مقصود از «صراط مستقیم»، همان آئین حق و راه صحیح عبادت و بندگی خداوند است که مراتب و درجات مختلفی دارد. بنابراین، استواری آن حضرت بر راه راست در همه‌ی زمان‌ها، گویای عصمت آن حضرت می‌باشد.

سوگند به ستاره هنگامی که [برای غروب کردن در کرانه افق] افتد؛ که هرگز دوست شما از راه راست منحرف نشده، و [در ایمان و اعتقادش از راه راست] خطا نرفته؛ و از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید.

وجود فرستادگان خداوند در میان بشر، آثار و برکات علمی و تربیتی فراوانی برای جامعه‌ی بشری داشته است. در این میان، وجود پیامبر خاتم؛ حضرت محمّد مصطفی(ص) وجودی سراسر خیر و رحمت برای انسان‌ها بوده است.

پیامبران اولوالعزم به ترتیب عبارت‌اند از: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد(ص). علت نامیدن ایشان به «اُولوالعزم» این است که دارای عزم و اراده‌های استوار و احکام آسمانی بوده‌اند.

تحقق عدالت از آرزوهای دیرینه‌ی جوامع بشری است. براساس آیات قرآن یکی از اهداف بعثت انبیاء تحقق عدالت در همه‌ی ابعاد قضایی، اجنماعی، سیاسی و... می‌باشد.

در منطق دینی، حکومت و سلطنت از آنِ خداوند بوده و از میان انواع نظام‌های سیاسی موجود در جهان، تنها حکومت خدا بر مردم پذیرفته است. این نوع از حکومت، در رهبری پیامبران، امامان یا جانشینان بر حق ایشان متجلی می‌گردد.

از جمله اهدافی که از آیات کریمه‌ی قرآن برای بعثت انبیاء استفاده می‌شود، مبارزه‌ی عملی با فسادهای رایج در هر زمان بوده است. با مطالعه‌ی قصص انبیاء در قرآن، درمی‌یابیم که آنان در زمان خود، با فسادهای متداول و رایجی روبرو بوده‌اند که مبارزه با آن را در سرلوحه‌ی برنامه‌های تبلیغی خود قرار می‌دادند.

تکامل وجودی انسان جز با علم و عمل حاصل نمی‌شود. پیامبران هم خرد و بینش انسان‌ها را رشد می‌دهند و هم عمل او را به درستی پرورش داده و متناسب با بینش صحیح و حق پرورش می‌دهند.

خداوند پیامبران را مبعوث نمود و پی‌درپی فرستاد تا وفا به پیمان فطرت را از آنان بخواهند و نعمت‌های فراموش شده را به یادشان بیاورند و در رساندن پیام خدا، اتمام حجت نمایند و غبار از روی گنجینه‌های خرد آنان برافشانند.

مهم‌ترین هدف رسالت پیامبران، هدایت انسان‌ها از تاریکی‌های جهل و ناآگاهی به سوی نور و کمال است. آنان علاوه بر شکوفایی دو نور هدایت درونی بندگان ـ یعنی عقل و فطرت ـ خود نیز آنان را به سوی نیکی‌ها راهنمایی می‌کنند.

عصمت انبیاء به معنای وجود مصونیت و دوری آنان از گناه و خطا در گفتار و کردار می‌باشد؛ یعنی آنان به سبب اعمال صالح خود، دارای ملکه‌ی نفسانی قدرت‌مندی گشته‌اند که زشتی و پلیدی گناه و خطا را بر آنان نمایان ساخته و آنان را از گناه و خطا دور می‌سازد.

خداوند باید راه دیگری برای بندگان قرار دهد تا به وسیله‌ی آن امور نیک و دارای مصلحت را از امور ناپسند تمیز داده و به سعادت برسند. این راه دوم، همان فرستادن انبیاء و پیامبران الهی است. بنابراین مهم‌ترین علت بعثت ایشان، فراهم‌آوردن تمام زمینه‌های شناخت و اتمام حجت بر انسان‌هاست.

خداوند هیچ‌گاه از اعمال زشت کافران غافل نشده و آنان را مشمول عذابی به مراتب دردناک‌تر از بلایای دنیایی می‌گرداند.

مَثل انسان حریص بر دنیا، چون کرم ابریشم است که هر چه تلاش می‌کند، بیشتر پیله افکنده و نجاتش سخت‌تر می‌شود تا از شدت حرص و غم بمیرد.

خداوند به همه‌ی انسان‌ها؛ از جمله کافران؛ مهلت می‌دهد تا شاید از راه باطل بازگشته و توبه نموده یا بر گناه خویش افزوده و در گمراهی بیشتر فرو روند.

«استدراج» به این معناست که خداوند نعمت‌های خود را بر کافران و گناه‌کاران را به تدریج افزایش داده و آنان را از استغفار و توبه باز دارد. بدین ترتیب، غرق شادی و سرخوشی شده و به دنیا دل بسته‌تر می‌شوند.

امام صادق(ع): «خداوند می‌گوید: اگر در بنده‌ی مؤمنم شک و تردید راه نمی‌یافت، سر کافران را آهن می‌گذاشتم تا هیچ‌گاه سردرد نگیرند. [یعنی تمام آسایش دنیا را برایشان فراهم می‌کردم.]»

قرآن اساساً لذات و خوشی‌های دنیایی را به قدری پست و ناچیز می‌داند که شایسته‌ی مؤمنان نبوده و نباید با نعمت‌های عظیم اخروی برای آنان مقایسه شود.

باید توجه داشت که تمام پستی و بلندی‌های روزگار و دارایی و نداری‌ها، امتحان خداوند است و نباید بهره‌ی بیشتر گروهی از مردم را نشان از توجه بیشتر خداوند به آنان دانست؛ بلکه این نعمت‌ها نیز امتحان الهی است.

در سایه‌ی مواجهه با مشکلات است که آدمی به تلاش و تکاپو برای رفع نیاز خویش افتاده و تلاش می‌کند تا از تمام ظرفیت‌های بالقوه‌ی خود استفاده کرده و مشکلات را حل نماید. در طول تاریخ، نمونه‌های فراوانی برای صحت این مدعا وجود دارد...