چهل حدیث درباره شكر و سپاسگزاری

1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن تَظاهَرَت نِعَمُ اللهِ عَلَیهِ فَلیُكثِرِالشُّكرَ.

كسی كه نعمت‌های خدا را برخود مستدام می‌بیند باید كه بسیار شكور و سپاسگذار باشد. (الشهاب فی‌الحِكَم و الآداب، ص 49)

2ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

شُكرُالنِّعَمِ یَزیدُ فی‌الرِزْقِ.

شكر نعمت، نعمتت افزون كند. (بحار، ج 71، ص 44)

3ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اَلشُّكرُ زیادةٌ فی‌النِّعمِ و اَمانٌ مِنَ الفَقرِ.

شكرگزاری باعث وفور نعمت و مصونیت از فقر و تهیدستی است. (تحف‌العقول، ص 376)

4ـ امام حسن مجتبی(ع):

تُجَهَلُ النِّعمُ ما اَقامَت، فَاِذا وَلَّتْ عُرِفَت!

نعمت تا زمانی كه در دسترس و پابرجاست قدر آن نشناخته است، همین كه از دست رفت، قدر آن (تازه) شناخته می‌شود! (بحار، ج 78، ص 115)

5ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

اَحسِنوا جِوارَ النِّعَمِ فَاِنّها وَحشِیَّةٌ! ما نَأَتْ عَنِ قَومٍ فَعادَتْ اِلَیهِم.

وقتی نعمتی به شما رسید قدر آن را كاملاً بدانید كه نعمت گریزپا است، وقتی از دست رفت دیگر بازنمی‌گردد! (مُسندالامام‌الرضاعلیه‌السلام، ج 1، ص 286)

6ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

مَن حَمِداللهَ عَلی النِّعمةِ فَقد شَكَرهُ وَ كانَ الحمدُ اَفضَل مِن تِلكَ النِعمةِ.

كسی كه بر نعمتی حمد خدا را كند و الحمدلله بگوید او را شكرگزاری كرده است و این حمد او از آن نعمتی كه به او داده أفضل و بالاتر است. (بحار، ج 71، ص 31)

7ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:

إنَّ اللهَ یُحبُّ كُلَّ عَبدٍ شَكور.

خداوند بندگان شكور و سپاسگزار خود را دوست می‌دارد. (وسائل، ج 11، ص 539)

8ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِحذَروا نِفارَ النِّعَمِ فما كُلُّ شارِدٍ بِمَردودٍ!

از دست دادن نعمت‌ها را برحذر باشید (و بدانید) كه نه هرچیزی كه از دست رفت دوباره باز می‌گردد! (نهج‌البلاغه، 238)

9ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

شُكْرُ كُلِّ نِعمةٍ اَلوَرَعُ عَمّا حَرَّمَ الله.

شكر هر نعمتی در این است كه انسان آنچه خدا بر او حرام كرده از آن دوری نماید. (خصال، ج 1، ص 11)

10ـ امام حسن مجتبی(ع):

النّعمةُ مِحتَةٌُ فَإن شُكِرَتْ كانت نِعمةً و إن كُفِرتْ صارَت نِقمةً.

نعمت‌های خداوند یك آزمون است اگر شكر و حق آن ادا شود برای انسان نعمت و اگر ناسپاسی كرد (همان نعمت) برایش نقمت و عذاب خواهد بود. (بحار، ج 78، ص 113)

11ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن اُعطِیَ الشُّكَر اُعطِیَ الزِّیادةَ یَقولُ اللهُ عَزّوجَلّ «لَئِن شكَرتُم لَاَزیَدنَّكُم».

كسی كه توفیق شكرگزاری به او عطا شده زیادتی نعمت هم نصیب او می‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید «اگر شكرگزار باشید حتماً شما را زیاده خواهم بخشید». (بحار، ج 71، ص 40)

12ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

أَسرَعُ الذُّنوبِ عُقوَبةً كُفرانُ النِّعمَةِ.

گناهانی كه كیفر آنها زودتر دامنگیر انسان می‌شود کفران نعمت‌ها است. (مُسندالامام الرضاعلیه‌السلام، ج 1، ص 280)

13ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلایمانُ نِصفانِ: نِصفٌ فی‌الصّبرِ وَ نِصفٌ فی ‌الشُّكِر.

ایمان دو نیم است: نیمی صبر و شكیبایی و نیمی دیگر شكر و سپاسگزاری است. (تحف‌العقول، ص 47)

14ـ امام جواد(ع):

نِعمَةٌ لاتُشكَرُ كَسَیئَةٍ لاتُغفَرُ.

نعمتی كه شكر آن ادا نشود، همانند گناهی است كه آمرزیده نگردد. (بحار، ج 71، ص 53)

15ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

إنَّ أهنَأَ النّاسِ عَیشاً مَن كانَ بِما قَسَمَ اللهُ لَهُ راضِیاً.

گواراترین زندگی را كسی داراست كه به قسمت الهی خود راضی باشد. (فهرست غرر، ص 137)

16ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

علامةُ الشّاكِرِ اَربَعَةٌ: الشُّكرُ فی‌النَّعماءِ وَ الصَّبرُ فی‌البَلاءِ وَ القُنوعُ بِقِسَمِ اللهِ وَ لایَحمَدُ و لایُعظِّمُ الاّ اللهَ.

آدم شكرگزار چهار علامت دارد: در وقت نعمت شاكر، هنگام بلا صابر، به قسمت خدا قانع و تنها خدا را ستایش و بزرگداشت می‌دارد. (تحف‌العقول، ص 21)

17ـ امام هادی(ع):

اِنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَ الشُّكرَ نِعَمٌ و عُقبی.

نعمت‌های خدا برای انسان كالای دنیاست اما شكرگذاری هم نعمت است و هم آخرت و خوش‌عاقبتی. (بحار، ج 78، ص 365)

18ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اِستَكثِرْ لِنَفسِكَ مِنَ اللهِ قَلیلَ الرِّزقِ تَخَلُّصاً اِلَی الشُّكرِ.

روزی كم را از طرف خدا برای خود بسیار بشمار تا بتوانی از عهده شكر آن برآیی. (تحف‌العقول، ص 293)

19ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اذا وَصَلَتْ اِلَیكُم اَطرافُ النِّعَمِ فلا تَنفِروا اَقصاها بِقِلَّةِ الشُّكرِ!

نعمتی! كه به دست‌تان رسید، با قصور در شكرگزاری آن، نیمه‌كاره آن را از دست ندهید. (بحار، ج 71، ص 53)

20ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لایَشكُرُ اللهَ مَن لَم یَشكُرِ النّاسَ.

كسی كه از مردم (در برابر محبت‌های آنها) سپاسگزاری نكند خدا را سپاسگزاری نكرده است. (الفقیه، ج 2، ص 343)

21ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن اَتی اِلَیكُم مَعروفاً فَكافِئُوهُ و إن لَم تَجِدوا فَاَثنُوا فَاِنَّ الثَّناءَ جَزاءٌ.

اگر كسی به شما محبّتی كرد شما هم محبّت او را جبران كنید و اگر نتوانستید (لااقل) از او تشكر نمایید، این تشكر شما پاداش او خواهد بود. (تحف‌العقول، ص 49)

22ـ امام جواد(ع):

لایَنقطِعُ المزیدُ مِن اللهِ حَتّی یَنقَطِعَ الشُّكْرُ مِنَ العِبادِ.

تا زمانی كه بندگان از شكرگزاری به درگاه خدا دریغ نمی‌دارند ازدیاد نعمت و تفضلات خداوند نیز از آنها دریغ نخواهد شد. (تحف‌العقول، ص 480)

23ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

مَن لَم یَشكُرِ الاِنعامَ فَلیُعَدَّ مِنَ الاَنعامِ!

كسی كه نعمت‌ها را سپاسگزاری نمی‌كند باید او را همدوش و در ردیف حیوانات به حساب آورد! (فهرست غرر، ص 80)

24ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

اِنَّ كُلَّ نِعمَةٍ عَجَزْتَ عَن شُكِرها بِمَنزلَةِ سَیِّئَةٍ تؤاخَذُ بِها!

هر نعمتی كه از عهدة شكر آن برنیایی در حكم یك گناه است كه از آن بازخواست خواهی شد! (تحف‌العقول، ص 415)

25ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلتَّحدُّثُ بِالنِّعَمِ شُكرٌ.

نعمت‌های خدا را بازگو كردن، خود شكر و سپاسگزاری است. (مواعظ عددیّه، ص 3)

26ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

المُعافَی الشّاكرُ لَهُ مِثلُ اَجرِالمُبَتَلیَ الصّابِرِ.

آدم سالم شكرگزار، ثواب آدم بلانشین صبور و شكیبا را دارد. (تحف‌العقول، ص 382)

27ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ضَغْطَةُ الَقَبرِ لِلمؤمنِ كفارةٌ لِما كانَ مِنهُ مِن تَضییعِ النِّعَمِ.

(یكی از علل) فشار قبر برای مؤمن كیفر ناشكری او در برابر نعمت‌های الهی است. (سفینه، ج 2، ص 74)

28ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

كُن فی‌السَّراّءِ عَبداً شكُوراً وَ فی‌الضَّرّاءِ عَبداً صَبوراً.

در روزهای خوشی و آسایش بنده‌ای شاكر و سپاسگزار و در روزهای محنت و سختی بنده‌ای صبور و شكیبا باش. (فهرست غرر، ص 179)

29ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

طوبی لِمَن لَم یُبَدِّلْ نِعمةَ اللهِ كُفراً.

خوشا به حال كسی كه شكرانة نعمت‌های خدا را تبدیل به كفران و ناسپاسی نكند. (بحار، ج 71، ص 46)

30ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

تُعرَفُ حَماقَةُ الرّجُلِ بِالاَشَرِفی‌النِّعمةِ وَ كَثرةِ الذُّلِّ فی‌المِحنَةِ.

حماقت شخص در آنجا است كه در حال نعمت سرمست و ناسپاس و در وقت محنت ذلیل است و بی‌تاب. (فهرست غرر، ص 83)

31ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن لَم یَشكُرِ القَلیلََ لَم یَشكُرِ الكَثیرَ.

كسی كه نعمت‌های خُرد و كوچك را شكرگزار نباشد نعمت‌های كلان و بزرگ را نیز شكرگزار نخواهد بود. (شهاب‌الاخبار، ص 152)

32ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

فی كُلِّ نَفَسٍ مِن اَنفاسِكَ شُكرٌ لازمٌ لَك بَل اَلفٌ أ^َو اَكثَر.

برای هر یك از نَفَس‌های تو یك شكرانه بلكه هزار و بیش از هزار شكرانه بر تو لازم است. (جامع‌السعادات، ج 3، ص 236)

33ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):

إنّ العاقِلَ اَلّذی لایَشغَلُ الحلالُ شُكرَهُ وَ لایَغلِبُ الحرامُ صبرَهُ.

آدم عاقل كسی است كه آنچه حلال است او را از شكرگزاری باز نمی‌دارد و آنچه حرام است بر استقامت و پایداری او در دین چیره نمی‌گردد. (تحف‌العقول، ص 407)

34ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

شُكرُالنِّعمةِ اِجتنابُ المَحارِمِ وَ تَمامُ الشُّكرِ قَولُ الرَّجُلِ «الحمدُلله رَبِّ العالَمین»

شكر نعمت، دوری از گناهان است و كمال شكرگزاری انسان گفتن «الحمدُ للهِ رَبِّ العالَمین». (بحار، ج 71، ص 40)

35ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما اَنعَمَ اللهُ علی عَبدٍ بِنعمَةٍ صَغُرَتْ اَو كَبُرَتْ فَقالَ «الحمدُّلله» اِلاّ اَدّی شُكرَها.

هرگاه خدا نعمتی به بنده‌اش عطا كند، خُرد باشد یا كلان، و به پاس آن بگوید «الحمدُلله» شكر آن نعمت را به جا آورده است. (بحار، ج 71، ص 32)

36ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

تَخَلَّصْ اِلی عظیمِ الشُّكرِ بِاستِكثارِ قَلیلِ الرِّزقِ و اسْتقلالِ كَبْرِ الطّاعةِ.

شكر بسیار و خالصانه در آن است كه روزی كم را زیاد بدانی و اطاعت بسیار را كم شماری. (بحار، ج 78، ص 164)

37ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اللهَ عَزَّوجلّ أَمَرَ بِالشُّكرِ لَهُ وَ لِلِوالدَینِ فَمَن لَمْ یَشكُرْوالدَیهِ لَم یَشكُرِ اللهَ.

خداوند متعال شكر و سپاس را برای خود در كنار شكر و سپاس والدین قرار داده، كسی كه شكرانة والدین را به جا نیاورد شكرانة خدا را هم به جا نیاورده است. (العیون، ج 1، ص 258)

38ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اَحسِنُوا صُحَبةَ النِّعمِ قَبلَ فِراقِها فَاِنّها تَزولُ و تَشهَدُ علی صاحِبِها بِما عَمِلَ فیها.

قدر نعمت‌ها را نیكو بدانید پیش از آن كه آنها را از دست بدهید و بدانید كه نعمت‌ها زوال‌پذیرند ولی (فردا) گواهی خواهند داد كه رفتار صاحبانش با آنها چگونه بوده است. (مكارم‌الاخلاق، ص 148)

39ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن قالَ اَربَعَ مَراّتٍ اِذا أَصَبَحَ «الحمدُلله رَبِّ العالَمین» فَقَد اَدّی شُكْرَ یَومِهِ و مَن قَالها اِذا أَمسی فَقَد ادّی شُكرَ لَیلَتِهِ.

هر كس در آغاز روز چهار مرتبه بگوید «الحمدُللهِ رَبِّ العالمین» شكرانة آن روز را به جا آورده و اگر آن را در آغاز شب بگوید شكرانة آن شب را (نیز) به جا آورده است. (مكارم‌الاخلاق، ص 308)

40ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن قالَ فی كُلِّ یَومٍ سَبْعَ مَرّاتٍ «الحمدُللهِ عَلی كُلِّ نِعمةٍ كانَت أَوهِیَ كائِنَة» فَقَد اَدیّ شُكرَ ما مَضی وَ شُكرَ ما بَقِی.

هر كس در هر روز هفت مرتبه بگوید «الحمدُللهِ عَلی كُلِّ نِعمةٍ كانَت أَوهِیَ كائنَة» شكر تمام نعمت‌های گذشته و آینده را به جا آورده است. (ثواب‌الأعمال، ص 27)

منبع: شکوفه های حکمت