آموزه‌های اخلاقی امامان(ع)

یکی از اصول بسیار مهم در اسلام که در گفتار و شیوه‌ی زندگی امامان، در جایگاه ارجمندی قرار دارد، رازداری است که در بعضی موارد از واجبات مؤکّد است و افشاکننده‌ی آن، گناه بسیار بزرگی را انجام داده و سزاوار مجازات شدید است.

یکی از اصول اخلاقی ویژگی‌های شیوه زندگی امامان این بود که بر حقیقت و واقعیت‌ها تکیه داشتند و از هر گونه بدعت، فریب، دغل ‌کاری، خرافات و مسائل پوچ و بی‌اساس دوری می‌جستند و پیروان خود را به ‌این شیوه دعوت می‌کردند و با فریبکاران برخورد می‌کردند.

از آنجا که امامان شیعه به ‌سلامتی و بهداشت فرد و جامعه اهمیّت می‌دادند، برای حفظ سلامتی و رعایت بهداشت و پرهیز از عوامل بیماری‌زا، دستورهای مفید می‌دادند که بخشی از آنها به ‌صورت کتاب‌هایی مانند طب الائمه، طب الامام الصادق و طب الرضا و ... جمع‌آوری شده است.

یک از اصول اخلاق که در سراسر زندگی امامان(ع) به ‌طور آشکار و عمیق دیده می‌شود، رعایت نظافت و بهداشت، پیشگیری و درمان و طب برای حفظ صحت و سلامتی است.

یکی از اصول اخلاقی امامان(ع)، رعایت اعتدال در مسائل مختلف زندگی و دوری از افراط‌وتفریط است. آنان در مسائل اعتقادی، سیاسی، اقتصادی، عبادی و اجتماعی، هرگز راه افراط با تفریط را نپیمودند و معتدل زیستند و رفتارشان با مردم بر اساس اعتدال بود

یکی از اصول اخلاقی امامان که در زندگی‌شان، فراوان دیده می‌شود و در همه‌ی زوایای زندگی پربارشان آشکار است، توجّه به ‌نیازهای مردم و برطرف کردن مشکلات و شادمان نمودنشان است.

تواضع یعنی تکبّر نکردن، و کوچکی و فروتنی در برابر خدا و رسول خدا و امامان و مؤمنان، و علاقه نداشتن به ‌برتری‌جویی و چیره ‌شدن است.

از ویژگی‌های شیوه‌ی رفتاری امامان(ع) این بود که بدون استثنا، افرادی بزرگ‌منش و بلندنظر بودند، هرگز به ‌امور پست و جزئی اعتنا نداشتند و تنگ‌نظری و گداصفتی به‌ حریم آنان راه نیافت.

امامان(ع) از نظر عرفان و اخلاق، در سطح اعلا بودند و نظیر نداشتند. آنان با همه‌ی محدودیت‌هایی که از نظر مسجد، سخنرانی، تماس با مردم و... داشتند، بدون سروصدا با شیوه‌های اخلاقی، مردم را می‌ساختند و جذب می‌نمودند...

استخاره باید در امور مباح باشد، نه مکروه و حرام؛ مثلا اگر کسی استخاره کند سیگار بکشد، چنین استخاره‌ای در مورد مکروه بی‌مورد است، هم‌چنین در حرام.

از گفتار و شیوه‌ی امامان فهمیده می‌شود بخشی از خواب دیدن‌ها راست است و منبع کشف و شناخت می‌باشد و دارای تعبیر است. تعبیر آن گاهی سریع رخ می‌دهد و گاهی سال‌ها بعد آشکار می‌شود. نباید برای تعبیر خواب، نزد هر کسی رفت.

خواب و رؤیا (خواب دیدن) ریشه‌ی قرآنی، تاریخی، روایی و علمی دارد. هرگز صحیح نیست از کنار آن، بی‌اعتنا عبور کنیم. اصولاً خواب از نشانه‌های وجود خدا و قدرت الهی است و می‌توان از این طریق، به‌ یکی از راه‌های خداشناسی دست یافت...

امام‌زادگان احساس می‌کردند مکتب تشیّع باید تبلیغ شود و به ‌همه ‌جا برسد. آنان در این راستا تلاش خستگی‌ناپذیر نمودند. بسیاری از آنان در این مسیر، با ایثار و فداکاری به ‌شهادت رسیدند. یکی از برجستگی‌های زندگی توانمند آنان این بود که در تشیّع ایرانیان، نقش به سزایی داشتند.

پس از امامان، نباید نقش امام‌زادگان را در تحکیم و گسترش دین فراموش کرد. هیچ کس پس از پیامبر(ص) و امامان، مانند امام‌زادگان بر ما حق ندارند. قهرمانان برجسته از یاران امام حسین(ع) که سخاوتمندانه در راه اسلام، شهد شهادت نوشیدند امام‌زاده بودند.

در شیوه‌ی زندگی امامان، یکی از برجستگی‌ها این بود که عنایت خاصی به ‌داشتن فرزند و تربیت او بر اساس صحیح داشتند. از همان آغاز می‌کوشیدند نهاد فرزند بر اساس توحید و ایمان باشد، بعد چون باغبانی آگاه و دلسوز که در پرورش نهال کوشا است، در پرورش معنوی فرزند می‌کوشیدند.

امامان الگوی جامعه هستند و شیعیان، آنان را فرزندان جسم و روح پیامبر(ص) می‌دانند. به ‌عقیده‌ی شیعه، شیوه‌ی زندگی‌شان مورد تأیید پیامبر(ص) است و مصداق کامل «اُولی‌الامر» هستند که خداوند ما را به ‌اطاعت و پیروی آنان فرمان داده است.

کمترین مرتبه‌ی امر به ‌معروف و نهی از منکر آن است که انسان در قلب خود، نیکوکاران را دوست بدارد و گنهکاران را دشمن بدارد.

یکی از اصول مشترک شیوه‌ی زندگی امامان این بود که هرگز بی‌‏اعتنا نبودند و بر جامعه نظارت داشتند و به دو فریضه‌ی بسیار مهم «امر به معروف و نهی از منکر» اهمیّت می‌‌‏دادند و با شیوه‌های مختلف و در ابعاد گوناگون به هدایت مردم پرداخته، با هر گونه مظاهر فساد، مبارزه و پیکار می‌‌‏نمودند.

امامان شیعه در شیوه‌ی زندگی خود، بسیار مراقب بودند زندگی متوسط را رها نسازند و پیروان‌شان را این‌گونه تربیت می‌‌کردند، مبادا مسلک شوم صوفی‌گری تأیید گردد.

امامان شیعه نه به راه افراط و رفاه‌طلبی رفتند، نه راه تفریط و دوری از مواهب و نعمت‏های الهی، بلکه اصل را بر زندگی متوسط قرار دادند و از نعمت‌های حلال الهی در حد امکان استفاده می‌‏کردند، ولی نه آن که دلبسته باشند و اسیر زرق و برق و تجملات شوند.