نقش تقلید در زندگی

حضرت ابراهیم و پیروان اندك او چون در برابر نمرود و قوم بت‌‌پرست او ایستادند و با توجه به شمار اندك خود، از جمعیت انبوه دشمنان نهراسیدند، اسوه و سرمشق مؤمنان معرفى شدند. در آن زمان، نمرود بر سرزمین و كشورى پهناور كه بخشى از آن را عراق امروز تشكیل مى‌‌داد حكومت مى‌‌كرد، كشورى پیشرفته كه از جمعیت انبوه و امكاناتى عظیم برخوردار بود.

منافقان، مسلمانان را از خطر دشمنان بیم مى‌‌دادند و مى‌‌ترساندند. به آنان مى‌‌گفتند كه اگر نیروهاى اتّحاد یافته‌ی عرب به ما هجوم آورند، شهر و دیار ما را خراب مى‌‌كنند و همه ما از بین مى‌‌رویم. كسانى كه ایمانشان ضعیف بود تحت تاثیر سخنان آنان قرار گرفتند و وحشت و ترس بر آنان چیره گشت و نگران سرانجام خود گردیدند.

دگراندیشان منافق و فتنه‌‌گر كه یاراى مقابله با دین‌‌باوران راستین را ندارند، براى اینكه آموزه‌‌هاى فاسد خود را رواج دهند در صددند تا جوانان ناآشنا و ناآگاه به معارف اسلامى را به بهانه‌ی آزادى فكر و اندیشه بفریبند.

در قرآن، اطاعت و پیروى از خداوند و پیامبران و جانشینان ایشان لازم و واجب شمرده شده است. همچنین ملاك پیروى و اطاعت از منظر قرآن، رسیدن به حق و حقیقت و رهایى از انحراف و گمراهى است و این هدف ارزشمند تنها در سایه‌ی اطاعت خداوند، پیامبران و سایر پیشوایان دینى تأمین مى‌‌گردد.

در زمان غیبت، چون فقها دسترسى به معصوم ندارند، براى استنباط احكام شرعى ناچارند به كتاب‌‌هاى روایى مراجعه كنند. كتاب‌‌هایى كه داراى نسخه‌‌هاى گوناگونى هستند و اشكالات چاپى و خطى فراونى در آنها وجود دارد.

اگر خداوند به پیامبر و ائمه معصومین، مقام تشریع افاضه كرده و آنان به تناسب موضوعات و شرایط گوناگون احكام و دستوراتى را صادر مى‌‌كنند، این به معناى تغییر حكم و یا اختلاف برداشت یا تاثیر زمان در تغییر احكام و برداشت‌‌ها نیست...

حقیقت این است كه دین ستیزان و عمّال استكبار براى رسیدن به اهداف خود، تلاش مى‌‌كنند عقاید مردم را سست و متزلزل سازند و براى رسیدن به این مقصود، سعى مى‌‌كنند در جامعه اسلامى تفرقه بیندازند و تقسیم‌‌بندى اقشار مختلف جامعه به بنیادگرا، سنت‌‌گرا، نوگرا، متجدد و یا اصلاح‌‌طلب و تجدیدنظرطلب و عناوینى از این قبیل، در همین راستا انجام مى‌‌پذیرد.

ما معتقدیم كه اصول ارزش‌‌هاى الهى و دینى ثابت هستند و چنان نیست كه روزى ارزشى تبدیل به ضد ارزش شود. اما كسانى كه نقش كاركردى دین را منکرند و كسانى كه پسند و گرایش مردم را مدار ارزش‌‌ها قرار مى‌‌دهند همه‌ی ارزش‌‌ها را غیر ثابت و متغیر مى‌‌دانند.

آیا اگر كسى از خود پیامبر(ص) شنید كه حضرت على(ع) را به عنوان جانشین خود معرفى كردند و اطاعت از ایشان را واجب شمردند، در عین حال، ولایت و امامت آن حضرت را نپذیرفت، آیا واقعاً ایمان دارد؟

آنچه فقها فرموده‌‌اند كه انكار ضروریات دین موجب ارتداد و ترتّب احكام آن مى‌‌شود، مربوط به مقام اثبات است، وگرنه از نظر مقام ثبوت، حتى اگر كسى حكم غیر ضرورى و حكم فرعى را كه مى‌‌داند توسط پیامبر اسلام بیان شده رد كند، قلباً كافر است

ما در چه زمینه‌‌ها و ساحت‌‌هایى مى‌‌توانیم تقلید كنیم؟ آیا ما در هر زمینه‌‌اى باید از دیگران تقلید و تبعیت كنیم، یا اینكه تنها در موارد خاصى تقلید و پیروى از نظر و رأى دیگرى لازم است؟ در مواردى اگر انسان اعتقاد و نظر خاصّى نداشته باشد و از رأى دیگران نیز استفاده نكند، مشكلى براى او پیش نمى‌‌آید.

اگر چه تقلید از مراجع تقلید مبتنى بر دلیل و برهان عقلى نیست و برهان عقلى قائم بر تأسّى از معصوم است كه از هر خطا و اشتباهى مصون است و برگزیده خداوند مى‌‌باشد، در حالى كه مراجع تقلید معصوم نیستند و دلیل بر عدم عصمت آنان اختلاف‌هایى است كه در آرا و فتاواى آنها وجود دارد.

آن بخش از سخنان پیامبر كه به صورت وحى و در قالب قرآن به ما معرفى شده، از آن جهت كه در واقع، كلام خداست و توسط پیامبر به ما ارائه شده، باید مورد اطاعت قرار گیرد و تبعیت از آن، تبعیت از سخن خداوند است.

به عنوان نمونه، عقل ما نمى‌‌تواند ثابت كند كه در كره مریخ موجود زنده‌‌اى زندگى مى‌‌كند، ولى دانستن این مسأله هم مشكلى را رفع نمى‌‌كند و نیازى هم نمى‌‌بینیم كه به اثبات و یا نفى آن مسأله بپردازیم. در اینجا حتى اگر نظر نادرستى نیز ابراز كنیم خطرى متوجه ما نمى‌‌شود.

یكى از شبهاتى كه امروزه به صورت جدّى مطرح مى‌‌كنند این است كه هر انسانى عقل دارد و باید به تشخیص و صلاحدید عقل خود عمل كند و نباید از دیگران تبعیت و تقلید كند و اساساً تقلید از دیگران، كار انسان عاقل نیست و «تقلید كار میمون است».

آیا ارزش‌‌هاى اسلامى تاریخ‌‌مند و قابل تغییر است و همچنین رفتار اهل‌‌بیت(ع) منحصر به زمان خودشان بوده و اكنون قابل اقتباس نیست، یا اینكه ارزش‌‌هاى اسلامى تاریخ‌‌مند نیست و اختصاص به زمان خاصى ندارد و همچنین پاره‌‌اى از رفتار اهل‌‌بیت در هر زمانى قابل تأسّى و اقتباس است؟

كسانى كه به دنبال براندازى دین و نظام اسلامى، هستند، روش‌‌هاى گوناگونى را براى تشكیك در دین بر مى‌‌گزینند و با گزینش سیرى تدریجى، در آغاز در مسایل فرعى و كمتر تنش‌‌زا تشكیك مى‌‌كنند و به تدریج وقتى از حساسیت‌‌ها کاسته شد و زمینه آماده گشت، در اصول اساسى دیانت تشكیك مى‌‌كنند.

«امنیت» یك ارزش قطعى براى جامعه است كه ایجاد و حفظ آن براى زندگی فردى و اجتماعى ضرورى و لازم است و در هر زمان و هر شرایطى باید امنیت جامعه را تأمین كرد و اگر در جامعه امنیت نباشد، سنگ روى سنگ قرار نمى‌‌گیرد و هیچ كارى به سامان نمى‌‌رسد...

نظر ما این است كه براساس باورهایى كه از قرآن، فرمایشات پیامبر اكرم و ائمه اطهار(ع) به ما رسیده و ما آنها را حجت مى‌‌دانیم، ما یك سلسله ارزش‌‌هاى ثابت داریم و معتقدیم كه ارزش‌‌هاى كلى اخلاق ثابتند و هیچ‌‌گاه تغییر نمى‌‌كنند و حكم آنها نسبت به زمان‌‌هاى گوناگون و اشخاص متفاوت، تغییر نمى‌‌كند.

از جمله ساحت‌‌ها و زمینه‌‌هاى تقلید و تبعیت از دیگران، باورها، مسایل فكرى، نظرى و اعتقادى است. پاره‌‌اى از اصول و مسایل اعتقادى باید با برهان عقلى ثابت گردند و عقل توانایى دست یافتن به آنها را دارد؛ نظیر اصل توحید، نبوت و معاد.