شرایط وضو

شرایط وضو

با شرایطی که خواهد آمد وضو صحیح است و با از بین رفتن هر یک از آنها وضو باطل می‌شود.

شرایط وضو:

۱ـ شرایط آب وضو و ظرف آن:

۱. آب وضو پاک باشد (نجس نباشد).
۲. آب وضو مباح باشد (غصبی نباشد).
3. آب وضو مطلق باشد (مضاف نباشد).
۴. ظرف آب وضو مباح باشد.
۵. ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد.

۲ـ شرایط اعضای وضو:

۱. پاک باشد.
۲. مانعی از رسیدن آب نباشد.

۳ـ شرایط وضو گیرنده:

۱. استفاده از آب برای او مانعی نداشته باشد.
۲. با قصد قربت وضو بگیرد (ریا نکند).

۴ـ سایر شرایط وضو:

۱. رعایت ترتیب (به همان ترتیب که در اعمال وضو گذشت).
۲. رعایت مُوالات (بین اعمال وضو فاصله نیفتد).
۳. خودش وضو بگیرد (از دیگر کمک نگیرد).

شرایط آب وضو و ظرف آن

۱.  وضو با آب نجس و مضاف باطل است، خواه بداند آن آب نجس یا مضاف است یا نداند یا فراموش کرده باشد.[۱]
2. آب وضو باید مباح باشد، بنابراین در موارد زیر وضو باطل است:
ـ آبی که صاحب آن راضی نیست (راضی نبودن او معلوم است).
ـ آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه.
ـ آبی که وقف افراد خاصی است؛ مانند حوض برخی از مدارس و وضوخانه‌ی بعضی از مساجد.[۲]
3. وضو گرفتن از نهرهای بزرگ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضی هستند یا نه اشکال ندارد، امّا اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگیری کنند، احتیاط واجب آن است که وضو نگیرند.[۳]
4. اگر آب وضو در ظرف غصبی باشد و با آن وضو بگیرد، باطل است.[۴]

شرایط اعضای وضو

1. اعضای وضو در موقع شستن و مسح باید پاک باشد.[۵]
2. اگر چیزی بر اعضای وضو باشد (اعضای شستن) که از رسیدن آب به آن جلوگیری کند، یا بر اعضای مسح است، هر چند از رسیدن آب جلوگیری نکند، برای وضو باید برطرف شود، چون در مسح باید دست بر سر و پاها کشیده شود و هیچ چیز بین دست و محل مسح فاصله نشود.[۶]
 خطوط قلم خودکار و لکه‌های رنگ و چربی و کِرِمْ، درصورتی که رنگ بدون جِرم باشد، مانع وضو نیست؛ ولی اگر جِرم داشته باشد (روی پوست را گرفته) باید برطرف شود، بنابراین اگر کِرِم و چربی روی پوست، غلیظ باشد باید برطرف شود.[۷]

شرایط وضو گیرنده

1. کسی که می‌داند اگر وضو بگیرد مریض می‌شود و یا می‌ترسد که مریض شود، باید تیمّم کند و اگر وضو بگیرد باطل است؛ ولی اگر نداند که آب برای او ضرر دارد و وضو بگیرد و بعد بفهمد که ضرر داشته، وضویش صحیح است.[۸]
۲. وضو، باید با نیّت و به قصد قربت انجام شود؛ یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم وضو بگیرد.[۹]
۳. لازم نیست نیّت را به زبان آورد، یا از قلب خود بگذراند؛ بلکه همین مقدار که می‌داند وضو می‌گیرد کافی است؛ به طوری که اگر از او بپرسند چه می‌کنی؟ بگوید وضو می‌گیرم.[۹]

سایر شرایط وضو

ترتیب[۱۰]
کارهای وضو بدین ترتیب باید انجام شود:
ـ شستن صورت
ـ شستن دست راست
ـ شستن دست چپ
ـ مسح سر
ـ مسح پای راست
ـ مسح پای چپ
اگر ترتیب اعمال وضو بهم بخورد وضو باطل است، حتی اگر پای چپ و راست را همزمان مسح کند.[۱۱]

مُوالات

1. موالات؛ یعنی، پشت سر هم انجام دادن و فاصله نینداختن بین اعمال وضو.
۲. اگر بین کارهای وضو به قدری فاصله شود که وقتی می‌خواهد جایی را بشوید یا مسح کند رطوبت جاهایی که پیش از آن شسته یا مسح کرده، خشک شده باشد، وضو باطل است.[۱۲]

از دیگران کمک نگیرد

1. کسی که می‌تواند اعمال وضو را انجام دهد، نباید از دیگری کمک بگیرد، پس اگر شخص دیگری صورت و دست او را بشوید و یا مسح او را انجام دهد وضو باطل است.[۱۳]
۲. کسی که نمی‌تواند وضو بگیرد، باید از دیگری بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه آن شخص مزد هم بخواهد، در صورتی که بتواند، باید بدهد.[۱۴]
۳. کسی که در وضو از دیگران کمک می‌گیرد، هر مقدار از اعمال وضو را که می‌تواند، باید خودش انجام دهد؛ مثلاً اگر تنها مسح سر را نمی‌تواند انجام دهد، فقط در همین عمل از دیگری کمک می‌گیرد و بقیه را خودش انجام می‌دهد و در هر صورت، خودش باید نیت وضو داشته باشد.[۱۵]

مسأله:

اگر وقت نماز به قدری تنگ است که اگر وضو بگیرد، تمام نماز یا قسمتی از آن، بعد از وقت خوانده می‌شود، باید تیمم کند.[۱۶]

خلاصه‌ی درس

۱. آب وضو باید پاک، مطلق و مباح باشد، و وضو گرفتن با آب نجس و مضاف در هر حال باطل است؛ چه مضاف یا نجس بودن آن را بداند یا نداند.
۲. وضو گرفتن با آب غصبی، اگر بداند غصبی است باطل است.
۳. اگر اعضاء وضو نجس باشد، یا مانعی در آن باشد که از رسیدن آب به آن جلوگیری کند، وضو باطل است.
۴. اگر ترتیب و موالات در وضو از بین برود وضو باطل است.
۵ .کسی که می‌تواند وضو بگیرد، نباید در شستن و مسح از دیگران کمک بگیرد.
۶.وضو، باید برای انجام فرمان خداوند عالم انجام شود.
۷. اگر انسان بخواهد وضو بگیرد تمام نماز یا قسمتی از آن خارج وقت خوانده می‌شود، باید تیمم کند

پرسش

۱. وضو گرفتن از وضوخانه‌ی مؤسسات دولتی، برای غیر کارمندان آن مؤسسه چه حکمی دارد؟
۲. وضو گرفتن با آب مبنع یا آب سردکنی که مخصوص نوشیدن است چه حکمی دارد؟
۳. کسی که خودش نمی‌تواند وضو بگیرد، وظیفه‌اش چیست؟
۴. قصد قربت در وضو را توضیح دهید.
۵. فرق بین ترتیب و موالات در وضو چیست؟

پی نوشت ها

[۱] توضیح‌المسائل، م ۲۶۵.
[۲] العروةالوثقی، ج 1، ص ۲۲۵، م ۶ ـ ۸؛ توضیح‌المسائل، م ۲۶۷ ـ ۲۷۲.
[۳] توضیح‌المسائل، مسأله ۲۷۱. به فتوای برخی از مراجع تقلید، حتی اگر صاحبانش از وضو گرفتن نهی کرده باشند اشکال ندارد. آیت الله سیستانی، آیت الله زنجانی.
[۴] توضیح‌المسائل، شرایط وضو، شرط چهارم.
[۵] توضیح‌المسائل، ص ۳۵، شرط ششم.
[۶] توضیح‌المسائل، ص ۳۷، شرط سیزدهم و مسأله ۲۵۹.
[۷] استفتائات، ج ۱، ص ۳۶ و ۳۷، س ۴۰ ـ ۴۵.
[۸] العروةالوثقی، ج 1، ص ۲۳۲؛ توضیح‌المسائل، م ۲۸۸ و ۶۷۲.
[۹] توضیح‌المسائل، ص ۳۱، شرط هشتم.
[۱۰] توضیح‌المسائل، م ۲۸۲.
[۱۱]تحریرالوسیله، ج 1، ص ۲۸.
[۱۲]پاورقی صفحه‌ی ۶۵ را نگاه کنید.
[۱۳]تحریرالوسیله، ج 1، ص 28، م 15؛ توضیح‌المسائل، م 283.
[۱۴] العروةالوثقی، ج 1، ص 234.
[۱۵] به فتوای برخی از مراجع تقلید، اگر نایب او را وضو می‌دهد و خودش مشارکتی ندارد بنابر احتیاط واجب نایب نیز باید نیت وضو کند. آیت الله سیستانی.
[۱۶] توضیح‌المسائل، م ۲۸۶ و ۲۸۷.
[۱۷] توضیح‌المسائل، م ۲۸۰.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده