معاد

نقطه‌ی آغاز زندگى فقر باشد یا ثروت، در محیط جهل باشد یا دانش، با خوشبختى توأم باشد یا بدبختى، به هنگام مرگ ناگهان به طرز عجیبى همه در یک سطح قرار مى‌گیرند و مساوات کامل - که هیچ کس نتوانسته آن را پیاده کند - برقرار مى‌شود.

آیا به راستی اعمال نیک و بد ما در آن جهان با ما خواهند بود، و برای ما شادی می‌آفرینند یا ما را رنج و شکنجه و عذاب می‌دهند؟ آیا با اینکه کسی از این راه بازنگشته می‌توانیم از اخبار آن جهان با خبر شویم؟

حضرت آدم(ع) از خوردن گندم در بهشت منع شد، وعده داد از آن نخورد، ولی به وعده‌ی خود وفا نکرد و از آن خورد و از بهشت رانده شد. ولی حضرت علی(ع) در تمام عمر از گندم غذایی تهیه نکرد، با این که که خداوند او را منع نکرده بود، و باخدا نیز عهد نموده بود که از آن نخورد.

حضرت مریم(س) پیام داد که قبل از مرگ، عبودیّت و بندگی خدا و راز و نیاز در نیمه‌های شب باخدا، در عالم برزخ بسیار کارساز است و موجب نشاط و رحمت خاص الهی خواهد شد.

شبی از شب‌ها در عالم خواب دیدم، به قبرستان رفتم، مشاهده کردم قبرها شکافته شده، و مردگان از قبرها بیرون آمده‌اند و در پیش روی هر کدام طبقی از نور گذاشته شده، و آن‌ها به خاطر آن طبق نور، شادمان هستند، در این میان ناگهان چشمم به همسایه‌ام افتاد، دیدم طَبَق نور پیش روی او نیست...

من قصّه‌ی خود را برای آن‌ها بازگو کردم، آن‌ها همان قبر را شکافتند، من وارد قبر شدم، دیدم عیالم در میان لحد خوابیده است، همان‌دم زیورهای او را که طبق مذهب نصاری، با او دفن شده بود، بیرون آوردم، و به حضور شما رسیدم و تقدیم می‌کنم، تا در آنچه صلاح دانستید به مصرف برسانید!!

هنگامی ‌که جنازه‌ی مادر را در میان قبر گذاشتند، دختر فریاد می‌زد: «من از مادرم جدا نمی‌شوم.» هر چه خواستند او را آرام کنند، مفید واقع نشد، دیدند اگر بخواهند با اجبار، دختر را از مادر جدا کنند ممکن است جانش به خطر بیفتد، سرانجام بنا شد دختر را در قبر مادرش بخوابانند...

او از دنیا رفت، همسرش طبق وصیّت او عمل کرد و پس از مدّتی روپوش را از چهره‌ی قاضی رد کرد، تا به ‌صورت او نگاه کند، ناگاه کرمی را دید که بینی شوهرش را مثل قیچی پاره می‌کند، با دیدن این منظره وحشت کرد.

روزی حضرت عیسی(ع) همراه حواریّون (دوستان نزدیکش) در بیابان عبور می‌کردند، تا به یک آبادی ویران ‌شده رسیدند و اهل آن و پرنده‌ها و جاندارانش یکجا مرده بودند، حضرت عیسی به حواریّون فرمود: «این‌ها بر اثر عذاب عمومی و خشم الهی به هلاکت رسیده‌اند، و اگر به مرگ خود به ‌تدریج مرده بودند، همدیگر را به خاک می‌سپردند».

جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: همراه پیامبر(ص) عبور می‌کردیم تا به کنار دو قبر رسیدیم، آن حضرت فرمود: صاحبان این دو قبر اکنون عذاب می‌شوند، عذاب یکی از این‌ها از این‌رو است که در دنیا غیبت می‌کرد و عذاب دیگری از این‌روست که از پاشیدن قطرات ادرار به بدنش، پرهیز نداشت.

همه‌ی بنی‌امیّه هنگام مرگ به ‌صورت این جانور (شبیه سوسمار) مسخ شدند، از جمله عبدالملک بن مروان (پنجمین خلیفه‌ی اموی) که به این صورت درآمد، فرزندانش هنگامی ‌که او را به آن شکل دیدند، حیران شدند که با او چه کنند که ناگهان ناپدید شد...

یکی از فلسفه‌های وجود عالم برزخ این است که در آن، پاره‌ای از کمبودهای تعلیم و تربیت مؤمنان، جبران می‌گردد. درست است که آنجا جای عمل صالح نیست، ولی چه مانعی دارد که محل معرفت بیشتر و آگاهی و تکامل افزون‌تر باشد.

امام صادق(ع) فرمود: در عالم قبر، از نماز و زكات و حج و روزه و ولایت و محبّت میّت با ما خاندان رسالت، سؤال می‌کنند، مقام ولایت (که به صورتی) در جانب قبر قرار دارد، به نماز و حج و روزه و زکات می‌گوید: «اگر در شما نقص وجود دارد، من آن نقص را تکمیل می‌کنم».

یکی از ویژگی‌های عالم برزخ این است که گنه‌کاران با ورود به عالم برزخ و آگاهی به قسمتی از اسرار پشت پرده، نتیجه‌ی اعمال خود را می‌بینند، بار گناه بر آن‌ها فشار می‌آورد، نادم و پشیمان می‌شوند و تمنّای بازگشت به دنیا و جبران می‌کنند...

یکی از روحانیّون خوب بنی‌اسرائیل از دنیا رفت، در عالم قبر پس از گفتگو، یک تازیانه به او زدند که قبرش پر از آتش شد، زیرا او یک ‌بار (از روی عمد) بی‌وضو نماز خوانده بود و از کنار مظلوم ضعیفی عبور کرده بود بی‌آن که او را یاری کند.

مطابق روایات متعدّد، «سؤال قبر» که یکی از ویژگی‌های عالم برزخ است، مربوط به کسانی است که ایمان خالص و یا کفر خالص دارند، ولی سایر مردم، سؤال قبر ندارند.

وقتی انسان می‌میرد، در واقع بدن او مرده، ولی روح او که از بدن جدا شده، زنده است، زیرا روح از عوارض جسم نیست تا با مرگ جسم، او نیز بمیرد، بلکه «گوهر مستقلی» است که بدون جسم نیز به بقای خود ادامه می‌دهد...

رسول اکرم(ص) فرمود: هنگامی‌که خداوند از بنده‌اش راضی شد، به عزرائیل می‌فرماید: «از جانب من نزد فلانی برو و روح او را برای من بیاور، آنچه از اعمال نیکی که انجام داده کافی است، من او را امتحان نمودم و او را در جایگاه ارجمندی که موردعلاقه‌ی من است یافتم».

 امام صادق(ع): هنگامی‌که مؤمن در لحظه‌ی مرگ قرار گرفت، رسول خدا(ص)، امیرمؤمنان علی(ع)، فاطمه(س)، حسن و حسین (ع) و همه امامان ما در بالین او حاضر می‌شوند، جبرئیل و اسرافیل و میکائیل و عزرائیل نیز حاضر می‌شوند...

روایت شده عزرائیل برای قبض روح بنده‌ای از بندگان مؤمن و صالح خدا با او ملاقات کرد. پس از سلام گفت: «من کاری با تو دارم که می‌خواهم در گوشت بگویم. او سرش را نزدیک آورد، عزرائیل به او گفت: «آمده‌ام جانت را بگیرم»...