احکام مکان نمازگزار، اذان و اقامه

مکان نمازگزار، اذان و اقامه

شرایط مکان نمازگزار

مکانی که انسان در آن نماز می‌خواند، باید دارای شرایط زیر باشد:
ـ مباح باشد (غصبی نباشد).
ـ بی‌حرکت باشد (مانند اتومبیل در حال حرکت نباشد).
ـ جای آن، تنگ و سقف آن، کوتاه نباشد تا بتواند قیام و رکوع و سجود را به طورصحیح انجام دهد.
ـ جایی که پیشانی را می‌گذارد (در حال سجده) پاک باشد.
ـ مکان نمازگزار اگر نجس است به اندازه‌ای رطوبت نداشته باشد که به بدن یا لباس وی سرایت کند.
ـ جایی که پیشانی را می‌گذارد (در حال سجده) از جای زانوها و بنا بر احتیاط واجب از جای انگشتان پا، بیش از چهار انگشت بسته، پست‌تر یا بلندتر نباشد. (اما اگر زمین، اندکی شیب داشته باشد اشکال ندارد).[۱]

احکام مکان نمازگزار

1 .نماز خواندن در مکان غصبی (مثلاً در خانه‌ای که بدون اجازه‌ی صاحب‌خانه وارد شده است) باطل است.[۲]
2. در حال ناچاری، نماز خواندن بر چیزی که حرکت می‌کند، مانند قطار و در جایی که سقف آن کوتاه است و یا جایش تنگ است، مانند سنگر و بر مکان ناهموار اشکال ندارد.[۳]
3. انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر(ص) و امام(ع) نماز نخواند.[۴]
4. مستحب است، انسان نماز را در مسجد بخواند، و در اسلام بر این مسأله سفارش بسیار شده است.[۵]

اهمیت حضور در مسجد

از مسائلی که خواهد آمد به اهمیّت حضور در مسجد و نماز خواندن در آن پی می‌بریم.
ـ زیاد رفتن به مسجد، مستحب است.
ـ رفتن به مسجدی که نمازگزار ندارد مستحب است.
ـ همسایه مسجد اگر عذری نداشته باشد مکروه است جز در مسجد در جای دیگری نماز بخواند.
ـ مستحب است، انسان با کسی که در مسجد حاضر نمی‌شود غذا نخورد، در کارها با او مشورت نکند، همسایه او نشود، از او زن نگیرد و به او زن ندهد.[۶]

آمادگی برای نماز

اکنون، پس از فراگرفتن مسائل وضو، غسل، تیمم، وقت نماز، پوشش و مکان نمازگزار، آماده‌ی شروع نماز می‌شویم.

اذان و اقامه

1. بر نمازگزار مستحب است، قبل از نمازهای یومیّه و قضای آنها، ابتدا اذان بگوید و بعد از آن اِقامه بگوید.[۷]

اذان

اَللهُ اَکْبَر 4 مرتبه
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الَّا الله 2 مرتبه
اَشْهَدُ اَنَّ مُحمَّداً رَسُولُ الله 2 مرتبه
حَیَّ عَلیَ الصَّلوةِ 2 مرتبه
حَیَّ عَلیَ الفَلاحِ 2 مرتبه
حَیَّ عَلی خَیْرِالْعَمَلِ 2 مرتبه
اَلله اَکْبَرُ 2 مرتبه
لا اِله الَّا الله 2 مرتبه

اقامه

اَللهُ اَکْبَر ۲ مرتبه
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الَّا الله 2 مرتبه
اَشْهَدُ اَنَّ مُحمَّداً رَسُولُ الله 2 مرتبه
حَیَّ عَلیَ الصَّلوةِ 2 مرتبه
حَیَّ عَلیَ الفَلاحِ 2 مرتبه
حَیَّ عَلی خَیْرِالْعَمَلِ 2 مرتبه
اَلله اَکْبَرُ 2 مرتبه
لا اِله الَّا الله ۱ مرتبه
۲ جمله «اَشْهَدُ اَنَّ عَلیًّا وَلیُّ الله» جزء اذان و اقامه نیست؛ ولی خوب است بعد از «اَشْهَدُ اَنَّ مُحمَّداً رَسُولُ الله» به قصد قربت گفته شود.[۸]

احکام اذان و اقامه

1. اذان و اقامه باید بعد از داخل شدن وقتِ نماز گفته شود و اگر قبل از وقت بگوید باطل است.[۹]
۲. اقامه باید بعد از اذان گفته شود و اگر قبل از اذان بگوید صحیح نیست.[۱۰]
3. بین جمله‌های اذان و اقامه باید، زیاد فاصله نیندازد و اگر بین آنها بیشتر از معمول فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.[۱۱]
4. اگر برای نماز جماعتی اذان و اقامه گفته باشند، کسی که با آن جماعت نماز می‌خواند، نباید برای نماز خود اذان و اقامه بگوید.[۱۲]
5 .نماز مستحب، اذان و اقامه ندارد.[۱۳]
6 .مستحب است در روز اوّلی که بچه به دنیا می‌آید، در گوش راست او اذان و در گوش چپش، اقامه بگویند.[۱۴]
7 .مستحب است کسی که برای گفتن اذان معین می‌کنند، عادل و وقت‌شناس وصدایش بلند باشد.[۱۵]

خلاصه‌ی درس

۱. مکان نمازگزار باید دارای این شرایط باشد:
ـ مباح باشد.
ـ بی‌حرکت باشد.
ـ جای آن تنگ و سقف آن کوتاه نباشد.
ـ پست و بلند نباشد.
ـ اگر مکان نجس است به بدن یا لباس نمازگزار سرایت نکند.
ـ در حال سجده، جایی که پیشانی را می‌گذارد، پاک باشد.
۲. نماز خواندن در مکان غصبی، باطل است.
۳. در حال ناچاری، می‌توان در مکان متحرک و در جایی که سقف آن کوتاه است و بر مکان پست و بلند، نماز خواند.
۴. مستحب است انسان نماز را در مسجد بخواند.
۵. مستحب است انسان با کسی که در مسجد حاضر نمی‌شود، غذا نخورد، همسایه‌ی او نشود، در کارها با او مشورت نکند، به او زن ندهد و از او زن نگیرد.
۶. مستحب است قبل از شروع نماز، ابتدا اذان بگوید و بعد از آن اقامه و سپس نماز را شروع کند.
۷. اقامه باید بعد از اذان گفته شود.
۸. کسی که در نماز جماعت شرکت می‌کند، اگر برای آن نماز، اذان و اقامه گفته باشند نباید برای نماز خود، اذان و اقامه بگوید.
۹. مستحب است در روز اولی که بچه به دنیا می‌آید، در گوس راست او اذان و در گوش چپش، اقامه بگویند.

پرسش

۱. نماز خواندن بر فرش نجس، چه حکمی دارد؟
۲. آیا بر سجاده‌ای که دیگری برای خود پهن کرده است، می‌توان نماز خواند؟ چرا؟
۳. اذان با اقامه چه تفاوتی دارد؟
۴. مستحب است رفتار ما با کسی که در مسجد حاضر نمی‌شود چگونه باشد؟
۵. نماز خواند در قطار و هواپیما، چه حکمی دارد؟
۶. دو مورد از مواردی که اذان و اقامه، ساقط است، نام ببرید.

پی نوشت ها

[۱]. توضیح‌المسائل، مکان نمازگزار، در رساله‌های سایر مراجع برخی شرایط دیگر هم آمده است.
[۲]. توضیح‌المسائل، م ۸۶۶.
[۳]. توضیح‌المسائل، م ۸۸۰.
[۴]. توضیح‌المسائل، م ۸۸۴.
[۵]. توضیح‌المسائل، م ۸۹۳.
[۶]. توضیح‌المسائل، م ۸۹۶ و ۸۹۷. احکام مسجد در درس ۴۴ خواهد آمد.
[۷]. توضیح‌المسائل، م ۹۲۶ و ۹۱۸.
[۹]. توضیح‌المسائل، م ۹۱۹.
[۱۰]. توضیح‌المسائل، م ۹۳۵.
[۱۱]. توضیح‌المسائل، م ۹۳۱.
[۱۲]. توضیح‌المسائل، م ۹۲۰.
[۱۳]. توضیح‌المسائل، م ۹۲۳.
[۱۴]. العروةالوثقی، ج 1، ص ۶۰۱.
[۱۵]. توضیح‌المسائل، م ۹۱۷.
[۱۶]. توضیح‌المسائل، م ۹۴۱.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده