زکات

امام صادق(ع) فرمود:‌ به فقرایی که در جامعه عزیزتر و دارای منش و جلوه‌ای هستند، گاو و گوسفند و شتر را (به قصد زکات) هدیه کنید، امّا به فقرای معمولی درهم و دینار را به عنوان زکات بدهید.

در صدر اسلام افرادی کارشناس و متخصص در تخمین مبلغ زکات بودند و از طرف رسول خدا(ص) و حضرت علی(ع) به مناطق اعزام می‌شدند. اگر پرداخت زکات از وظائف فردی باشد و از وظائف رسمی نظام اسلامی نباشد، نیازی به فرستادن گروه تخمین و ارزیابی از طرف حکومت نبود.

نکته‌ی دیگر این که زکات‌دهنده توجّه داشته باشد که هر چه دارد از خداوند است و پرداخت زکات، او را به خودپسندی و غرور که سبب نابودی عمل است نکشاند. قرآن درباره‌ی آبادکنندگان مساجد که اهل نماز و زکاتند، می‌فرماید: «فَعَسَی اُولئکَ اَن یَکُونُوا مِنَ المُهتَدِینَ» امید است که از هدایت شدگان باشند.

در آیه‌ای که مصارف هشت‌گانه‌ی زکات مطرح شده است، عبارت «فی سبیل الله» به کار رفته که معنای آن این است که زکات را می‌توان در راه خدا مصرف کرد و راه خدا در هر زمان می‌تواند مصداق و جلوه‌ای داشته باشد. گاهی مصداق راه خدا، تأمین امکانات ازدواج برای افراد بی‌همسر است و گاهی ایجاد شغل برای افراد بیکار...

قرآن بعد از آنکه موارد هشتگانه‌ی مصرف زکات را در آیه‌ی ۶۰ سوره‌ی توبه بیان می‌کند، در پایان می‌فرماید: «فَریضةً مِنَ الله وَ اللهُ عَلیمٌ حَکیمٌ». در هر یک از کلمات فریضه، علیم و حکیم نکته‌ای نهفته است: «فریضة»، یعنی تقسیم زکات واجب است و آن را جدی بگیرید.

یکی از مسایل مهم جامعه، وجود فقر و گرسنگی و سایر کمبودها است که یکی از راه‌های مبارزه با آن، توجّه جدی به مسأله پرداخت خمس و زکات و انفاقات است.

هر یک از کلمات «زکات» و «برکت» و واژه‌های مربوط به این دو، ۳۲ بار در قرآن آمده و این نشانه‌ی آن است که زکات، مساوی برکت است. آری بریدن شاخه‌های درخت انگور، در ظاهر کوتاه کردن درخت است ولی در واقع سبب رشد آن می‌شود.

اگر بدانیم حضرت علی(ع) انگشتر خود را در نماز به فقیر داد و حتّی صبر نکرد نماز تمام شود و اگر بدانیم ارزش کمک به محرومان همچون بوسیدن کعبه و حجر الأسود است، هرگز آن را به دیگری واگذار نمی‌کنیم و حتماً مسئولیّت آن را خودمان به عهده می‌گیریم.

حکم زکات در مکه نازل شد، امّا به علت کمی مسلمانان، پول زکات جمع نمی‌شد و مردم خودشان زکات را می‌پرداختند امّا پس از تشکیل حکومت اسلامی در مدینه، مسأله‌ی گرفتن زکات و واریز کردن آن به بیت‌المال و تمرکز آن توسط حاکم اسلامی با نزول آیه‌ی «خُذ مِن أموالِهِم صَدقَة» مطرح شد.