مبطلات نماز

مبطلات نماز

آنگاه که نمازگزار، تکبیرةالاحرام می‌گوید و نماز را شروع می‌کند تا پایان آن، بعضی از کارها بر او حرام می‌شود که اگر در نماز، یکی از آنها را انجام دهد، نمازش باطل است. مهمترین آنها عبارت است از:
ـ خوردن و آشامیدن.
ـ سخن گفتن.
ـ خندیدن.
ـ گریستن.
ـ روی از قبله برگرداندن.
ـ کم یا زیاد کردن ارکان نماز.
ـ بر هم زدن صورت نماز.[۱]

احکام مبطلات نماز

سخن گفتن

1. اگر نمازگزار عمداً کلمه‌ای بگوید[۲] و بخواهد با آن مطلبی را بفهماند، نمازش باطل است.[۳]
2. اگر عمداً کلمه‌ای بگوید که دو حرف یا بیشتر داشته باشد، هر چند نخواهد با گفتن آن معنایی را برساند، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند.[۴]
3. در نماز نباید به کسی سلام کرد؛ ولی اگر کسی به شخصی که در حال نماز خواندن است سلام کند واجب است جواب او را بدهد، و باید سلام را مقدم بدارد؛ مثلاً بگوید: «اَلسَّلامُ عَلیْکَ» یا «اَلسَّلامُ عَلَیکُمْ» و نباید «عَلَیْکُمُ السَّلام» بگوید.[۵]
۴. اگر غیر از نمازگزار فرد یا افراد دیگری حضور داشته باشند و جواب سلام او را بدهند، نمازگزار نباید جواب بدهد.

خندیدن و گریستن

1. اگر نمازگزار عمداً با صدا بخندد، نمازش باطل است.
2. لبخند زدن، نماز را باطل نمی‌کند.
3. اگر نمازگزار برای کار دنیا، عمداً با صدا گریه کند، نمازش باطل است.
4. گریه‌ی بدون صدا و گریه از ترس خدا یا برای آخرت، هر چند با صدا باشد، نماز را باطل نمی‌کند.[۶]

روی از قبله برگرداندن

1 .اگر نمازگزار عمداً به مقداری روی خود را از قبله برگرداند، به طوری که نگویند رو به قبله است، نمازش باطل است.
2. اگر سهواً تمام صورت را به طرف راست یا چپ قبله برگرداند، احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره بخواند؛ ولی اگر به طرف راست یا چپ قبله نرسیده است، نمازصحیح است.[۷]

برهم زدن صورت نماز

1. اگر انسان، در بین نماز کاری کند که صورت نماز را بر هم زند، مثل دست زدن، به هوا پریدن و مانند اینها، هر چند از روی فراموشی باشد، نماز باطل می‌شود.[۸]
2 .اگر در بین نماز به قدری ساکت بماند که نگویند نماز می‌خواند، نمازش باطل می‌شود.[۹]
۳ .رها کردن نماز واجب (شکستن نماز) حرام است؛ مگر در حال ناچاری، مانند این موارد:
ـ حفظ جان.
ـ حفظ مال.
ـ جلوگیری از ضرر مالی و بدنی.
ـ برای پرداخت بدهی مردم؛ امّا با این شرایط:
· طلبکار، طلب خود را همان موقع می‌خواهد.
· وقت نماز تنگ نیست؛ یعنی می‌تواند پس از پرداخت بدهی، نماز را در وقتِ آن بخواند.
· در بین نماز نمی‌تواند بدهی را بپردازد.[۱۰]
۴. شکستن نماز برای مالی که اهمیت ندارد، مکروه است.[۱۱]
 
چیزهایی که در نماز مکروه است:
1. برهم گذاشتن چشم‌ها.
2. بازی کردن با انگشتان و دست‌ها و مو و لباس و ... .
3. سکوت کردن در هنگام خواندن حمد یا سوره و یا ذکر، برای شنیدن حرف کسی.
4. هر کاری که خضوع و خشوع را از بین می‌برد. مثل آنکه در حال نماز حواسش به کارهای روزانه خود باشد.
5. برگرداندن صورت به طرف راست یا چپ به مقدار کم (چون زیاد آن نماز را باطل می‌کند).[۲]

خلاصه‌ی درس

۱. این کارها نماز را باطل می‌کند:
- خوردن و آشامیدن.
- سخن گفتن.
- خندیدن.
- گریستن.
- روی از قبله برگرداندن.
- کم یا زیاد کردن ارکان نماز.
- بر هم زدن صورت نماز.
۲. سخن گفتن در نماز اگر عمدی باشد، هر چند یک کلمه دو حرفی هم باشد، نماز را باطل می‌کند.
۳. خندیدن با صدا، نماز را باطل می‌کند.
۴. گریستن با صدا اگر برای کار دنیا باشد، نماز را باطل می‌کند.
۵. اگر نمازگزار تمام صورت را به راست یا چپ قبله برگرداند و یا پشت به قبله کند، نمازش باطل است.
۶. اگر نمازگزار کاری کند که صورت نماز بهم بخورد، نمازش باطل است.
۷. شکستن نماز برای حفظ جان و مال و پرداخت بدهی مردم در صورتی که طلبکار طلب خود را می‌خواهد و وقت نماز هم وسعت دارد و در نماز هم نمی‌تواند بدهی را بپردازد، اشکال ندارد.

پرسش

۱. چه کارهایی نماز را باطل می‌کند؟
۲. اگر کسی به نمازگزار سلام کند، وظیفه نمازگزار چیست؟
۳. چه نوع خنده و گریه‌ای، نماز را باطل نمی‌کند؟
۴. اگر نمازگزار متوجه شود که بچه‌ای به بخاری نزدیک می‌شود و ممکن است بدنش بسوزد، آیا می‌تواند نماز را بشکند؟
۵. مسافری در بین نماز متوجه می‌شود که قطار آماده حرکت است، آیا می‌تواند برای رسیدن به قطار نماز را بشکند؟

پی نوشت ها

[۱]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۲۶.
[۲]. به فتوای برخی از مراجع تقلید اگر آن کلمه دو حرفی یا بیشتر معنادار باشد، هر چند به قصد جدّی نباشد نماز باطل است. آیت الله زنجانی
[۳]. توضیح‌المسائل، ص ۱۵۴.
[۴]. همان.
[۵]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۳۷. به فتوای برخی از مراجع تقلید باید همانطور که او سلام کرده جواب دهد و اگر علیک را مقدم بدارد مثلاً بگوید علیک السلام، او هم می‌تواند در جواب بگوید علیک السلام یا بگوید سلام علیک، آیت الله مکارم، آیت الله سیستانی (ولی باید به قصد سلامی که در قرآن است جواب بدهد، آیت الله زنجانی).
[۶]. توضیح‌المسائل، ص ۱۵۶ هفتم و هشتم از مبطلات نماز. به فتوای برخی از مراجع تقلید؛ گریه برای کار دنیا هر چند بی‌ضدا باشد بنابر احتیاط واجب گریه نکند، آیات عظام سیستانی، صافی، مکارم، نوری
[۷]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۳۱.
[۸]. توضیح‌المسائل، ص ۱۵۶ نهم از مبطلات نماز.
[۹]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۵۲.
[۱۰]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۵۹ و ۱۱۶۱.
[۱۱]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۶۰.
[۱۲]. توضیح‌المسائل، م ۱۱۵۷.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده