حج؛ برنامه‌ی تکامل| ۴۲
آری! منی قربانگاه است. آنجا باید سر دنیا در راه جلب رضای خدا بریده شود. آنجاست که باید تمام تشخّصات و تعیّنات دنیایی از مال و جاه و مقام و شهرت و حتّی جان و فرزند، فدای حضرت معبود گردد. مواقف| ۱۵
۶- موقف ششم: منی یا قربانگاه
به توفیق خداوند سبحان، وقوف ما در مشعرالحرام به پایان رسید و اینک با قلبی سرشار از محبّت خدا و آماده‌ی فداکاری و از خود گذشتگی در راه معبود بی‌همتا، امتثالاً لامرالله و طلباً لرضاه بعد از طلوع آفتاب روز «عید اضحی» به سوی وادی «منی» حرکت می‌نماییم تا در صحنه‌ی امتحان الهی شرکت کرده و آثار و علائمی از اندوخته‌های معنوی و مکتسبات روحی خود را که در موقف عرفات و معشر بدست آورده‌ایم در معرض دید همگان بگذاریم که هم خود محصول کار خود را بالعیان ببینیم و هم به دنیای انسان‌ها، نمونه‌ای از قدرت سازندگی مکتب تربیتی اسلام را ارائه نماییم که پروش‌یافتگان در دامان «عرفات و مشعرالحرام» از نظر معرفت و شناسایی خدا و محبّت به خدا به آنجا رسیده‌اند که منقطع از تمام شواغل مادّی گشته و چشم از جمیع ماسوی پوشیده و تمام مال و منال و تعیّنات دنیایی را بصورت سنگریزه‌های بی‌ارزش بر کف گرفته و آماده‌ی امتثال امر و اطاعت فرمان خدا می‌باشند که به هر راه و به هر مصرف و تحت هر عنوانی که بفرمایید، بی‌دریغ و بدون تعلّل، وارد میدان عمل می‌شوند و حتّی اگر ریختن خون و دادن جان خود و عزیزانشان نیز، مطلوب معبود محبوبشان باشد بی‌مضایقه حاضرند.
آری! منی قربانگاه است. آنجا باید سر دنیا در راه جلب رضای خدا بریده شود. آنجاست که باید تمام تشخّصات و تعیّنات دنیایی از مال و جاه و مقام و شهرت و حتّی جان و فرزند، فدای حضرت معبود گردد. مال دنیا بصورت سنگریزه‌های بی‌مقدار در آمده و محض اطاعت فرمان خدا بر سر و مغز دشمنان خدا که به صورت تخته‌سنگ‌ها و ستون‌های سنگ و گلی، سر راه اهل ایمان، صف کشیده و تیشه به ریشه‌ی سعادت آنان می‌زنند، کوبیده شود.
سپس باید تمام شهوات و هوس‌های افراطی که دشمن سرسخت داخلی انسان است، به صورت گوسفندی بر زمین خوابانده شده و رگ‌های گردنش بریده شود و بعد از آن، رذایل اخلاقی از کبر و نخوت و خودخواهی که همچون موهای سر انسان، از مغز انسان می‌جوشد و باد طغیان به دماغ آدمی می‌افکند، تراشیده و در زمین منی دفن گردد.
وادی منی با مناسک به معنای واقعی و صحیح و جاندارش، صحنه‌ی امتحان و آزمایشگاه عجیبی است که صاحبان عقل و درایت و غیرت و ارباب حرّیت و شهامت و مردانگی را از دسته‌ی جاهل خودخواه و اسیر دام شهوات حیوانی جدا می‌سازد. نمایشگاهی است که سرمایه‌های روحی بسیار ارزنده‌ی انسان‌های تکامل‌یافته را که نماینده‌ی آثار تربیتی پیغمبران و رجال آسمانی می‌باشند در معرض نمایشگاه گذارده و تمام جهانیان را به تماشای آن فرا می‌خواند. منی، آن وادی قرب و تجلّی‌گاه عنایات خاصّه‌ی حضرت معبود است که به گوش انسان دل‌زنده و بیدار می‌گوید:
فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ اِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى. [1]
کفش‌های خود را از پای بیفکن که قدم به وادی مقدّس نهاده‌ای.
بنگر که مکتب اعلی و اقدس محمّدی(ص) آنچنان شرف به تو بخشیده است که لیاقت و اهلیّت ایستادن در جلوه‌گاه جمال حضرت الله(جلّ جلاله و عظم شأنه) را به دست آورده‌ای. قدر خود بشناس و به شکرانه‌ی این نعمت عظمی و موهبت کبری، سجده به پیشگاهش برده و از مال و جان خود در جنب انعام و اکرام او بگذر و با پای برهنه و قلب عاری از محبّت دنیا، به بارگاه قدس و بساط قرب او بیا.
قالَ ابو عبدِالله(ع): اِذا اَخَذَ النّاسُ مَنازِلَهُمْ بِمِنى نادى مُنادٍ: يا مِنى قَدْ جاءَ اَهْلُكِ فَاتَّسِعِي في فِجاجِكِ وَ اتْرَعي في مَثابِكِ وَ مُنادٍ يُنادِي: لَوْ تَدْرونَ بِمَنْ حَلَلْتُمْ لَاَيْقَنْتُمْ بِالْخَلَفِ بَعْدَ الْمَغْفِرَةِ.[2]
امام صادق(ع) فرموده‌اند: همین که مردم در منازل خود در منی جای گرفتند، منادی از [جانب خدا] ندا می‌کند: ای منی! اهلت آمدند، دامن‌های خود را فراخ کن [آغوش بگشا و جا برای واردین باز کن]. حوض‌ها و آبگیرهای خود را پر آب نما و منادی دیگری ندا می‌کند: اگر بدانید بر چه کسی وارد شده‌اید، یقین به مغفرت و جبران تمام مخارجی که نموده‌اید پیدا می‌کنید.
اشاره به آیه‌ی مبارکه است که می‌فرماید:
وَ ما اَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ.[3]
هر چه انفاق کنید، او جای آن را پر می‌کند.
از این حدیث استفاده می‌شود که منی با مساحت بسیار محدودی که در ظاهر دارد و یک درّه‌ی تنگ بیش نیست، بطور خارق‌العاده، جمعیّت‌های مضاعف و چند برابر ظرفیت ظاهری خود را در خود می‌گنجاند و آسایش می‌دهد.
براستی منی از لحاظ گنجایش مکانی و برکت ارزاق از آب و نان و سایر موجبات رفاه، برای آن جمعیّت انبوه که سال به سال نیز بر کثرت و ازدحام افزوده می‌شود، از عجایب است و پیداست که بطور غیرعادی و به امداد غیبی الهی، تأمین است. همچنان که این جمله از ابن عبّاس نقل شده است:
اِنَّ مِنى يَتَّسِعُ بِاَهْلِهِ كَما يَتّسِعُ الرَّحِمُ لِلْوَلَدِ.[4]
منی برای اهلش فراخ گشته و جا باز می‌کند آنچنان که «رحم مادر» برای «بچّه» گشایش می‌یابد و به نسبت بزرگ شدن یا متعدّد بودن «جنین»، جادارتر می‌گردد.
آری! منی قربانگاه است. آنجا باید سر دنیا در راه جلب رضای خدا بریده شود. آنجاست که باید تمام تشخّصات و تعیّنات دنیایی از مال و جاه و مقام و شهرت و حتّی جان و فرزند، فدای حضرت معبود گردد. مال دنیا بصورت سنگریزه‌های بی‌مقدار در آمده و محض اطاعت فرمان خدا بر سر و مغز دشمنان خدا که به صورت تخته‌سنگ‌ها و ستون‌های سنگ و گلی، سر راه اهل ایمان، صف کشیده و تیشه به ریشه‌ی سعادت آنان می‌زنند، کوبیده شود.
سپس باید تمام شهوات و هوس‌های افراطی که دشمن سرسخت داخلی انسان است، به صورت گوسفندی بر زمین خوابانده شده و رگ‌های گردنش بریده شود و بعد از آن، رذایل اخلاقی از کبر و نخوت و خودخواهی که همچون موهای سر انسان، از مغز انسان می‌جوشد و باد طغیان به دماغ آدمی می‌افکند، تراشیده و در زمین منی دفن گردد.
وادی منی با مناسک به معنای واقعی و صحیح و جاندارش، صحنه‌ی امتحان و آزمایشگاه عجیبی است که صاحبان عقل و درایت و غیرت و ارباب حرّیت و شهامت و مردانگی را از دسته‌ی جاهل خودخواه و اسیر دام شهوات حیوانی جدا می‌سازد. نمایشگاهی است که سرمایه‌های روحی بسیار ارزنده‌ی انسان‌های تکامل‌یافته را که نماینده‌ی آثار تربیتی پیغمبران و رجال آسمانی می‌باشند در معرض نمایشگاه گذارده و تمام جهانیان را به تماشای آن فرا می‌خواند. منی، آن وادی قرب و تجلّی‌گاه عنایات خاصّه‌ی حضرت معبود است که به گوش انسان دل‌زنده و بیدار می‌گوید:
فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ اِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى. [1]
کفش‌های خود را از پای بیفکن که قدم به وادی مقدّس نهاده‌ای.
بنگر که مکتب اعلی و اقدس محمّدی(ص) آنچنان شرف به تو بخشیده است که لیاقت و اهلیّت ایستادن در جلوه‌گاه جمال حضرت الله(جلّ جلاله و عظم شأنه) را به دست آورده‌ای. قدر خود بشناس و به شکرانه‌ی این نعمت عظمی و موهبت کبری، سجده به پیشگاهش برده و از مال و جان خود در جنب انعام و اکرام او بگذر و با پای برهنه و قلب عاری از محبّت دنیا، به بارگاه قدس و بساط قرب او بیا.
قالَ ابو عبدِالله(ع): اِذا اَخَذَ النّاسُ مَنازِلَهُمْ بِمِنى نادى مُنادٍ: يا مِنى قَدْ جاءَ اَهْلُكِ فَاتَّسِعِي في فِجاجِكِ وَ اتْرَعي في مَثابِكِ وَ مُنادٍ يُنادِي: لَوْ تَدْرونَ بِمَنْ حَلَلْتُمْ لَاَيْقَنْتُمْ بِالْخَلَفِ بَعْدَ الْمَغْفِرَةِ.[2]
امام صادق(ع) فرموده‌اند: همین که مردم در منازل خود در منی جای گرفتند، منادی از [جانب خدا] ندا می‌کند: ای منی! اهلت آمدند، دامن‌های خود را فراخ کن [آغوش بگشا و جا برای واردین باز کن]. حوض‌ها و آبگیرهای خود را پر آب نما و منادی دیگری ندا می‌کند: اگر بدانید بر چه کسی وارد شده‌اید، یقین به مغفرت و جبران تمام مخارجی که نموده‌اید پیدا می‌کنید.
اشاره به آیه‌ی مبارکه است که می‌فرماید:
وَ ما اَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ.[3]
هر چه انفاق کنید، او جای آن را پر می‌کند.
از این حدیث استفاده می‌شود که منی با مساحت بسیار محدودی که در ظاهر دارد و یک درّه‌ی تنگ بیش نیست، بطور خارق‌العاده، جمعیّت‌های مضاعف و چند برابر ظرفیت ظاهری خود را در خود می‌گنجاند و آسایش می‌دهد.
براستی منی از لحاظ گنجایش مکانی و برکت ارزاق از آب و نان و سایر موجبات رفاه، برای آن جمعیّت انبوه که سال به سال نیز بر کثرت و ازدحام افزوده می‌شود، از عجایب است و پیداست که بطور غیرعادی و به امداد غیبی الهی، تأمین است. همچنان که این جمله از ابن عبّاس نقل شده است:
اِنَّ مِنى يَتَّسِعُ بِاَهْلِهِ كَما يَتّسِعُ الرَّحِمُ لِلْوَلَدِ.[4]
منی برای اهلش فراخ گشته و جا باز می‌کند آنچنان که «رحم مادر» برای «بچّه» گشایش می‌یابد و به نسبت بزرگ شدن یا متعدّد بودن «جنین»، جادارتر می‌گردد.
خودآزمایی
1- در واقع منی قربانگاه چیست؟
2- وادی منی با مناسک به معنای واقعی‌اش صحنه چیست؟
3- از حدیث امام صادق(ع) چه برداشت‌هایی می‌شود؟
پی‌نوشت‌ها
[1]. سوره‌ی طه، آیه‌ی ۱۲.
[2]. کافی، جلد ۴، صفحه‌ی ۲۵۶، حدیث ۲۰.
[3]. سوری‌ی سبأ، آیه‌ی ۳۶.
[4]. دانستنی‌های پیش از سفر به خانه‌ی خدا، صفحه‌ی ۲۷۰، نقل از تاریخ مکّه، صفحه‌ی ۱۷۹.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله سید محمد ضیاءآبادی
ارسال نظر