کد مطلب: ۱۶۹۳
تعداد بازدید: ۲۲۱۲
تاریخ انتشار : ۱۶ آبان ۱۳۹۶ - ۰۰:۰۵
احکام موضوعی/ ۳
غسل در لغت به معناى شستن چيزى براى از بين بردن چرك آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهى».
 اهمیّت غسل

پرسش 57 . درباره غسل و اهمیّت آن توضيح دهيد؟

« وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا »[1]؛ «هنگامىكه جنب شديد، خود را بشوييد (غسل دهيد)».

غسل در لغت بهمعناى شستنچيزى براى از بينبردن چرك آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهى».

غسل دو نوع است: غسل واجب و غسل مستحبى.

غسلهاى واجب عبارت است از: غسل جنابت، حيض، نفاس، استحاضه، مس میّت، غسل میّت و غسلى كه به واسطه نذر و قسم و مانند آن واجب مىشود.

تعداد غسلهاى مستحبى فراوان است كه در كتابهاى مفصل از آنها نام برده شده است.

در ميان غسلهاى واجب مهمترين آنها غسل جنابت است. اصل غسل جنابت به تنهايى واجب نيست؛ بلكه براى انجام برخى كارها (مانند نماز، مس قرآن و ...) به دستور شرع واجب شده است و انجام دادن اين گونه اعمال بدون غسل، گناه است؛ بلكه در برخى موارد عمل باطل خواهد بود.

غسل جنابت داراى دو فايده و فلسفه مهم است:

1. طبق تحقيقات دانشمندان، در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتى وجود دارد كه تمام فعاليّتهاى بدن را كنترلمىكند: اعصاب سمپاتيك و اعصاب پاراسمپاتيك. اين دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان گسترده است. وظيفه اعصاب سمپاتيك، تند كردن و وظيفه اعصاب پاراسمپاتيك، كند كردن فعاليّت دستگاههاى مختلف بدن است. گاهى جريانهايى در بدن رخ مىدهد كه اين تعادل را به هم مىزند؛ از جمله آنها حالت ارگاسم (اوج لذت جنسى) است كه معمولاً مقارن خروج منى صورت مىگيرد. از امورى كه مىتواند اعصاب سمپاتيك را به كار وا دارد و تعادل از دست رفته را تأمين كند، تماس آب با بدن است و از آنجا كه تأثير ارگاسم روى تمام اعضاى بدن به طور محسوس ديده مىشود، دستور داده شده كه بعد از آميزش جنسى يا خروج منى، تمام بدن با آب شسته شود.

2. غسل جنابت يك دستور اسلامى براى پاك نگه داشتن بدن و رعايت بهداشت، در طول زندگى است. همواره عدهاى از نظافت خود غافل مىشوند؛ ولى اين حكم اسلامى آنان را وادار مىكند كه در فاصلههاى مختلف خود را شست و شو دهند و بدن را پاك نگه دارند. البته موارد ياد شده، تنها به عنوان حكمت و فلسفه غسل به شمار مىآيد و به هيچ وجه ملاك اصلى وجوب غسل نيست؛ چه اينكه غسل يك واجب تعبّدى است و نياز به قصد قربت دارد. از اين رو كسى كه تازه بدن خود را شسته؛ ولى از او منى خارج شده است، باز بايد غسل را انجام دهد.[2]

غسل را به دو صورت مىتوان انجام داد: ترتيبى و ارتماسى. در غسل ترتيبى ابتدا سر و گردن، سپس نيمه راست و بعد از آن نيمه چپ بدن شسته مىشود.[3] در غسل ارتماسى بدن يكباره در آب قرار مىگيرد (مانند غسل در استخر). در هر دو روش، دست كشيدن لازم نيست؛ بلكه همين اندازه كه به نیّت غسل، آب به تمام نقاط بدن برسد، كافى است. تمام شرطهايى كه براى صحيح بودن وضو لازم است، در صحيح بودن غسل نيز شرط است؛ ولى در چند چيز با وضو تفاوت دارد:

1. در غسل موالات شرط نيست.

2. در غسل شستن از بالا به پايين لازم نيست.[4]

3. در غسل بايد آب به پوست بدن برسد؛ ولى در وضو اگر پوست صورت از لاى موها پيدا نباشد، لازم نيست.

كيفيّت انجام دادن غسل براى انواع واجب و مستحب آن، به يك شكل است و هيچ تفاوتى با هم ندارد.

 

غسل چند منظوره

پرسش 58 . آيا كسى كه چند غسل بر ذمّه او هست، مىتواند به نیّت همه يك غسل انجام دهد؟

همه مراجع: آرى، مىتواند.[5]

 

پرسش 59 . اگر كسى براى انجام غسل خاصى (مانند غسل جنابت) نیّت كند و آن را به جا آورد، آيا از ساير غسلها كفايت مىكند؟

آيات عظام امام، خامنهاى، صافى و مكارم: اگر غسل جنابت باشد و به قصد آن غسل كند، از ساير غسلها كفايت مىكند؛ ولى اگر غير غسل جنابت باشد بنا بر احتياط واجب از ساير غسلها كفايت نمىكند.[6]

آية اللّه بهجت: اگر غسل واجب باشد و به قصد آن غسل كند، از ساير غسلها كفايت مىكند؛ ولى اگر غسل مستحبى را قصد كند، تنها از غسلهاى مستحبى كفايت مىكند.[7]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، فاضل و وحيد: به قصد هر كدام انجام دهد از ساير غسلها كفايت مىكند.

 

غسل زير دوش

پرسش 60 . آيا مىتوان با دوش حمام غسل ارتماسى گرفت؟

همه مراجع: خير، غسل ارتماسى زير دوش حمام صحيح نيست و بايد غسل ترتيبى انجام داد.[8]

 

مبطلات غسل

پرسش 61 . آيا بعد از غسل، خارج شدن بول و باد معده آن را باطل مىكند؟

همه مراجع: خير، غسل باطل نمىشود؛ ولى بايد براى نماز وضو بگيرد.[9]

 

غسل و باد معده

پرسش 62 . اگر در اثناى غسل جنابت، حدث اصغر (بول، باد معده و...) خارج شود، آيا غسل صحيح است؟

آيات عظام امام، خامنهاى، صافى، فاضل و نورى: غسل باطل نمىشود؛ و آن را تمام كند؛ ولى بهتر (احتياط مستحب) است آن را به قصد آنچه بر ذمّه او است (از اتمام يا اعاده) از سر گيرد. در هر صورت بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.[10]

آيةاللّه بهجت: لازم نيست غسل را تمام كند و بنابر احتياط واجب بايد آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (اتمام يا اعاده )، از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.[11]

آيةاللّه تبريزى: بايد غسل را از سر گيرد و بنابر احتياط واجب، بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.[12]

آيةاللّه سيستانى: غسل باطل نمىشود؛ ولى بنابر احتياط واجب، بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو بگيرد.[13]

آيةاللّه مكارم: بنابر احتياط واجب، بايد غسل را از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.[14]

آيةاللّه وحيد: بنابر احتياط واجب بايد غسل را تمام كند و دوباره از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.[15]

 

غسل موهاى بلند

پرسش 63 . آيا در غسل شستن موهاى بلند بدن واجب است؟

همه مراجع (به جز امام، فاضل، مكارم و نورى): خير شستن موهاى بلند واجب نيست.[16]

آيات عظام امام، فاضل، مكارم و نورى: بنا بر احتياط واجب شستن موهاى بلند هم واجب است.[17]

تبصره: اگر رساندن آب به پوست، بدون شستن آنها ممكن نباشد؛ بايد موهاى بلند را بشويد كه آب به بدن برسد.

 

شك در غسل

پرسش 64 . اگر بعد از اتمام غسل، در صحّت غسل شك كنيم، تكليف چيست؟

همه مراجع: غسل صحيح است.[18]

 

فراموشى در غسل

پرسش 65 . اگر پس از غسل بفهمد جايى از بدن را نشسته، تكليف چيست؟

آيات عظام امام، بهجت، صافى، خامنهاى، فاضل و نورى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره سمت راست و سپس سمت چپ بدن را بشويد.[19]

آيةاللّه تبريزى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط مستحب آن است كه بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و چپ را بشويد.[20]

آيات عظام سيستانى و مكارم: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط مستحب آن است كه بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سر و گردن باشد، بنابر احتياط واجب، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره بدن را بشويد.[21]

آيةاللّه وحيد: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط (واجب) آن است كه بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و چپ را بشويد.[22]

 

 

پی‌نوشت‌ها:

[1] . مائده (5) ، آيه 6.

[2] . تفسير نمونه، ج 4، ص 294.

[3] . بايد دانست كه برخى مراجع در ترتيب شستن اعضا احتياط واجب دارند.

[4] . البته برخى مراجع (آيهاللّه بهجت) شستن از بالا به پايين را احتياط واجب مىدانند.

[5] . توضيحالمسائل مراجع، م 389 ؛ نورى، توضيحالمسائل، م 390 ؛ وحيد، توضيحالمسائل، م 395 و خامنهاى، اجوبة الاستفتائات، س 187.

[6] . توضيحالمسائل مراجع، م 389؛ وحيد، توضيحالمسائل، م 395 ؛ فاضل، تعليقات على العروة، ج 1، مستحبات غسل الجنابة، م 15.

[7] . بهجت، وسيلة النجاة، ج 1، م 221.

[8] . توضيحالمسائل مراجع، م 361 ؛ نورى، توضيحالمسائل، م 362 ؛ دفتر: خامنهاى.

[9] . العروة الوثقى، فصل فى مستحبات غسل الجنابة، م 10.

[10] . امام، تحرير الوسيلة، ج 1، واجبات الغسل، م 19 ؛ توضيحالمسائل مراجع، م 386 ؛ خامنهاى، اجوبة الاستفتائات، س 185 و نورى، توضيح المسائل، م 387 و تعليقات على العروة، فصل فى مستحبات الغسل، م 8.

[11] . بهجت، وسيلةالنجاة، ج 1، م 218.

[12] . تبريزى، منهاج الصالحين، ج 1، م 204.

[13] . توضيحالمسائل مراجع، م 386.

[14] . همان، م 386.

[15] . وحيد، توضيحالمسائل، م 392.

[16] . توضيح المسائل مراجع، م 379 و وحيد، توضيح المسائل، م 385.

[17] . توضيح المسائل مراجع، م 379 و نورى، توضيح المسائل، م 380.

[18] . بهجت، وسيلةالنجاة، ج 1، م 675 ؛ صافى، هداية العباد، ج 1، م 178 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 2، م 193 ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 1، م 193 ؛ امام، فاضل، نورى و مكارم، تعليقات على العروة، احكام الغسل، م 14 و دفتر: خامنهاى.

[19] . توضيحالمسائل مراجع، م 365 ؛ خامنهاى، اجوبة الاستفتائات، س 191 ؛ نورى، توضيحالمسائل، م 366.

[20] . توضيحالمسائل مراجع، م 365.

[21] . توضيحالمسائل مراجع، م 365.

[22] . وحيد، توضيحالمسائل، م 370 .

سیدمجتبی حسینی
 
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: