادر احسان و نیکی کنید...
مخصوصاً مادر که حقّ بیشتری دارد تا آنجا که رسول اکرم(ص) فرموده است:
اَلْجَنَّةُ تَحْتَ أَقدامِ الأُمَّهاتِ،[9] بهشت در زیر پای مادران است.
یعنی اگر می‌خواهید داخل بهشت خدا بشوید، از زیر پای مادر باید عبور کنید و خاک زیر پای مادر باشید.

آثار نکبت‌بار خشم مادر!

در روایت آمده که جوانی بیمار شد و رسول اکرم(ص) به عیادتش رفت و دید در حال احتضار و جان دادن است، خواست به او تلقین شهادتین کند که با ایمان بمیرد خطاب به او فرمود بگو: اشهد انْ لا اله الاّ الله او خواست بگوید زبانش بند آمد و نتوانست بگوید. رسول اکرم(ص) بار دوّم و سوّم به او فرمود ولی جوان نتوانست بگوید. عجیب است آن پیامبر بزرگواری که سنگ را به زبان می‌آورد آن جوان را نتوانست به زبان آورد عاقبت پرسید: آیا این جوان مادر دارد؟ زنی آنجا نشسته بود گفت: بله من مادرش هستم. فرمود: مگر از او ناراضی هستی؟ گفت: بله یا رسول الله آتش به جگرم زده و دلم را سوزانده است، از او ناراضی هستم، ماه‌هاست که با او حرف نمی‌زنم، رسول خدا(ص) فرمود: این الان در تنگنا قرار گرفته است و دارد عذاب می‌کشد، از او بگذر و عفوش کن تا راحت جان بدهد. زن گفت: یا رسول الله من نمی‌خواستم از او بگذرم، ولی به احترام شما از او گذشتم و عفوش کردم خدا هم عفوش کند. آنگاه رسول خدا(ص) به آن جوان شهادتین را گفت و او نیز زبانش باز شد و گفت: اشهد ان لا اله الاّ الله، آنگاه رسول خدا(ص) فرمود: چه می‌بینی؟ گفت: مردی سیاه زشت رو و بدبو کنارم نشسته است و دست بر حلقم می‌کشد و راه نفس مرا بسته است. فرمود: بگو:
يا مَنْ يَقْبَلُ اليَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ الكَثِيرِ اِقْبَلْ مِنّيَ اليَسِيرَ وَ اعْفُ عَنِّى الكَثيرَ اِنَّكَ أنتَ الغَفُورُ الرَّحيم؛[10]
جوان این جملات را گفت و بعد رسول اکرم(ص) فرمود: حالا چه می‌بینی؟ گفت: آن مرد سیاه و بدیو رفت و الان مردی سفید خوشرو و خوشبو کنار من نشسته است. فرمود: همان ذکر را تکرار کن. او تکرار کرد و در همان حال جان از بدنش جدا شد و به رحمت ایزدی پیوست.
از این داستان نیز می‌فهمیم تا پدر و مادر از فرزندشان راضی نباشند، خدا از آن فرزند راضی نخواهید شد و درهای بهشت را به روی او باز نخواهد کرد به خصوص مادر که حقوق بیشتری نسبت به فرزند دارد.

زن مسلمان در حکم شهبانویی عالی‌مقام

راستی اگر ما دستوراتی را که دین مقدّس اسلام راجع به رعایت حقوق زن در شئون گوناگون زندگی‌اش داده است دقیقاً در نظر بگیریم، می‌بینیم واقعاً زن مسلمان در خانه‌اش یک شهبانوی والامقامی است که یک کارمند بدون اجر و مزد در اختیار دارد به نام شوهر که موظّف است تمام آنچه را که خانم به آن نیازمند است از خوراک و پوشاک و مسکن مناسب با شأنش به قول معروف از سفیدی ماست تا سیاهی ذغال در دسترسش بگذارد و همچنین یک غلام حلقه به گوش مطیع فرمان دارد به نام پسر و یک کنیز زر خرید دارد به نام دختر و حامیان و پشتیبانانی دارد به نام فامیل و خویشاوندان شوهر. پس کدام زن در عالم به پای زن مسلمان در یک چنین رفعت و عزّت و مقامی می‌تواندبرسد؟ منتهی باید توجّه داشت که این برنامه‌ی حیات‌بخش عزّت آفرین انسانی در یک جامعه‌ی اسلامی به معنای واقعی قابل اجراست که همه‌ی مردان و زنان آن جامعه مو به مو طبق دستورات آسمانی اسلام عمل می‌کنند و اگر می‌بینیم این سخنان با وضع و زندگی جامعه‌ی ما که به نام اسلامی نامیده شده است سازگار نمی‌باشد، بدانیم این نقص و نارسایی از جانب ما مسلمانان است که عملاً خود را منطبق با قانون آسمانی اسلام و قرآن نساخته‌ایم وگرنه:
اسلام به ذات خود ندارد عیبی / هر عیب که هست در مسلمانی ماست
آخرین سخن اینکه زن از دیدگاه اسلام و قرآن نه تنها در دنیا عزیز است و محترم بلکه در عالم آخرت نیز از بهترین نعمت‌های بهشتی، حورالعین و زنان بهشتی‌اند که خدا درباره‌ی آنها فرموده است:
كَأَنَّهُنَّ الْياقُوتُ وَ الْمَرْجَانُ،[11]
[در زیبایی چنانند که] گویی یاقوت و مرجانند.
إنَّا أنْشَأنا هُنَّ إنْشاءً * فَجَعَلْنا هُنَّ أبْكاراً * عُرُباً أتْراباً؛[12]
ما آنها را به آفرینشی نو و جالب آفریده‌ایم و آنها را بکر و هم سنّ و سال با شوهران و شوهر دوستشان قرار داده‌ایم.

خواستگاری از حورالعین!

در روایات آمده که اگر یکی از حوران بهشتی سر به این دنیا بکشد، دنیا غرق در بوی خوش می‌گردد. اگر آب دهان خود را به دریا بیفکند، شربتی خوشگوار می‌شود. نور جمالش نور خورشید و ماه را تحت‌الشّعاع خود قرار می‌دهد و خواستگاری کردن آنها هم آداب و رسوم خاصّی دارد و کار همه‌کس نیست.
از یکی از اصحاب امام سجّاد(ع) نقل شده که گفته است در یک شب تاریک سرد زمستانی آن حضرت را دیدم لباسی نو سفیدرنگ فاخر پوشیده است. تعجّب کردم که ایشان در این ساعت از شب و سرما کجا می‌روند! ایستادم و از مقصدشان پرسیدم. فرمودند: به مسجد جدّم رسول خدا(ص) می‌روم تا از حورالعین خواستگاری کنم. یعنی بدانید که مسجد جای خواستگاری حورالعین است، شما در دنیا وقتی می‌خواهید به خواستگاری دختری بروید خود را با لباس زیبا و پاکیزه و بوی خوش می‌آرایید، آیا خواستگاری دختران بهشتی آرایش مناسب نمی‌خواهد؟ در صورتی که خدا فرموده است:
...خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ...؛[13]
... به هنگام ورود به هر مسجدی خود را با آرایش مناسب با آن بیارایید...
آرایش مناسب با مسجد آن است که با قلب و جانی پاک از آلودگی به رذائل اخلاقی و اعضاء و جوارحی پاک از آلودگی به اعمال ناشایست از حرام خواری و حرام کاری وارد شوید تا خدا که صاحب خانه و صاحب اختیار حورالعین است شما را بپذیرد و به خواسته‌ی شما جواب مثبت بدهد.

خودآزمایی

۱- خوش ایمان‌ترین مردم چه کسانی هستند؟
۲- یکی از آثار خشم مادر را بیان کنید.

پی نوشت ها

[1]ـ مستدرک‌الوسائل، جلد ۱۴، صفحه‌ی ۳۰۴.
[2]ـ وسائل‌الشیعه، جلد ۲۱، صفحه‌ی ۵۱۴.
[3]ـ کافی، جلد ۳، صفحه‌ی ۴۸۲.
[4]ـ فقیه، جلد ۳، صفحه‌ی ۴۸۲.
[5]ـ وسائل‌الشیعه، جلد ۱۲، صفحه‌ی ۱۵۳.
[6]ـ مستدرک‌الوسائل، جلد ۱۳، صفحه‌ی ۴۸.
[7]ـ سوره‌ی اسراء، آیه‌ی ۲۳.
[8]ـ همان.
[9]ـ مستدرک‌الوسائل، جلد ۱۵، صفحه‌ی ۱۸۰.
[10]ـ مستدرک‌الوسائل، جلد ۲، صفحه‌ی ۱۲۸.
[11]ـ سوره‌ی رحمن، آیه‌ی ۵۸.
[12]ـ سوره‌ی واقعه، آیات ۳۵ تا ۳۷.
[13]ـ سوره‌ی اعراف، آیه‌ی ۳۱.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت