خداوند از روی لطف، نیرویی در انسان ها به نام عقل قرار داده است که حکم می کند یکدیگر را به انجام نیکی (معروف) و دوری از بدی (منکر) وادارند و الزام کنند.

همانا امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای است که به سبب (اجرای) آن فرائض و واجبات دیگر اقامه می شوند.‏ یعنی با نبود آن واجبات دیگر اقامه نخواهد شد و همین مهمّ، وجوب امر به معروف و نهی از منکر را بیش از پیش تقویت می کند.

نمی توان از این نکته غافل شد که اگرچه همواره گروهی هستند که باید با نظارت های شدید بیرونی کنترل شوند، ولی اگر نظارت درونی نهادینه شود، به مراتب مؤثّرتر خواهد بود.

«نظارت وجدان» یا «خودکنترلی»، مؤثّرترین و کارآمدترین نوع نظارت است که از برتری های ادیان الهی شمرده می شود. «نظارت بیرونی» فقط در صورتی مؤثّر خواهد بود که انسان از درون نیز خود را کنترل کند...

انسان به خاطر وجود وسوسه های نفس امّاره از درون و خدعه ها و دسیسه های شیاطین انس و جنّ از بیرون، گرایش به اموری دارد که می تواند موجب گمراهی و شقاوت او گردد.

امر به معروف و نهی از منکر با برخی از علوم ارتباطی ویژه دارد، علومی مانند: کلام، فقه، سیاست و مدیریت، مبانی حقوق، اخلاق، ارتباطات، اصول و بسیاری علوم دیگر که با این دو فریضه پیوندی نزدیک دارد، امّا رابطه آن با سه دانش فقه، اصول و کلام، از نوع رابطه «بنیادین و عمقی» است...

گاهی یک امر به معروف و نهی از منکر در اوج ناامیدی می‌تواند انقلابی به پاکند. اگر آن عالم نیز از میان مردم بیرون می‌رفت و آن‌ها را به حال خود وامی‌گذاشت، یک طایفه مشمول عذاب خدا می‌شدند و کافر از دنیا می‌رفتند. امّا ایستادگی او در مسیر امر به معروف و نهی از منکر باعث نجات آن قوم از گمراهی و هلاکت شد.

تا زمانى كه گروهى از انديشمندان متعهّد و مسئول وجود دارند كه در برابر مفاسد ساكت نمى‌‏نشينند، و به مبارزه بر مى‌‏خيزند، و رهبرى فكرى و مكتبى مردم را در اختيار دارند، اين جامعه به تباهى و نابودى كشيده نمى‌‏شود.

مرزهای امر به معروف و نهی از منکر محدود به منطقه ای خاص نمی‌شود. آثار و نشانه‌های امر به معروف و نهی از منکر را می‌توان حتّی در میان امّت‌هایی از مناطق مختلف دنیا مشاهده کرد.

تجربه‌ی تاریخی بشر نشان می‌دهد که هرگاه فردی خواسته برخلاف علم و عمل، منافع جامعه را به خطر اندازد، انسان‌ها در سایه‌ی حس سودمحوری، خود را موظّف به بازداری و جلوگیری از آن دانسته اند و این حقّ مداخله، نظارت و اِعمال رفتارهای بازدارنده در راستای حفظ تمدّن را برای خود قائل شده اند...

قرآن کریم بارها از وجود سازوکارهای مداخلات اجتماعی به‌ویژه امربه‌معروف و نهی از منکر در امّت‌های گذشته سخن می‌گوید. گاه از نمونه‌های موفّق یاد می‌کند و زمانی از پیامدهای دردناک امرونهی برای آمران و ناهیان.

گویی این دو فریضه به ولایت وابسته اند و آمران به معروف و ناهیان از منکر به سبب ولایتی که خدا به آن ها داده است، حق و وظیفه دارند که به این کار اقدام کنند.

بسیاری از اقدامات انجام شده توسّط متولّیان امور فرهنگی، چون در ازای ترک معروف یا وقوع منکری نیست و جنبه ی آموزش عمومی و همگانی دارد، در حیطه ی امر به معروف و نهی از منکر به حساب نمی آید.

امام خمینی رحمه الله در این باره در کتاب تحریر الوسیله می نویسند: «چيزى كه عقلا يا شرعا واجب است، امر به آن واجب مى ‌باشد و چيزى كه عقلا قبيح، يا شرعا حرام است، نهى از آن واجب مى ‌باشد. و چيزى كه مندوب و مستحب باشد، امر به آن (هم) همچنين (مستحب) است و آنچه مكروه باشد، نهى از آن، چنين است.

در اسلام، از فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان ضامن اجرای قوانین و دستورهای شرع مقدّس یاد شده است. آیات و روایات بسیاری درباره‌ی اهمیت و آثار و برکات آن وجود دارد تا آن جا که گفته می شود که همه‌ی کارها حتّی پیکار در راه خدا، در مقایسه با این فریضه، همانند قطره ای آب در برابر دریایی پهناور است.