آشنایی با اسلام

تا مشيّت الهى‌ هم چنان ادامه دارد اين سلسله علل و معلولات هم وجود دارند؛ زيرا جهان ماده را اين چنين آفريده و قوانين مخصوصى‌ را بر آن حاكم نموده است. خدا خواسته كه افعال و حركات انسان، از روى‌ تفكر و اختيار انجام بگيرد و در انتخاب كارها آزاد باشد. بنابراين، مختار بودن انسان بدين معناست كه انتخاب و اراده‏اش جزء اخير علت تامّه‌ی فعل است و صدور فعل بر آن توقف دارد.

خدا همه‌ی اسما (حقايق اشيا) را به آدم آموخت، سپس آنها را بر فرشتگان عرضه كرد و گفت: اگر راست مى‌‏گوييد از اسماى‌ اينان خبر دهيد، گفتند: تو منزهى‌، جز آن‏چه را تو به ما آموخته‏اى‌ نمى‌‏دانيم، تويى‌ دانا و حكيم. خدا به آدم گفت: اسما را به فرشتگان بگو، وقتى‌ آدم آنها را به فرشتگان خبر داد خدا گفت: آيا به شما نگفتم من غيب آسمان و زمين را مى‌‏دانم و از آن‏چه ظاهر مى‌‏سازيد يا پنهان مى‌‏داريد اطلاع دارم.

از آن جا كه امت اسلام چنين مسئوليت مهمى‌ را پذيرفته بايد خود را براى‌ انجام آن آماده سازد. وظيفه دارد مردم جهان را به نيكى‌ دعوت كند. براى‌ نهى‌ از منكر به طور گسترده و در همه‌ی مراحل مهيّا باشد، از حقوق محرومان و مستضعفان، در هر كجا كه هستند، دفاع كند، با مستكبران و زورگويان و متجاوزان مبارزه نمايد.

امام فرمود: كوچك‏ترين حق مسلمان اين است كه آن چه براى‌ خودت دوست دارى‌ براى‌ او نيز دوست بدارى‌. و آن‏چه براى‌ خود نمى‌‏پسندى‌ براى‌ او هم نپسندى‌. دوم اين كه از به خشم آوردن او اجتناب كنى‌، رضايتش را به دست آورى‌ و امرش را اطاعت كنى‌.

اسلام چنان كه به فرد و تزكيه و تكامل او عنايت دارد، به جامعه و سلامت و سعادت آن نيز توجه دارد. مهم‏ترين و ضرورى‌‌‌‌‏ترين چيزى‌‌‌‌ كه براى‌‌‌‌ تحقق يك جامعه‌ی مستقل و نيرومند لازم است وحدت در هدف و همكارى‌‌‌‌ در رسيدن به آن مى‌‌‌‌‏باشد. اگر در ميان افراد يك جامعه وحدت و تعاون كامل برقرار باشد مى‌‌‌‌‏توانند هويت و استقلال اجتماعى‌‌‌‌ خود را حفظ نمايند و با قدرت و سربلندى‌‌‌‌ در جهان زندگى‌‌‌‌ كنند. اما اگر پراكنده و متفرق باشند ذليل و ضعيف و بدبخت خواهند شد.

رسول خدا(ص) به سپاهيان دستور داد: هيچ كس قبل از من نبايد از گردنه عبور كند. آن‌گاه افسار شتر را به دست عمار داد كه از جلو حركت كند. به حذيفه نيز دستور داد: از عقب، شتر را براند و مواظب آن باشد. بعد از نيمه‌ی شب حركت كردند تا وارد گردنه شدند. در يك گذرگاه حساس چند سواره را مشاهده كردند كه صورت‏هاى‌‌‌‌ خود را پوشيده و در كمينگاه پنهان شده بودند.

يكى‌‌‌‌ از موجبات كفر، نفى‌‌‌‌ ضرورى‌‌‌‌ دين است. گفته‏‌اند: اگر كسى‌‌‌‌ يكى‌‌‌‌ از ضروريات دين، مانند: وجوب نماز، پرداخت زكات و امثال آن را انكار كند، در حالى‌‌‌‌ كه مى‌‌‌‌‏داند حكم مزبور از احكام قطعى‌‌‌‌ است، از جمله‌ی كافران است، زيرا با چنين عملى‌‌‌‌، وجود خدا يا رسالت پيامبر اسلام را نفى‌‌‌‌ مى‌‌‌‌‏كند. لذا معيار كفر، نفى‌‌‌‌ يكى‌‌‌‌ از اصول دين است و هركس يكى‌‌‌‌ از اصول دين را انكار كند كافر بوده و احكام كفر بر او مترتب مى‌‌‌‌‏گردد.

البته هر اسلامى‌ موجب سعادت اخروى‌ نمى‌‏شود، بلكه اين آثار تنها بر اسلامى‌ مرتب مى‌‏شود كه از قلب انسان سرچشمه بگيرد و با عمل به وظايف دينى‌ همراه باشد. از همين رو، در احاديث، عمل به واجبات به عنوان پايه‏هاى‌ اسلام معرفى‌ شده است. ابوحمزه از امام باقر(ع) روايت كرده كه فرمود: اسلام بر پنج پايه استوار است: نماز، زكات، روزه، حج و ولايت. البته بر هيچ امرى‌، مانند ولايت تأكيد نشده است.

اما مالكيت خداى‌ متعال نسبت به بندگان با مالكيت بندگان نسبت به بردگان، تفاوت اساسى‌ دارد، زيرا مالكيت انسان‏ها اعتبارى‌ است، اما مالكيت خداى‌ سبحان حقيقى‌ و تكوينى‌ است. موجودات در وجود و ادامه‌ی وجود خود به‏ خدا وابسته‌‏اند و در تملّك و تصرف او قرار دارند. فقر و احتياج جزء ذاتشان مى‌‏باشد.

دعا كردن براى‌ انسان يك نياز طبيعى‌ است، چون نيازمند است و آن‏چه دارد از خدا دارد و بدون افاضات او لحظه‌‏اى‌ باقى‌ نمى‌‏ماند. در ذات و صفات و افعال به خدا وابسته است. چنين موجود ناتوانى‌، در حل مشكلات و تأمين نيازهاى‌ خود چاره‏اى‌ جز اين ندارد كه دست نياز به‌‏سوى‌ پروردگار بى‌‏نياز دراز كند و از او استمداد بجويد. دعا ازنشانه‏‌هاى‌ بندگى‌ و تسكين دهنده‌ی دردهاى‌ درونى‌ و اميدواركننده‌ی انسان است.

از سوى‌ ديگر داراى‌ روح ملكوتى‌ است و بر ساير حيوانات برترى‌ يافته است، به همين جهت خليفة الله شده و بر فرشتگان برترى‌ يافته است. زندگى‌ نفسانى‌ و باطنى‌ انسان نيز داراى‌ سعادت يا شقاوت است؛ در صورتى‌ انسان به كمال مطلوب مى‌‏رسد كه جنبه‌ی ملكوتى‌ و انسانيت خود را پرورش دهد و خواسته‏‌هاى‌ حيوانى‌ را در حد نياز تعديل نمايد.

دانشمندان در تعريف فعل اخلاقى‌ گفته‏اند: فعل يا صفتى‌ است ارزشى‌، كه عقل سليم حسن يا قبح آن را درك مى‌‏كند و همه‌ی انسان‏ها، در هر زمان و مكانى‌ بر خوبى‌ يا بدى‌ آن توافق دارند. فعل اخلاقى‌ كارى‌ است كه وجدان، حُسن آن را درك مى‌‏كند و وظيفه انسانى‌ خود مى‌‏بيند كه آن را انجام دهد، يا قبح آن را درك مى‌‏كند و ذاتاً احساس مى‌‏كند كه انجام آن با انسانيت او تناسبى‌‏ ندارد و بايد ترك كند.

عموم مسلمانان را به انجام مراسم حج دعوت کرد تا از نزدیک اعمال حج را فرا گیرند. رسول‌خدا قصد داشت در موقع مناسب علی بن ابی‌طالب را رسماً به مقام جانشینی خود برگزیند و به زائران بیت‌الله که از بلاد مختلف در مراسم حج شرکت کرده بودند معرفی نماید، مراسم حج به پایان رسید و زائران، عازم بلاد خود شدند.

امام محمد باقر(ع) فرمود: اسلام بر پنج ستون بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت. مردم به چیزی همانند ولایت دعوت نشده‌اند.[1] زراره در حدیث دیگری می‌گوید: به امام باقر عرض کردم: کدام یک از این پنج چیز افضل از دیگران است؟ فرمود: ولایت بر همه اینها برتری دارد، زیرا کلید آنهاست. والی راهنمای به سوی آنهاست.

به اصول عقاید، جهان‌بینی هم گفته می‌شود. در چنین بینشی است که انسان در برابر آفریدگار جهان احساس مسئولیت می‌کند و تکالیف الهی را که برای تأمین سعادت دنیا و آخرت، تنظیم یافته است می‌پذیرد. به احکام و تکالیف، ایدئولوژی نیز گفته می‌شود.