تولی و تبری

بیعت هم، پذیرش عملی ولایت و رهبری آنان است. زائر تنها به ابراز علاقه و محبت و اظهار ولایت نسبت به ائمه و برائت از دشمنان بسنده نمی کند، بلکه در میدان عمل هم، پایدار و استوار و اهل جهاد است و آرزوی جهاد و شهادت در راهشان و پیش رویشان، از خواسته ‌های بلندِ یک شیعه زائر و مؤمن است.

یکی از مواردی که در متن زیارت نامه ها اشاره به امر تولی و تبری دارد، اعلام بیعت با امام است. به عبارت دیگر زیارت، بیعتی دوباره با امام است در مسیر تولی و تبری. در متون زیارتی، به این نکته تصریح شده و زائر، خدا و امام را به گواهی می ‌گیرد که به این میثاق و عهد، وفا کرده است.

موضوع كسب اطمينان از مطابقت معتقدات دينى با نصوص دينى و وحى نازل بر رسول خدا صلى الله عليه وآله، و آموزه های اهل بیت عليهم السلام، به صورت عرضه دين و عقايد يا به صورت پرسش و سؤال از اصول و مبانى دين، از زمان رسول خدا صلى الله عليه وآله مطرح بوده است و افراد متعهد و با معرفت، در این مقام بوده اند تا دريافت هاى دينى خود را به طور مستقيم و در صورت امكان به خود آن بزرگواران عرضه بدارند...

مساله «تصویب»؛ (به این معنا که آنچه که در آن " نص" نباشد فقها حق دارند قانون گذاری کنند و آراء مختلف آنها همه حکم الله واقعی است حتی اگر ضدّ یکدیگر در یک مساله ای حکم داده باشند) سبب شد که آرا و عقاید گوناگون و بسیار مختلف و متضاد در جامعه اسلامى و در میان فقها به سرعت رشد کند و شکل وحشتناکى به خود بگیرد و سبب تزلزل توده مردم در مسائل دینى گردد و زبان دشمنان را نسبت به مسلمین و احکام اسلامى بگشاید.

كسانى كه ارث ائمه اطهار عليهم السلام را غصب كردند، ما موظفيم از آن ‏ها بيزارى جوييم. ارث يعنى چه؟ مى ‏گوييم: زيد وارث عَمرو است. و گاهى مى‏ گوييم: زيد، از عَمرو ارث برده است. اين دو تعبير تفاوت بسيارى دارند كه راغب اصفهانى نيز اشاره مى ‏كند و مى ‏گويد: «الوراثة و الإرث: انتقال قنية إليك عن غيرك من غير عقد ...

هرگز نمى ‏شود انسان حق بودن راه خدا، رسول و اهل بيت عليهم السلام را تشخيص بدهد و به آن ‏ها ولايت داشته باشد، اما از ابليس و دشمنان اهل بيت عليهم السلام بيزارى نداشته باشد. اين مسئله یکی از مسلمات حکم عقل می باشد، به دلیل این که مستلزم جمع بين ضدّين يا نقيضين است.

 اگر كسى علاوه بر اين انكار، عليه امام بر حق و منصوب از جانب خداى سبحان‏ قيام كند و شمشير بكشد، مشرك خواهد بود. حكم مشرك به اعتبارى، از كافر بدتر است، چون هر مشركى، كافر است، اما هر كافرى، مشرك نيست. بنابراين، عقاب منكر امامت اهل بيت با عقاب كفار يكسان است هر چند به ظاهر مسلمان باشد، امّا عقاب كسى كه با امام بر حق بجنگد، عقاب مشركين است هر چند «لا إله إلّا اللَّه» بگويد.

در نتیجه دو راه، دو عمل، دو نتيجه و دو امام بيشتر نيست؛ يا امام هدايت ‏گر و يا امام ضلالت و گمراه كننده و عاقبت تبعيّت از هر يك روشن است. به تعبير دقيق ‏تر، يك راه بيشتر نيست و غير آن هر چه باشد و رهبر هر كه باشد گمراهى است، آن راه، راه اهل بيت علیهم السلام است كه راه خدا و رسول خدا صلی الله و علیه و آله است.

رسول خدا صلى اللَّه عليه وآله شب عرفه نزد ما آمد و فرمود: به راستى خدا به شما مباهات دارد همه شما را به طور عموم و على را به طور خاص آمرزيده. من رسول خدا به سوى شما هستم و به خاطر خويشاوندى ام (با شما) مسامحه و سهل انگاری  نمی کنم. اين جبرئيل است كه به من خبر مى ‏دهد: سعادتمند كامل كسى است كه على را در دوران زندگى او و پس از مرگش دوست بدارد و بدبخت كامل كسى است كه على را در دوران زندگى و پس از مرگ او دشمن بدارد[3].

سخن در جاهلِ مقصّر است كه تكليف وى چيست؟ اگر كسى جاهل باشد و بداند كه جاهل است و از روى عمد در پى معرفت و علم نباشد و در تاريكى جهل باقى بماند، چنين فردى از نظر شرعى، عقلى و عقلايى مورد مذمّت است و معذور نخواهد بود. شاهد اين مطلب اين است كه وقتى انسان دچار كم ‏ترين سردرد مى‏ شود، براى مداواى آن اقدام مى‏ كند تا اين درد را برطرف كند.

بهره مندى از شفاعت و يافتن بهترين ميانجى، يعنى خاندان رسالت، آرزوى هر مؤمنى است. در سراى تنهايى، معتبرترين ميانجى، مايه آرامش است و تنها خداوند مى تواند چنين آرزويى را برآورده سازد. براى همين، شفاعتِ اهل بيت عليهم السلام را به عنوان روزىِ معنوى خود، از او درخواست مى كند و از او مى خواهد تا از شفاعت آن بزرگواران، بهره مند شود...

امروز دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تكمیل نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان) شما پذیرفتم. این آیه رمز تداوم دین كامل را بیان فرموده است؛ زیرا پیش از آن، تمامِ احكام فردى و اجتماعى، بیان شده بود و حتّى فریضه حج، در همان سال، به وسیله رسول خدا صلى الله علیه و آله به انجام رسید.

من در صلحم با کسی که با شما صلح کرد، و در جنگم با کسی که با شما جنگید. این عبارت در ادعیه و زیارات اهل بیت علیهم السلام بسیار آمده است. عبارت سلم به معنای صلح و آشتی و حرب به معنای جنگ است. در این فقره محور صلح و جنگ وجود اهل بیت علیهم السلام است. یعنی صلح و سازش و سلامتی دارم با هرکس که با شما سر سازش و آشتی دارد و جنگ و ستیز دارم نسبت به هر کس که با شما سرناسازگاری و نبرد دارد.

خداوند متعال در آيه تطهير به اراده تكوينيّه هرگونه پليدى (با تمام وسعت معناى آن) را از اهل بيت عليهم السلام دور كرده و آنها را تطهير نموده است. دليل ما بر اين كه رجس در اين آيه شريفه شامل پليدي هاى مادّى و معنوى هر دو مى‏ شود، اطلاق اين كلمه است؛ يعنى چون كلمه «الرجس» مقيّد به قيد و مشروط به شرطى نشده، و به طور مطلق و بدون قيد و شرط بيان شده، شامل هر نوع پليدى مى ‏گردد.

بايد همراهى و اطاعت از صادقين مطلق باشد، ولى «صادقين» مقيّد به افراد خاصّى باشد، و يا اين كه «صادقين» مطلق باشد و شامل تمام راستگويان شود و همراهى و پيروى از آنان مقيّد گردد. و طبق دو قرينه ‏اى كه گذشت، همان احتمال اوّل صحيح است؛ بنابراين «صادقين» مقيّد است و منظور از آن افراد خاصّى است، ولى همراهى و پيروى از آن افراد خاص مطلق است.

نهی از منكر یكی از فرایض مهم اسلامی است. فعل منكر از هر كسی كه صادر شود بر دیگر مكلفان است كه آن را محكوم كنند و اگر مكلفی بر انجام منكری تصمیم گرفته است، باید او را نهی نمایند.

دفاع از كیان اسلام و حفظ حدود و ثغور آن، فداكارى و از خودگذشتگى مى‏ خواهد. لذا در شرع مقدس اسلام، امر به جهاد شده است و قرآن، مجاهدان در راه حق را بر آنان كه از زیر بار جهاد، شانه خالى مى ‏كنند، برترى داده است.

از آنجایی که یکی از وظایف خلیفه رسول خدا صلی الله علیه و آله حفظ شریعت اسلام و تبیین احکام و دستورات آن است، لذا شایسته است کسی به عنوان خلیفه رسول خدا انتخاب شود که نسبت به احکام و دستورات دین بیش از هر فرد دیگری آگاهی داشته باشد.

از آنجایی که امام وظیفه خطیر هدایت و رهبری امت را به دوش دارد، باید از همه افراد امت در همه کمالات و فضائل برتر باشد. به همین جهت، شیعه معتقد به افضلیت امام می باشد، و متکلمین امامیه در کتب خود به این مطلب تصریح کرده اند.

سنت الهی بر این است که هیچ گاه خلیفه الهی گزینشی و انتخابی از جانب مردم نباشد، بلکه خداوند هر مخلوقی را که بخواهد می ‌آفریند و هر کس را که شایسته بداند به عنوان ولی و امام معرفی می کند.