شرح دعای ۳۱ صحیفه سجادیه (توبه)

صفت توّاب از جمله صفات الهیّه
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۳۲

صفت توّاب از جمله صفات الهیّه

بارالها، بر محمّد و آل او رحمت فرست، همچنانكه به وسیله‌ی او، ما را [به راه حق] هدایت كردی و بر محمّد و آل او رحمت فرست، هم‌چنان كه به سبب او ما را [از جهل و ضلالت] رهایی بخشیدی و بر محمّد و آل او رحمت فرست، آنچنان رحمتی كه ما را در روز رستاخیز و در روز نیازمندی به تو شفاعت نماید.
توبه با تجلیّات گوناگونش
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۳۱

توبه با تجلیّات گوناگونش

پس چگونه انسان مجرم با تمام توجّه به آن همه از گناهان و معاصی كه اقرار كرده و می‌كند، توانایی این همه گفتار و تضرّع از خود به درگاه خدا نشان دهد؟ انسان گنهكار شرمسار كجا و این‌چنین زبان‌آوری‌ها كجا؟
بشارت در ضمن یک حكایت
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۳۰

بشارت در ضمن یک حكایت

امام(ع) در این قسمت از دعا، از خدا تقاضا می‌كند كه با من به «فضل و کرم» معامله فرمای تا مورد عفوت واقع شوم و به طریق «عدل» از من حساب مكش كه محكوم به عقوبتت می‌گردم.
گناهان مخصوص قلب
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۹

گناهان مخصوص قلب

مقصود از «خطرات» كه جمع «خَطْرة» است آن چیزهایی است كه در دل خُطور می‌کند؛ خواه خطوری که بدون سابقه و ابتدائاً به دل برسد یا مطالبی که سابقاً آنها را می‌دانسته و مجدّداً به یاد آورده است و همین خاطره‌هاست كه منشأ افعال انسان می‌گردد.
جاهل بودن گناهکار
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۸

جاهل بودن گناهکار

انسانى كه‌ بر‌ اثر شکست در‌ برابر شهوات، ترتیب اثر به‌ علم ‌و‌ دانایى خود نداده ‌و‌ همچون نادانِ غیرآگاه از‌ عواقب شوم یك كار، اقدام به‌ ‌آن كار نماید، در‌ واقع او‌ را‌ در‌ عِدادِ عالمان نباید به‌ حساب آورد ‌و‌ از‌ زمره‌ی آگاهان نباید شمرد!
در‌ وفاى به‌ توبه، امداد غیبى حق لازم است
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۷

در‌ وفاى به‌ توبه، امداد غیبى حق لازم است

هرگز شخص «تائب» نمى‌تواند تكیه به‌ توبه ‌و‌ تصمیم ‌و‌ اراده‌‌ى‌ خود نموده ‌و‌ خود را‌ براى همیشه خلاص ‌شده‌ى‌ از‌ دام ‌و‌ كمند شیطان ‌و‌ نفس امّاره‌ی خویش بپندارد؛ بلكه على‌الدّوام باید در‌ حال خوف ‌و‌ تضرّع به‌ درگاه خدا بوده ‌و‌ از‌ او‌ توفیق تحفّظ از‌ گناه ‌و‌ بقاى بر‌ حال توبه را‌ مسئلت دارد...
فراموش كردن گناهان از‌ شقاوت انسان است
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۶

فراموش كردن گناهان از‌ شقاوت انسان است

فراموش كردن گناهان، از‌ شقاوت انسان است ‌و‌ موجب گرفتاری‌ها در‌ روز جزا به‌خصوص اگر با‌ حقوق النّاس توأم باشد ‌و‌ حقّى از‌ حقوق مالى یا‌ عِرضى مردم به‌ تباهى كشیده شده باشد كه‌ تدارك ‌آن در‌ روز حساب بسى دشوارتر از‌ تدارك دیگر معاصى خواهد بود...
شرط وفادارى بر‌ توبه!
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۵

شرط وفادارى بر‌ توبه!

چه بسا اعمالى كه‌ در‌ واقع موجب انحطاط روح آدمى ‌و‌ سبب دورى وى از‌ خدا بوده ‌و‌ در‌ گذشته‌ی عمر از‌ وى صادر شده است، امّا خود او‌ توجّه به‌ ‌آن نداشته ‌و‌ آنها را‌ به‌ صورت یك سلسله اعمال نیك انجام داده ‌و‌ احیاناً مدّتى مدید نیز اشتغال به‌ آنها داشته است!
گناهان باطن ‌و‌ گناهان ظاهر
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۴

گناهان باطن ‌و‌ گناهان ظاهر

آنان كه‌ به‌ زنان پاكدامن نسبت زنا مى‌دهند در‌ حالتی كه آنها زنان باایمان ‌و‌ بی‌خبر از‌ ‌آن نسبت مى‌باشند، در‌ دنیا ‌و‌ آخرت طرد ‌و‌ لعن شده [از رحمت حق] بوده ‌و‌ براى آنان شكنجه ‌و‌ عذابى بزرگ است.
گناهان كوچک و گناهان بزرگ
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۳

گناهان كوچک و گناهان بزرگ

اگر طغیان انسان را‌ نسبت به‌ عظمت ‌و‌ جلالت ساحتِ اقدس حضرت حق ـ جلّ جلاله ـ بسنجیم، مطلق عصیان انسان در‌ محضر خدا گناه بزرگ ‌و‌ معصیت «كبیره» است، ‌و‌ درآن نظر اصلاً «صغیره» مفهوم درستى ندارد ‌و‌ بلكه خود این تعبیر نیز در‌ حدّ خود تصغیر مقام كبریاى خداوندى محسوب گشته، معصیتى «كبیره» مى باشد.
هشدار از‌ وسوسه‌‌هاى یأس‌آور شیطان
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۲

هشدار از‌ وسوسه‌‌هاى یأس‌آور شیطان

باید دانست كه‌ همین «یأس از‌ رحمت حق» اعظم گناهان است ‌و‌ هیچ گناهى از‌ جهت سدّ باب نجات به‌ پاى ‌آن نمی‌رسد ‌و‌ لذا شیطان بى‌ایمان نیز پس‌ از‌ شكست خوردن از‌ راه‌هاى دیگر، رو‌ به‌ این در آورده ‌و‌ از‌ این طریق، آدمی‌را‌ به‌ شقاوت ‌و‌ بدبختى می‌كشاند.
چگونه باید توبه كرد؟
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۱

چگونه باید توبه كرد؟

توبه ‌و‌ كیفیت آن بر‌ حسب اختلاف گناهانى كه‌ از‌ انسان صادر شده است، مختلف می‌باشد ‌و‌ لذا نخست باید توجّهى به‌ اقسام «گناهان» نمود ‌و‌ سپس راه خروج از‌ جوّ، هر‌ قسمی ‌از‌ ‌آن اقسام ‌و‌ طریق اصلاح تبعات فاسده‌ی ‌آن را كه‌ همان «توبه» است، ارائه نمود.
وجوب توبه از‌ دیدگاه عقل و قرآن
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۲۰

وجوب توبه از‌ دیدگاه عقل و قرآن

به‌ هوش آیید اى عزیزان! تا‌ فرصتى باقى است درباره‌ی خود بیندیشید ‌و‌ تا‌ سموم گناهان، جوهر جان را‌ متلاشى نكرده ‌و‌ كار از‌ دست اطبّاى قلوب بیرون نرفته ‌و‌ شمع «ایمان» خاموش نگشته است، دست به‌ كار «توبه» شوید ‌و‌ خود را‌ از‌ ورطه‌ی هولناك محرومیت از‌ رحمت حق برهانید.
آثار غفلت از‌ مرگ | موانع توبه
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۹

آثار غفلت از‌ مرگ | موانع توبه

آیا می‌دانید كه‌ مالك دوزخ هرگاه بر‌ آتش خشم كند، از‌ خشم او‌ آتش [به جوش ‌و‌ خروش آمده] بعضى از‌ آن بعضى دیگر را‌ می‌مالاند [و بر‌ روى هم می‌غلطند] ‌و‌ هرگاه ‌آن را‌ زجر كند [و بانگ بر‌ ‌آن زند] بر‌ اثر زجر او ناله كنان در‌ میان درهاى دوزخ می‌جهد؟
گناه ‌و‌ مضرات ‌آن
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۸

گناه ‌و‌ مضرات ‌آن

انسان وقتى پى برد ‌و‌ آگاه شد كه‌ غذایى كه‌ خورده است ماده‌ی سمّى مهلك بوده ‌و‌ اگر ساعاتى چند تأخیر در‌ علاج كند تمام امعاء ‌و‌ احشائش متلاشى گشته ‌و‌ سرانجام به‌ وضع فجیع ‌و‌ دردناكى خواهد مُرد طبعاً ندامتى سخت هراس‌انگیز از‌ خوردن ‌آن غذا در‌ جانش پدید می‌آید ‌و‌ آنگاه با‌ شتاب ‌و‌ اضطراب تمام به‌ تخلیه‌ی معده از‌ ‌آن مادّه‌ی شوم می‌پردازد.
معنای توبه و حقیقت آن
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۷

معنای توبه و حقیقت آن

وبه در لسان شرع، عبارت است از ترک گناه به خاطر زشتی آن و پشیمانی بر آنچه در گذشته واقع شده است و تصمیم بر ترک بازگشت به آن گناه در آینده و جبران نمودن اعمال متروكه‌ای كه از طریق اعاده قابل جبران است و هرگاه این چهار مطلب با هم مجتمع شوند، تمام شرایط توبه حاصل می‌شود.
راز دستورات عبادی (نماز، ذکر و دعا) چیست؟
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۶

راز دستورات عبادی (نماز، ذکر و دعا) چیست؟

انسان در طول عمر دنيوی‌اش به هرگونه كه زندگی كرده و هر صورت خاصّی که به قلبش داده است، در لحظه‌ی مرگ با همان صورت قلبی خويش می‌ميرد و انتقال به عالم برزخ پيدا می‌كند و به هنگام حشر نيز به همان صورت قلبی موقع مرگ از قبر برمی‌خيزد و در موقف عرض عمل حاضر می‌شود.
آلوده شدن دل بر اثر گناه
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۵

آلوده شدن دل بر اثر گناه

دل انسان به حكم صفا و لطافت خاصّی كه در جوهر ذات خود دارد، تأثّر سریع از ارتكاب گناه پیدا كرده و همچون صفحه‌ی آیینه که بر اثر دَم و نَفَس آدمی تیره می‌شود تیره و تار می‌گردد...
نیت، روح عمل است!
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۴

نیت، روح عمل است!

نیت كه عبارت از عزم و تصمیم قلبی انسان نسبت به انجام هر عملی است، در واقع روح و حقیقت آن عمل محسوب می‌شود و به همین جهت، ملاک و معیار در «جزا» نیز همان نیت و انبعاث قلبی انسان نسبت به اعمال می‌باشد كه اگر خالص از برای خدا باشد، دارای «ثواب» و موجب ارتقای درجات «قُرب» می‌گردد...
آیا پیامبر(ص) و آل اطهارش(ع) از صلوات ما نفعی می‌برند؟
شرح دعای سی و یکم صحیفه سجادیه| ۱۳

آیا پیامبر(ص) و آل اطهارش(ع) از صلوات ما نفعی می‌برند؟

«صلوات» علاوه بر بركات و خیرات فراوان كه عاید فرستنده‌ی صلوات می‌سازد و او را مشمول رحمات بی‌پایان خدا می‌گرداند، در ازدیاد كمالات رسول و آل رسول(ع) و رفعت درجات و ارتقای مقامات آن مقرّبان درگاه خدا نیز تأثیر مسلّم دارد...