درس زندگی

در حالی که این سرمایه‌ی بزرگ را تدریجاً و روز به روز به بهای ناچیزی می‌فروشد، و گاه در پایان عمر می‌بیند این سرمایه‌ی عظیم را با یک خانه یا یک اتومبیل و یا ویلای ییلاقی معاوضه کرده است، و تازه از آن هم بزودی جدا خواهد شد.

ولی حدیث بالا آنها را به روشنی تفسیر می‌کند که اگر دنیا و وسائل مادّی آن‌گونه که خدا قرار داده، وسیله‌ای برای رسیدن به تکامل انسانی و بسط عدالت و داد و سعادت همه جانبه‌ی انسان‌ها باشد...

افراد با ایمان کمک‌های ارزنده‌ای در اختیار برادران خود می‌گذارند، چرا که کمک‌های آنها با دلسوزی و اخلاص و آگاهی همراه است.

از طرفی در این جهان حوادثی روی می‌دهد که گاهی اسرار آن بر ما پوشیده است، توجّه به عدالت خداوند به ما می‌گوید که این حوادث، همه روی حساب و قانون است؛ هرگونه سوءظن در این قسمت با ایمان به عدالت و حکمت او سازگار نیست.

آنها می‌دانند در راه اطاعت فرمان پروردگار، در راه پرهیز و دوری از گناه، و در راه سربلندی و عظمت، همیشه موانعی وجود دارد و رسیدن به این افتخارات، نیازمند به فداکاری و ایستادگی در برابر هوس‌های سرکش و در برابر مشکلات است.

راستی حیرت‌آور است که مردم در حساب سرمایه‌های مادّی خود این قدر دقیقند، حتّی نسبت به کم و زیاد شدن چند گرم وزن بدن خویش حسّاسیّت نشان می‌دهند، امّا گاه در تمام عمر حتّی یک بار به حساب‌های اخلاقی و معنوی خویش نمی‌رسند؛ چه غفلت وحشتناکی!

در برابر حوادث سخت و پیچیده و مشکلات زندگی فردی و اجتماعی نوحه‌گری و ناله کردن بیهوده است و سبب هدر دادن نیروها و امکانات می‌باشد؛ باید با سر پنجه‌ی عقل و اندیشه و با همّت و استقامت و شجاعت گره‌ها را گشود و چاره‌جویی کرد.

در این راه پرفراز و نشیبی که انسان در زندگی در پیش دارد برای این که بتواند از خطرات بیشماری که سعادت او را تهدید می‌کند رهایی یابد و موجودی مفید و مؤثّر در اجتماع گردد، در درجه‌ی اوّل نیاز به یک ارتباط معنوی و روحانی به پروردگار دارد که از ذات پاکش مدد گیرد...

زیان جهل و نادانی تنها به این قسمت محدود نمی‌شود که انسان به ارزش‌های واقعی زندگی و حیات نمی‌رسد، بلکه فساد و تبهکاری ناشی از ندانم‌کاری‌ها خطر بزرگتری است که در انتظار عاملان بدون علم است.

دهان یکی از راه‌های پیوند با درگاه الهی و بندگان اوست؛ هر قدر با گفتار خوب و پاکیزه و سخنان محبّت آمیز خوشبو گردد و از زشتگویی و دشنام و ناسزا و دروغ و خشونت برکنار باشد، در پیشگاه خدا محبوبتر است.

کسانی که اعمال خود را بزرگ می‌شمرند، مسلّماً به همان قانع می‌شوند و همین طرز فکر سدّی در برابر تکامل و پیشرفت آنها ایجاد می‌کند. و آنها که گناه خویش را فراموش کنند، به جای جبران آن هر روز آلوده‌ی گناه تازه‌ای می‌شوند و یکباره سقوط خواهند کرد.

گرچه وعده‌ی کیفر و پاداش الهی، همه حق است؛ پاداشش فوق‌العاده پر ارزش و کیفرش بسیار دردناک، امّا آزادگان بلند همّتی که جز خدا نمی‌بینند و جز خدا نمی‌جویند و پیمانه‌ی قلبشان از عشق و محبّت او لبریز است، چشم به نقطه‌ای بالاتر از پاداش و کیفر دوخته، و انگیزه‌ی آنها در اطاعت فرمان خدا تنها عشقی است آمیخته با معرفت و شناسایی او.

داوری عادلانه در مسائل حقوقی و اجتماعی و اخلاقی، تنها از کسی میسّر است که منافع خود و دیگران را با یک چشم ببیند و حبّ و بغض‌های شخصی مانع از عدالت و دادگری او نشود.

از نظر منطق اسلام بزرگترین جهاد، جهاد با هوی و هوس‌های سرکش بویژه در محیط‌های آلوده است، حتّی جهاد با دشمن آنگاه نتیجه بخش خواهد بود که با اخلاص و نیّت پاك و دور از خودخواهی و اغراض شخصی صورت گیرد و این‌ها جز با پرورش اخلاقی کافی و جهاد با نفس ممکن نیست.

بعضی از ناآگاهان مفهوم زهد را تحریف کرده و یک شکل منفی به آن داده‌اند؛ زهد را به معنی فاصله گرفتن از مواهب الهی و پشت پا زدن به امکانات اقتصادی و همچون فقیران زیستن تفسیر کرده‌اند؛ در حالی که چنین نیست.

از نظر اسلام هر نعمت و موهبتی ـ بدون استثناء ـ شکر دارد؛ و شکر پیروزی، عفو است. پیروزی‌های ظاهری در صورتی ریشه دار خواهد شد که دل دشمن از کینه شستشو گردد و ریشه‌ی اصلی عداوت‌ها قطع شود، و این موضوع راهی بهتر از پرداختن زکات قدرت، یعنی عفو، ندارد.

خداوند از آنها که می‌دانند و آگاهی دارند پیمان گرفته که در برابر انحراف‌ها، کجروی‌ها، ستم‌ها و حق کشی‌ها، و سمپاشی‌های دشمنان، سکوت نکنند و با منطق و بیان گرم و مستدلّ خود نور هدایت و حقّ و عدالت در دلها بپاشند...

تاریخ پر از درس‌های عبرت است، پر از پندها و موعظه‌هاست؛ سرانجام ظلم و ستم‌ها، اختلافات و پراکندگی‌ها، رکودها و تحجّرها، بی خبری‌ها از وضع محیط و زمان، همه در آیینه‌ی تاریخ منعکس است.

افرادی که سعی دارند خود را غیر از آن که هستند نشان دهند، و زبان و دل، ظاهر و باطن، و گفتار و کردارشان از هم جداست، افراد ناتوانی هستند که نه شجاعت اظهار شخصیّت واقعی خود دارند و نه اراده و تصمیم کافی برای اصلاح خود.

اصیل‌ترین مکتب‌های انسانی آن است که فرد را در دل اجتماع ببیند و اجتماع را پرورش دهنده‌ی افراد، چرا که اجتماع می‌تواند سرچشمه‌ی همه‌ی برکات معنوی و مادّی باشد.