کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند باید دارای صلاحیت اخلاقی و علمی باشد، یعنی حال تحمل و بردباری و صبر داشته باشد و به خوبی کاری که به آن امر می‌کند و زشتی آنچه از آن نهی می‌نماید عالم و دانا باشد، ولی مقصود این است که این وظیفه فقط در عهده‌ طبقه و جمعیت خاصّی مانند علما و روحانیون نیست...

امر کننده به معروف باید دانا به حلال و حرام باشد و از آنچه راجع به خود اوست فراغت یافته باشد، نصیحت کننده مردم باشد و با آنها مهربانی و مدارا نماید، با لطف و بیان خوش، آنان را دعوت کند. آگاه به تفاوت اخلاق مردم باشد تا با هر کسی مطابق اخلاق و عادات او رفتار کند.

مراقبت در ادای وظیفه امر به معروف هم مربوط به همین حس احترام از حق و پشتیبانی از حق گذاران است. اگر حاکم بر قلوب و نفوس مردم «حق» باشد، نسبت به امر به معروف و نهی از منکر توجه و اعتنا خواهند داشت. و اگر از حاکمیت و نفوذ آن در قلوب جامعه کاسته شود، به همان حدّ به شأن امر به معروف بی‌اعتنایی می‌شود.

گاهی افراد برای رسیدن به اهداف گناه آلودِ نامقدس با هزینه کم تر، از پنهان کاری بهره می گیرند تا فساد آشکار نشود؛ حتی دیگران را با این شیوه تحت تأثیر قرار می دهند و خود را در صف مؤمنان و شایستگان جای می دهند و امکان مبارزه و کنترل گناه را عملا منتفی می سازند.

امروز دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تكمیل نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان) شما پذیرفتم. این آیه رمز تداوم دین كامل را بیان فرموده است؛ زیرا پیش از آن، تمامِ احكام فردى و اجتماعى، بیان شده بود و حتّى فریضه حج، در همان سال، به وسیله رسول خدا صلى الله علیه و آله به انجام رسید.

حتی گاهی در گوشه و کنار، عناصر پلید و اشخاص کثیفی دیده می‌شوند که اگرچه خیلی فرومایه و حقیرند، ولی دشمنان اسلام همین‌ها را وسیله اجرای مقاصد خود قرار داده هر وقت بتوانند توسط آنان القای اختلاف می‌نمایند و برای نگاه‌داری این‌گونه اشخاص و انتشار کُتب ضالّه که به نام آنها منتشر می‌شود و یک نفر هم خریدار ندارد، در سال مبالغ زیاد صرف می‌نمایند.

البته ذکر تمام آیات قرآن کریم و اخبار و احادیث شریف که در موضوع امر به معروف و نهی از منکر و تنبیه غافل و تعلیم جاهل و دفاع از حق وارد شده است ما را از وضع اختصاری که در این رساله در نظر داریم خارج می‌نماید، ولی برای آنکه معلوم شود مسامحه و کوتاهی در انجام این وظیفه ما را از چه مصالح و فواید بزرگی محروم و به چه مصائب و مفاسدی مبتلا می‌سازد به ذکر بعض از آیات قناعت نموده...

همان‌طور که در نهادِ انسان میل به ترقّی و نیکوکاری و اعمال صالحه مانند پرستش خدا و راستی و وفا و شکر منعم و ترحّم و عدالت و اعانت فقرا و اجتناب از کارهای زشت و اعمال سیئه مانند: کفر نعمت و نادرستی و دروغ و بی‌وفایی و ستم و حق‌کشی آفریده شده، در وجود او قوه دیگری است که با آن خوبی را از بدی و صلاح را از فساد و خیر را از شر و حق را از باطل تمییز می‌دهد.

امر به معروف و نهی از منکر محیط را برای تربیت افراد صحیح و لایق، مساعد می‌کند و مادام که بشر به وجود افراد صالح محتاج است، به امر به معروف و نهی از منکر هم محتاج است. همچنین زمینه‌های فساد را از میان می‌برد و کانون‌های فحشا و منکرات را ریشه‌کن می‌سازد. پس انسان تا در این جهان طبیعت زندگی می‌کند هیچ‌گاه از امر به معروف و نهی از منکر بی‌نیاز نیست.

هر مسلمانی اهمیت امر به معروف و نهی از منکر را می‌داند و اگر به آیات کریمه قرآن مجید و اخبار و احادیث مرویه از پیغمبر اکرم و اوصیای بزرگوار آن حضرت ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ رجوع نماید، درجه ترغیب و تأکید خداوند متعال و اولیای اسلام را درباره این دو واجب بزرگ، می‌فهمد.

در فرهنگ اسلامی، همان طور که جان و مال و ناموس مردم محترم است و هیچ کس حق مزاحمت و تجاوز نسبت به این حقوق را ندارد، آبروی اجتماعی مردم نیز دارای احترام و اهمیت است و اسلام به هیچ فردی اجازه نمی دهد که آبروی اجتماعی فرد دیگری را مورد تعرض قرار دهد و با عیب جویی و بدگویی و یا حتی با بیان اعمال زشت وی، آبروی او را بریزد.

جهاد از ریشه جَهد، به معنی تلاش و کوشش کامل است. همان طور که از اسم جهاد پیداست، هر جهادی عادتاً همراه با کوشش فراوان و گاهاً طاقت فرساست. در جهاد فرهنگی نیز قضیه از همین قرار است. جهاد فرهنگی نیز با توجه به نوع آن، مشکلات خاص خود را دارد و تلاش و کوشش متناسب با خود را می طلبد.

من در صلحم با کسی که با شما صلح کرد، و در جنگم با کسی که با شما جنگید. این عبارت در ادعیه و زیارات اهل بیت علیهم السلام بسیار آمده است. عبارت سلم به معنای صلح و آشتی و حرب به معنای جنگ است. در این فقره محور صلح و جنگ وجود اهل بیت علیهم السلام است. یعنی صلح و سازش و سلامتی دارم با هرکس که با شما سر سازش و آشتی دارد و جنگ و ستیز دارم نسبت به هر کس که با شما سرناسازگاری و نبرد دارد.

امام مجتبی علیه السلام گاهی مبالغ قابل توجهی، پول را یک جا به مستمندان می بخشید، به طوری که مایه شگفت واقع می شد. نکته یک چنین بخشش چشم گیر این است که حضرت مجتبی علیه السلام با این کار برای همیشه شخص فقیر را بی نیاز می ساخت و او می توانست با این مبلغ، تمام احتیاجات خود را برطرف نموده و زندگی آبرومندانه ای تشکیل بدهد و احیاناً سرمایه ای برای خود تهیه نماید.

گاهی قطع رابطه موقت نیز برای اصلاح گناهکاران، کافی نیست؛ بلکه برای اصلاح آنان و جلوگیری از افسادشان و یا برای درس گرفتن دیگران، نیاز به قطع رابطه کامل و مستمر است. اهمیت این شیوه در فریضه امر به معروف و نهی از منکر وقتی روشن تر می شود که بدانیم با وجود این که اسلام به برقراری روابط اجتماعی، به ویژه روابط خانوادگی، بسیار اهمیت داده.

خداوند متعال در آيه تطهير به اراده تكوينيّه هرگونه پليدى (با تمام وسعت معناى آن) را از اهل بيت عليهم السلام دور كرده و آنها را تطهير نموده است. دليل ما بر اين كه رجس در اين آيه شريفه شامل پليدي هاى مادّى و معنوى هر دو مى‏ شود، اطلاق اين كلمه است؛ يعنى چون كلمه «الرجس» مقيّد به قيد و مشروط به شرطى نشده، و به طور مطلق و بدون قيد و شرط بيان شده، شامل هر نوع پليدى مى ‏گردد.

اصولا در کارهای فرهنگی نیز به خاطر گستردگی کار و ابعاد مختلفی که در آن وجود دارد، کار جمعی بسیار بیش از کار انفرادی ثمربخش خواهد بود. بر همین اساس در زندگی امامان معصوم علیهم السلام ملاحظه می کنیم که پیوسته به پرورش شاگردان و نیروهای مستعدّ می پرداختند و هر کدام را در قسمتی از جبهه جهاد فرهنگی، موظّف به مأموریتی می نمودند.

انسان موجودی اجتماعی است و بر این اساس از درون خویش، نیاز به ارتباط با دیگران را به خوبی احساس می کند و در می یابد. کم تر فردی را می توان یافت که بتواند بریده از تمامی هم نوعان خویش زندگی کند و اگر گاهی این گونه افراد نادری پیدا شوند، در بسیاری از موارد از بیماری روانی رنج می برند و نیاز به معالجه دارند.

مسيحيان نيز با گرفتن بيت المقدس و ايجاد وضعی ناهنجار در تخريب آن مى ‏كوشيدند. قرآن در برابر اين سه گروه و تمام كسانى كه در راهى مشابه آن ها گام بر مى ‏دارند مى ‏گويد: چه كسى ستم كارتر است از آن ها كه از بردن نام خدا در مساجد الهى جلوگيرى مى ‏كنند و سعى در ويرانى آن ها دارند.

بايد همراهى و اطاعت از صادقين مطلق باشد، ولى «صادقين» مقيّد به افراد خاصّى باشد، و يا اين كه «صادقين» مطلق باشد و شامل تمام راستگويان شود و همراهى و پيروى از آنان مقيّد گردد. و طبق دو قرينه ‏اى كه گذشت، همان احتمال اوّل صحيح است؛ بنابراين «صادقين» مقيّد است و منظور از آن افراد خاصّى است، ولى همراهى و پيروى از آن افراد خاص مطلق است.