وظایف و حقوق زن در اسلام

چرا زن باید «منشى» باشد و مرد، «پزشك»؟! باید پزشک متخصص، زن باشد منشی‌اش هم زن باشد، تزریقات و سایر خدمات را هم خودشان تأمین کنند. این، شأنی نیست که خانمی منشی پزشک مرد شود، یا مثلاً در حال عمل جراحی دستیار او باشد. زن مقامش طوری است که باید بالاتر از این حد سیر کند، نه این‌که بیاید به همین قانع باشد که مثلاً در بیمارستان پرستار شود.

در اوایل پیروزی انقلاب بدون این‌که بانوان را تهدید یا تنبیه کنیم همگی در اثر موج انقلاب، حجاب را با اختیار پذیرفتند. اما ما باید از این فرصت استفاده می‌کردیم و با هم‌آهنگی تبلیغی و آموزشی مبانی فرهنگ حجاب را در جامعه زنده می‌کردیم. زن باید باور کند که حجاب به نفع اوست. ما چون دیدیم این ارزش خودش آمد قدرش را ندانستیم.

این فرصت و فضای خیلی خوبی بود، زیرا در این فضا آنهایی که سابقاً آزادی غیرمنطقی داشتند نسبتاً خوش‌حال بودند از این جهت که از آزادی فعالیت و حضور در جامعه برخوردارند. آنهایی هم که به سبب تعصب مردها محدودیت داشتند و گاهی به حساب اسلام هم گذاشته می‌شد، به اجتماع آمدند و تقریباً زمینه‌ی خوبی برای بانوان به وجود آمد که به حقوق واقعی خود برسند و از آن مشکلات نجات پیدا کنند.

اولین کتابی که نوشتم دادگستر جهان بود که در سال 1346 انجام شد. در آن زمان موضوع بهایی‌ها و مبارزه علیه آنها مطرح بود. مسائل مربوط به امام زمان ـ سلام‌الله علیه ـ مورد سؤال بود و برای جوان‌ها مسئله مهمی بود. من در آن زمان متوجه این نیاز شدم، لذا کتاب‌هایی که در این زمینه بود جمع‌آوری و مطالعه کردم و دیدم گرچه کتاب‌های خوبی در این زمینه هست ولی اثر کاملی که جواب‌گوی نیاز جوانان و اهل تحقیق باشد نیست. از این‌رو به فکر نوشتن این کتاب افتادم.

بنیان خانواده بر این دو اساس پایه‌ریزی می‌شود و اگر زوجین به خواسته‌ی درونی خود رسیده باشند، کانون خانواده گرم و باصفا و زیبا است. مرد به خانواده‌ی خود دل‌گرم و امیدوار است و در تأمین آسایش و رفاه آنان جدیت و فداکاری می‌کند، زن نیز خودش را موفق و خوش‌بخت می‌داند و در شوهرداری، خانه‌داری و بچه‌داری تا سرحد فداکاری می‌کوشد.

اسلام برای پیش‌گیری از وقوع این امر، از یک طرف به بانوان توصیه می‌کند حجاب را رعایت کنند و زینت‌های خود را در معرض دید مردان بیگانه قرار ندهند و برای غیرشوهر خود آرایش و دلبری نکنند. از سوی دیگر، به مردان توصیه می‌کند که به زنان نامحرم ننگرند و از شوخی و شیرین‌زبانی با آنان بپرهیزند. اگر چشمشان به زنی نامحرم افتاد، تعقیب نکنند و بی‌درنگ دیدگان خود را فروبندند.

اوضاع و شرایط زمان، مکان، جوامع، موقعیت و امکانات افراد در این جهت تفاوت دارد. چنان‌چه از جهت فردی و اجتماعی ضرورتی وجود نداشت، تک همسری بر چندهمسری ترجیح دارد و در صورتی که چندهمسری در اجتماعی ضرورت داشت یا برای شخص یا اشخاصی خاص لازم بود، زن و مرد باید در تأمین این نیاز همکاری نمایند.

در قانون اسلام مرد باید چیزی را به عنوان مهر به همسرش تقدیم کند. کلیه‌ی مخارج زن و فرزندان نیز بر عهده‌ی مرد است. از این‌رو، مرد ناگزیر است با جدّیت کار کند و کلیه‌ی هزینه‌های زندگی را فراهم سازد. اما زن به کارکردن و پرداخت هزینه زندگی ملزم نیست، حتی اگر اموالی داشت مجبور نیست آنها را صرف زندگی کند، بلکه می‌تواند برای خود ذخیره نماید و اموالی را که از طریق کسب و کار، یا مهر یا هبه، یا ارث یا هر طریق مشروع دیگری به دست آورد به خودش تعلق دارد و می‌تواند همه را ذخیره کند.

زن موجودی ظریف، لطیف و زیبا است و مهم‌ترین وسیله جاذبیت و محبوبیت او برای شوهر، همین لطافت و زیبایی او است. در صورتی که اشتغال به کارهایِ دشوار و خسته‌کننده‌ی خارجِ منزل، بر لطافت و زیبایی زن لطمه وارد می‌سازد و از جاذبیت و محبوبیت او برای شوهر می‌کاهد که نه به سود او است و نه شوهرش.

مهر می‌تواند نقد باشد یا نسیه و بر عهده‌ی شوهر یا هر شخص دیگری است و به توافق زن و شوهر بستگی دارد. اگر به صورت نقد باشد، زن می‌تواند قبل از عروسی آن را مطالبه کند. در صورتی که مرد قدرت پرداخت آن‌را دارد، باید بپردازد و اگر خودداری کرد، زن حق دارد از عمل جنسی بپرهیزد و این عدم تمکین موجب نشوز و سقوط نفقه نمی‌شود.

از آنجا که جنبه‌ی تعقل بیشتر مردان بر زنان برتری دارد و برای تدبیر و نظارت بر زندگی آمادگی بیشتری دارند و برای تحمل دشواری‌ها بیشتر آماده‌اند، مسئولیتِ سرپرستی خانواده بر عهده‌ی آنان نهاده شده است. برعکس بانوان که بیشتر، احساسات و عواطف آنان بر مردان فزونی دارد. بنابراین، صلاح خانواده در این است که سرپرستی مرد را بپذیرد و کارهای مهم زندگی را با مشورت و صلاحدید او انجام دهد و در موارد اختلاف، حاکمیت او را بپذیرد.

زن و شوهر وظیفه دارند در نظافت، لباس پوشیدن و اصلاح سر و صورت، خواسته‌های یک‌دیگر را رعایت کنند. اسلام به زنان توصیه می‌کند که در خانه و برای شوهر خود آرایش و زینت کنند و بهترین لباس‌هایشان را بپوشند، نظیف و پاکیزه باشند و بوی خوش استعمال کنند.

وسیله‌ای برای پاک‌دامنی و مصونیّت از گناه: انسان طبعاً نیاز به عمل جنسی و ارضای غریزه‌ی جنسی دارد. اگر از طریق مشروع ارضا نشد، کنترل آن بسیار دشوار است و انسان را به انحراف و گناه می‌کشد. بنابراین، ازدواج بهترین و سالم‌ترین وسیله برای ارضای غریزه‌ی جنسی و مصونیت از انحراف است.

در این اجتماع، بانوان از لحاظ پوشش و معاشرت با مردها آزادی کامل دارند. برای ارضای تمایل طبیعی به خودنمایی و زیبایی، آرایش کرده، نیمه عریان و با لباس‌های زیبا و رنگارنگ و مدهای گوناگون، از منزل خارج می‌شوند و در کوچه، بازار، خیابان، اداره، فروشگاه، دانشگاه، دبیرستان، بیمارستان و مجالس و مجامع عمومی، با آزادی کامل با مردان بیگانه معاشرت و گفت‌وگو می‌کنند.

دخترم! چرا صورتت این چنین زرد شده است؟ گفت: یا رسول الله! از شدت گرسنگی. پیامبر(ص) دست به دعا برداشت و گفت: ای خدایی که گرسنگان را سیر می‌کنی، فاطمه دختر محمد را سیر گردان! جابر می‌گوید: به خدا سوگند! بعد از دعای رسول خدا، به صورت فاطمه نگاه کردم، خون در صورتش به جریان افتاد و رنگ صورتش قرمز شد و بعد از آن، دیگر گرسنگی نکشید.

گفتنی است مقصود از «قَرْنَ فِى بُيُوتِكُنَّ» این نیست که زنان پیامبر و سایر بانوان وظیفه دارند خانه‌نشین باشند و اصلاً از منزل خارج نشوند، زیرا چنان‌که گفتم، زن عضو واقعی جامعه است و مسئولیت‌هایی را بر عهده دارد که لازمه‌ی آنها خروج از منزل است. زنان در زمان رسول ‌خدا نیز از خانه خارج می‌شدند و در مساجد حضور می‌یافتند.

به نفع بانوان و صلاح و مصلحت اجتماع است که شغل‌هایی را بپذیرند که در محیط کار تماس و ارتباط کمتری با مردان بیگانه داشته باشند، تا از خطرهای احتمالی که به ایمان و آبروی آنان لطمه وارد می‌سازد محفوظ بمانند و به سلامت و پاکی محیط اجتماع، به ویژه جوانان و مردان غیرمتأهل، کمک نمایند.

هرگونه تعریف و تمجیدی که در قرآن و احادیث درباره‌ی انسان به عمل آمده، زن و مرد در این‌باره یکسانند. در قرآن، آیه‌ای نیست که زن را به عنوان زن بودن نکوهش کند. بنابراین، زن و مرد از دیدگاه اسلام و قرآن دو انسانند، در ارزش‌ها تفاوتی ندارند و مسئولیت‌های مشترکی را در اداره‌ی جامعه بر عهده دارند