پایگاه اطلاع رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

اگر احکام دینی ما تنها متّکی به قرآن باشد، در مقام عمل متحیّر و سرگردانیم. هیچ کاری نمی‌توانیم انجام بدهیم. نمی‌توانیم عبادت کنیم. مثلاً، عبادت حجّ صدها حکم دارد. از وقتی که به میقات می‌روید و محرم می‌شوید تا وقتی که تمام می‌شود احکام فراوانی دارد.

«نماز» حرکت به سوی خدا و «صبر» مقاومت در مقابل مشکلات راه و کوشش برای رفع موانع از سر راه است. اخلاق رذیله از حرص و کبر و بخل و حسد، تمایلات بی‌قید و بند نفسانی از حبّ مال و مقام و آوازه و شهرت از موانع بسیار بزرگ سر راه نماز و حرکت به سوی خداست.

خدا حرف آن زنی را که نزد تو آمد و از شوهرش شکایت کرد شنید (بعد بیان حکم می‌کند و می‌فرماید:) اگر مردی زنش ظهار کند، با گفتن این حرف، زن او مادرش محسوب نمی‌شود و این حرف زشت و ناپسندی است و کیفر دارد و زوجیّت به این سادگی از میان نمی‌رود.

«صبر» به معنای سکون و انزوا و گوشه‌گیری و توقّف و رکود نیست؛ صبر در واقع حرکت توأم با تحمّل سختی‌ها و دشواری‌هاست، زیرا عالم، عالم حرکت است نه عالم توقّف و سکون.

ما معتقدیم که خمس یک تکلیف مهمّ دینی همگانی است. هر مسلمانی در هر زمانی، هر کاری که دارد باید از درآمد آن کارش خمس بدهد و لذا خمس در ردیف سایر فروع دینی ماست. در ردیف نماز و روزه و حج و جهاد و زکات است.

ادای خمس جنگ با نفس امّاره است. نفس امّاره می‌گوید: انفاق نکن، مال خودت است. زحمت کشیدی، رنج بردی، خون دل خوردی تا این مال را تهیّه کردی. اینجاست که باید به جهاد اکبر رفت؛ پا روی هوای نفس نهاد و نفس را زیر پا انداخت و رو به خدا رفت.

سرّ این که روز و شب به ما دستور نماز داده‌اند و ادعیه و اذکار فراوان در فواصل اوقات و حالات مختلف برای ما مقرّر فرموده‌اند، همین است که خواسته‌اند رابطه‌ی روحی بین ما و خدا که آفریننده‌ی حیات است و مُعطِی کلّ کمال برقرار سازند.

اگر به راستی به خدا و قرآن ایمان آورده‌­اید، خمس را ادا کنید. پس معیار ایمان کامل ادای خمس است و عجیب آن که مخاطبان این آیه اصحاب بدر هستند. یعنی کسانی که مجاهد بوده‌­اند، جان بر کف برای دفاع از اسلام آمده­‌اند.

تا نمرده­‌اید از مال خود انفاق کنید. زیرا، وقتی مرگتان فرا رسد نادم و پشیمان خواهید شد و خواهید گفت:‌ ای خدا، می­‌شود ما را به دنیا بازگردانی تا انفاق مال کنیم و از صالحان باشیم؟

انسان پس از این که خدا را یافت و صفات کمال او را شناخت، اعتقاد به معاد و نبوّت و امامت پیدا می‌کند و در مقام برمی‌آید که با آن «غنیّ مطلق» ارتباط برقرار کند و او را از خود راضی نگه بدارد و برنامه‌ی زندگی خود را از او بگیرد که همان «دین» است.

اصل لزوم عبادت، «عقلانی» و کیفیّت آن «وحیانی» است. انسان نمازخوان، اطاعت از حکم عقل و فطرت و وجدانش می‌کند و آدم بی‌نماز، اعتنا به فرمان عقل و وجدان نکرده و پا روی انسانیّتش می‌گذارد و از حیوان نیز پست‌تر می‌شود!

«ذکر خدا» که تنها تلفّظ به الفاظ «سبحان الله» و «لااله الّا الله» نیست! ذکر و یاد، امری قلبی است نه زبانی! زبان اگر به استخدام قلب درآمد و به تحریک دل، متحرّک شد ذکر است و ارزش دارد وگرنه جز تموّجی در هوا چیزی نخواهد بود!

در آیه‌ی خمس، سهم امام مقدّم بر سهم سادات ذکر شده، شاید از آن نظر که سهم سادات به مصرف زندگی شخصی می‌رسد ولی سهم امام به زندگی شخصی کسی تعلّق نمی گیرد...

ما غالباً در حال مستی به نماز می‌ایستیم، چون مستی، تنها از خوردن شراب نیست، مستی پول و ثروت و قدرت و شهوت، آدمی را می‌گیرد و با این حال به نماز می‌ایستیم. بدن «طاهر» است، وضو گرفته‌ایم و غسل کرده‌ایم، ولی قلب «طاهر» نیست و آلودگی‌ها دارد.

کسی که باور داشته باشد که خدا عوض آنچه را انفاق می‌کند خواهد داد، هیچگاه از انفاق خودداری نمی‌کند.

از آنجا که هدف اصلی عبادات، کسب مقام بندگی خدا است و مقام بندگی با هرگونه گناه و نافرمانی خدا منافات دارد، و از آنجا که مقام بندگی دارای مراحل و درجات است، سزاوار است که نمازگزار، در پرتو نماز، به مقام بندگی برسد، و روز به ‌روز درجات این مقام را بپیماید، و به درجه‌ی عالی آن نائل شود.

اندیشیدن به محتوای نماز و آن را در صفحه فکر و عقل عبور دادن، و عمق نگری به باطن نماز، و در یک کلمه، نماز عرفانی، و شناخت روح نماز، یکی دیگر از شرائط كمال نماز است، که عروج ملکوتی نماز را برای نمازگزار استوارتر می‌سازد.

شرائط صحّت نماز، انسان را در مرحله‌ی پائین، از بعضی از آلودگی‌های پاک می‌کند، ولی شرائط كمال نماز، معراج مؤمن است، و انسان را در مرحله بالاتر از کمال به پرواز درمی‌آورد.

یکی از اسرار نماز، که اثر به سزایی در تربیت معنوی انسان نمازگزار دارد، درصورتی‌که نمازگزار به آن توجّه عمیق نماید، اثرپذیری از آیات قرآن و اذکار و دعاهایی است که در نماز هست.

نماز، کانون و وسیله‌ی پرورش اخلاص و فضائل اخلاقی، و عصیان بر ضدّ طاغوت نفس و هوس‌های نفسانی است، زیرا نماز انسان را از لاک مادّیت خارج ساخته و به ملکوت آسمان‌ها پیوند می‌دهد، و با ملکوتیان‌ هم‌نوا می‌سازد...