واجبات نماز

 واجبات نماز

۱. نماز با گفتن «اَللهُ‌ اَکْبَرُ» شروع می‌شود و با سلام به پایان می‌رسد.
2. آنچه در نماز انجام می‌شود یا واجب است و یا مستحب.
3. واجبات نماز، یازده چیز است که برخی رُکن و برخی غیر رکن است.
واجبات نماز[۱]: ۱ـ رکن ۲ـ غیر رکن
رکن: ۱ـ نیت ۲ـ قیام ۳ـ تکبیرة‌الاحرام ۴ـ رکوع ۵ـ سجود
غیر رکن: ۱ـ قرائت ۲ـ ذکر ۳ـ تشهد ۴ـ سلام ۵ـ ترتیب ۶ـ موالات

فرق بین رُکن و غیر رُکن

ارکان نماز، اجزاء اساسی آن به شمار می‌آید و چنانچه یکی از آنها به جا آورده نشود و یا اضافه شود، هر چند بر اثر فراموشی هم باشد، نماز باطل است.
واجبات دیگر، گرچه انجام دادن آنها لازم است و اگر عمداً ترک شود نماز باطل است؛ ولی چنانچه از روی فراموشی، کم یا زیاد شود نماز باطل نیست.[۲]

احکام واجبات نماز

نیّت

1 .نمازگزار، از آغاز تا پایان نماز، باید بداند چه نمازی می‌خواند و آن را برای انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد.[۳]
2 .به زبان آوردن نیّت، لازم نیست؛ ولی چنانچه به زبان هم بگوید اشکال ندارد.[۴]
3. نماز، باید از هرگونه ریا و خودنمایی به دور باشد؛ یعنی نماز را تنها برای انجام دستور خداوند به جا آورد و چنانچه تمام نماز یا قسمتی از آن، برای غیر خدا باشد، باطل است.[۵]

تکبیرة‌الاحرام

همانگونه که ‌گذشت، نماز با گفتن «اَللهُ اَکْبَر» آغاز می‌شود و به آن «تَکْبیرَةُ الاِحرام» می‌گویند. چون با همین تکبیر است که بسیاری از کارها که قبل از نماز جایز بوده، بر نمازگزار حرام می‌شود؛ مانند خوردن و آشامیدن، خندیدن و گریستن.

واجبات تکبیرةالاحرام

1به عربی صحیح گفته شود.
2 هنگام گفتن «الله اکبر» بدن آرام باشد.
3 تکبیرةالاحرام را طوری بگوید که اگر مانعی در کار نباشد خودش بشنود؛ یعنی بسیار آهسته نگوید.
4 بنا بر احتیاط واجب، آن را به چیزی که پیش از آن می‌خواند وصل نکند.[۶]
مستحب است موقع گفتن تکبیرةالاحرام و تکبیرهای بین نماز، دست‌ها را تا مقابل گوش‌ها بالا ببرد.[۷]

قیام

قیام یعنی ایستاده بودن، که در بعضی موارد از ارکان نماز است و ترک آن، نماز را باطل می‌کند؛ ولی افرادی که نمی‌توانند ایستاده نماز بخوانند، وظیفه‌ای دارند که در مسائل آینده خواهد آمد.

اقسام قیام: ۱ـ رکن ۲ـ غیر رکن
رکن: ۱ـ قیام هنگام تکبیرةالاحرام ۲ـ قیام پیش از رکوع
غیررکن: ۱ـ قیام هنگام قرائت ۲ـ قیام بعد از رکوع[۸]

احکام قیام

1. واجب است پیش از گفتن تکبیرةالاحرام و بعد از آن، مقداری بایستد تا یقین کند که تکبیر را در حال قیام گفته است.[۹]
۲. قیام پیش از رکوع بدان معنی است که در حالت ایستاده به رکوع برود؛ بنابراین اگر رکوع را فراموش کند و بعد از قرائت به سجده برود و قبل از وارد شدن به سجده یادش بیاید، باید کاملاً بایستد، سپس به رکوع برود و پس از آن سجده‌ها را به جا آورد.[۱۰]
3. اموری که در حال قیام باید از آن پرهیز شود:
ـ بدن را حرکت دادن.
ـ به طرفی خم شدن.
ـ به جایی یا چیزی تکیه کردن.
ـ پاها را زیاد باز گذاشتن.
ـ پاها را از زمین بلند کردن.[۱۱]
4.نمازگزار باید موقع ایستادن هر دو پا را بر زمین بگذارد، ولی لازم نیست سنگینی بدن روی هر دو پا باشد و اگر روی یک پا هم باشد اشکال ندارد.[۱۲]
5ـ کسی که به هیچ وجه نتواند ایستاده نماز بخواند، باید نشسته رو به قبله بخواند، و اگر نشسته هم نتواند، باید خوابیده به جا آورد.[۱۳]
6ـ. بر نمازگزار واجب است بعد از انجام رکوع به طور کامل بایستد و سپس به سجده برود و چنانچه این قیام، عمداً ترک شود نماز باطل است.[۱۴]

خلاصه‌ی درس

۱.واجبات نماز یازده چیز است که پنج عدد آنها رکن و بقیه غیر رکن است.
۲.فرق بین رکن و غیر رکن این است که اگر یکی از ارکان نماز کم یا زیاد شود، هر چند از روی فراموشی هم باشد، نماز باطل است؛ ولی کم یا زیاد شدن غیر رکن اگر از روی فراموشی باشد، نماز باطل نیست.
۳. نیت نماز باید خالی از هرگونه ریا و خودنمایی باشد.
۴.تکبیرة‌الاحرام باید به عربی صحیح گفته شود.
۵.قیام هنگام تکبیرة‌الاحرام و قیام متصل به رکوع، رکن است، ولی قیام هنگام قرائت و پس از رکوع رکن نیست؛ اما واجب است و چنانچه عمداً ترک شود، نماز باطل است.
۶.در حال قیام نباید بدن را حرکت دهد، یا به چیزی تکیه کند و باید هر دو پا را بر زمین بگذارد و پاها را زیاد باز نگذارد؛ ولی تمام این موارد در حال ناچاری اشکال ندارد.
۷.کسی که نمی‌تواند ایستاده نماز بخواند باید نشسته نماز بخواند و کسی که نمی‌تواند نشسته بخواند باید خوابیده نماز بخواند.

پرسش

۱. ارکان نماز را برشمارید و فرق آن را با غیر رکن بیان فرمایید.
۲. چرا به الله اکبر اول نماز، تکبیرة‌الاحرام می‌گویند؟
۳. نیت را توضیح دهید.
۴. قیام را توضیح داده و اقسام آن را بیان فرمایید.
۵. قیام قبل و بعد از رکوع را توضیح داده و تفاوت آن دو را بیان فرمایید.

پی نوشت ها

[۱].توضیح‌المسائل، واجات نماز.
[۲]. توضیح‌المسائل، م ۹۴۲.
[۳]. همان.
[۴] .توضیح‌المسائل، م ۹۴۳.
[۵].توضیح‌المسائل، م ۹۴۶ و ۹۴۷.
[۶].توضیح‌المسائل، م ۹۴۸ و ۹۴۹، ۹۵۱ و ۹۵۲.
[۷] .توضیح‌المسائل، م ۹۵۵.
[۸]. توضیح‌المسائل، م ۹۵۸.
[۹]. توضیح‌المسائل، م ۹۵۹.
[۱۰]. توضیح‌المسائل، م ۹۶۰.
[۱۱].توضیح‌المسائل، م ۹۶۱، ۹۶۳ و ۹۶۴.
[۱۲]. توضیح‌المسائل، م ۹۶۳.
[۱۳].توضیح‌المسائل، م ۹۷۰ و ۹۷۱.
[۱۴].تحریرالوسیله، ج 1، ص ۱۶۲، م ۱؛ العروةالوثقی، ج 1، ص ۶۶۵، الرابع.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده