تقیه

یعنی «تقیه» تنها به صورت «کتمان عقیده و موضع یک فرد» نقشی ندارد، بلکه باید به عنوان یک برنامه‌ی گروهی سازمان یافته و تحت نظر رهبر و در موارد حساب شده انجام پذیرد، تا نتایج و فلسفه‌ها و آثاری را که در گذشته شرح دادیم به همراه داشته باشد.

در صورت دوم نه افشاگر، کار خلافی کرده، و نه آنها که در نقطه‌ی مقابل قرار گرفته‌اند؛ هر چند افشاگران به خاطر فداکاری‌هایی که در راه وصول به این هدف مقدس و شکستن سد تقیه به خرج داده‌اند، افتخار بزرگ و سعادت غیر قابل انکاری کسب کرده‌اند، به همین دلیل گروه «میثم»ها و «حُجر»ها و «رُشید هَجَری»ها همواره در انظار مسلمین و پیشوایان اسلام مقام ویژه‌ای داشته‌اند، و همه جا از آنها با احترام فوق العاده‌ای یاد می‌شود.

می‌دانیم متأسفانه مسلمانان به فرق مختلفی تقسیم شده‌اند که از همه مهم‌تر دو گروه «شیعه» و «اهل سنت» است و با نهایت تأسف این اختلاف بلافاصله پس از رحلت پیامبر(ص) به وجود آمد. بحث از علل این انشعاب از موضوع این مقال خارج است و در بسیاری از کتب، تشریح شده است ولی فعلاً آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که در هر حال امروز ما با چنین تفرقه و ماده‌ی اختلاف ناراحت کننده‌ای رو به رو هستیم.

با توجه به اینکه تقیه بیشتر مربوط به اقلیت‌های صالحی است که در دست اکثریت ناصالح گرفتار است، روشن است که این اقلیت برای ادامه‌ی حیات و پیشبرد اهداف سازنده‌ی خود باید در بسیاری از موارد متوسل به روش تقیه شود، چه اینکه اگر طرح‌ها و عقاید و نقشه‌های خود را برملا سازد، وسیله‌ی اکثریت به زودی خنثی می‌گردد.

پرده‌پوشی و کتمان، در آنجا که برای پیشبرد اهداف مقدس است نامش تقیه‌ی سازنده، و مجاز است؛ و آنجا که برای فرار از زیر بار مسئولیت و قربانی کردن اهداف مقدس اجتماعی و الهی در برابر منافع شخصی است، نامش «منافقگری و نفاق» است، خواه به خاطر فریب دیگران باشد یا فریب خویشتن!

چهره‌ی تقیه در روایات اسلام همانند چهره‌ی آن در قرآن، یک چهره‌ی سازنده و انقلابی است هر چند آنها که مفاهیم اسلامی را مسخ کرده‌اند، بدون مراجعه به متن قرآن (بزرگ‌ترین سند خدشه‌ناپذیر اسلام) و متون احادیث معتبر روی افکار کوتاه خود آن را در یک چهره‌ی تخدیری و بازدارنده منعکس ساخته‌اند.

مفسران اسلامی نیز در ذیل این آیه تصریح کرده‌اند که در آغاز اسلام گهگاه که دشمنان اسلام بعضی از مسلمانان را تنها می‌یافتند آنها را تحت فشار قرار می‌دادند که از پیامبر(ص) دوری کرده و با آنها از در دوستی درآیند و چنانچه در برابر اینگونه پیشنهادها مقاومت می‌کردند سرانجامش نابودی نفرات، و تحلیل رفتن تدریجی نیروها؛ و به هدر رفتن بی‌دلیل قدرتِ نهالِ جوانِ اسلام بود.

به هنگامی که فرعون تصمیم بر قتل موسی گرفته بود (با جمله‌ی «ذرونی اقتل موسی ولیدع ربه؛ بگذارید موسی را به قتل برسانم و او هر چه می‌خواهد خدای خود را صدا بزند.») ـ و کسانی را که برای قتل او تصمیم گرفته بودند، از قتل وی بیمناک می‌سازد و عقب می‌راند.

آنها که می‌پندارند مسئله‌ی تقیه از ویژگی‌های «اسلام» یا از ویژگی‌های «شیعه» است، برداشت صحیحی از مفهوم «تقیه» ندارند، یا برای فهم این موضوع به گفتگوهای مخالفان قناعت کرده‌اند، و یا با حدس و تخمین و پیش‌داوری‌های بی دلیل، مفهومی برای آن ساخته و به مبارزه با آن برخاسته‌اند، و یا بر سر لفظ دعوا دارند.

مهم این است که بدانیم آیا هدف از این پیشگیری، رعایت مصالح و منافع شخصی و مقدم داشتن آن بر مصالح اجتماعی است یا هدف جلوگیری از هدر رفتن نیروهای اصیل و سازنده، ذخیره کردن آنها برای یک مبارزه‌ی حساب شده در برابر مخالفان و دشمنان است؟