پایگاه اطلاع رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

امام باقر(ع) نهضت فرهنگی عظیم و عمیقی در راستای خط فکری و اعتقادی تشیّع که همان اسلام ناب است به وجود آورد، و در این مورد قدم استوار و بزرگی برداشت و با تأسیس چنین فکر و تحوّلی، حوزه‌ای بزرگ و ماندگار را زمینه‌سازی کرد...

طاووس: «آن پرنده‌ای که یک ‌بار پرید، ولی قبل از آن و بعد از آن دیگر نپرید، و خداوند آن را در قرآنش یاد کرده چه بود؟». «آن رسولی که نه از انسان‌ها بود و نه از جنیان و نه از فرشتگان، و خداوند در قرآنش از آن یاد کرده چه بود؟». «صلاتی که نداشتن وضو، و روزه‌ای که خوردن و آشامیدن به آن آسیب نمی‌رساند کدام است؟».

آن حضرت در موارد لازم با مخالفان و حتى گاهی با طاغوت عصرش، مناظره می‌کرد و با بیانی شیوا و مستدل آن‌ها را محکوم می‌نمود، و با شکافتن درون علوم و آشکار نمودن اسرار و نهانی‌های آن، مردم را به ‌حقایق، آگاه و آشنا می‌فرمود، و آن‌ها را از بی‌خبری و ناآگاهی و خواب غفلت، خارج و بیدار می‌ساخت...

این امام بزرگوار، غدیر و فرهنگ غدیر را زنده کرد و به آرمان و محتوای خطبه‌ی حضرت زهرا (س) تحقّق عینی بخشید و به عنوان صادق آل محمّد(ص) در برابر دروغ‌سازان و نیرنگ‌بازان اموی و عبّاسی، چهره‌ی راستین اسلام و فقه آل محمّد(ص) را آشکار ساخت.

تمام برجستگان و شخصیّت‌های بلندپایه علمی جهان اسلام و ... وقتی در محضر امام باقر(ع) می‌نشستند، آن‌چنان تحت‌الشعاع مقام علمی او قرار می‌گرفتند، که خود را کوچک و ناچیز می‌یافتند.

امام باقر(ع) اگر چه بر اثر سلطه حکومت طاغوت‌ها، از نظر سیاسی منزوی بود و اعتراضات او به‌ صورت یک نهضت سیاسی همه‌ جانبه برای سرنگونی رژیم بنی‌امیّه نینجامید، با این که در این راه تا سر حدّ شهادت حرکت کرد، ولی او دریافته بود که فرهنگ تشيّع در انزوا قرار گرفته، و زیر چکمه جلّادان اموی، بی‌رمق مانده است.

این از امتیازات امام باقر(ع) است که به دو رشته امامت پیوند دارد و آفرینش او از ناحیه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به مخزن و مرکز رسالت خاتم پیامبران(ص) راه می‌یابد.

امامی که از زمینه‌سازی‌های پدرش امام سجّاد(ع) در راستای معرّفی مکتب تشیّع، و مبارزه با طاغوت‌ها، بهره‌برداری بسیار کرد، و با تربیت شاگردان برجسته، و تبیین فقه ناب اسلام و اهل‌بیت(ع)، بزرگ‌ترین قدم را برای شناسایی تشیّع و مکتب اهل‌بیت(ع) برداشت.

هنگامی ‌که امام سجّاد(ع) از دنیا رفت و پیکر مطهّرش را به خاک سپردند، چیزی نگذشت که آن شتر از اسطبل بیرون شد و کنار قبر امام سجّاد(ع) آمد و گردنش را روی قبر نهاد، در حالی ‌که ناله می‌کرد و اشک از چشمانش سرازیر بود.

امام سجّاد(ع) نسبت به مؤمنان و بینوایان و تهیدستان، بسیار مهربان بود و تا آخرین حدّ امکان به آن‌ها توجّه نموده و معاش آن‌ها را تأمین می‌نمود.

امام سجّاد در عبادت و نیایش، به ‌قدری پیش رفت که بزرگ‌ترین سالکان طریق و رهروان شیفته حقّ و عابدان خاکسار درگاه ربوبی را یارای شاگردی آن حضرت نبود. بر همین اساس او را «زین‌العابدین» (زینت عابدان)، «سجّاد» (بسیار سجده‌کننده) و «ذوالثَّفَنات» (صاحب پینه‌های پیشانی و سر زانو بر اثر سجده‌های طولانی) خواندند.

امام سجّاد(ع) در زمان امامت خود، در ابعاد گوناگون به تعلیم و تربیت انسان‌ها پرداخت، و در این راستا برکات معنوی بسیار ارزشمندی از او به جای ماند، که زینت‌بخش معارف، عرفان و فقه اسلامی ‌شده و همواره الهام‌بخش درس‌های بزرگ زندگی است.

عبدالملک در مورد امام سجّاد(ع) احساس خطر کرد، برای مأمورین خود در مدینه پیام داد امام سجّاد(ع) را دستگیر کرده و دست و پایش را با زنجیرهای آهنین ببندند و سواره به ‌سوی شام بفرستند.

آن بزرگوار در محدودیّت شدید قرار داشت و یاران اندکی در اطرافش بودند، آن‌ها نیز در حال تقیّه به سر می‌بردند، چنان که آن حضرت همین پاسخ را در سؤال یکی از مسلمانان داد.

امام سجّاد(ع) در مدینه، در عین آن که همواره با یادآوری مصائب جانگداز کربلا، عواطف و احساسات مردم را بر ضدّ یزیدیان تحریک می‌کرد، همواره آنان را نفرین می‌نمود و در انتظار آن بود که با قیام رادمردان خدا، انتقام خون حسین(ع) از آن‌ها گرفته شود.

امام سجّاد(ع) هرگز عبدالله بن زبیر را تائید نکرد، بلکه مخالفت خود را با او آشکار نمود، ولی از تسلّط او بر همه سرزمین حجاز نگران بود و در این ‌باره می‌اندیشید که مبادا او بر مدینه مسلّط گردد، و به خاندان نبوّت و شیعیان آسیب برساند.

محمّد حنفیّه با پیشنهاد امام سجّاد(ع) موافقت کرد و با هم کنار کعبه، نزدیک حجرالأسود رفتند. امام سجّاد به محمّد گفت: نخست تو در درگاه خدا تضرّع کن و از خدا بخواه تا این حجرالأسود سخن بگوید و گواهی دهد.

پس ‌از آن که اوضاع سیاسی و اجتماعی شام، بر اثر خطبه‌های حضرت زینب(س) و امام سجّاد(ع) دگرگون شد، یزید پس از عذرخواهی‌های ظاهری، به امام سجّاد(ع) عرض کرد: آماده‌ام که سه حاجت تو را روا کنم.

خطبه امام سجّاد(ع) و حضرت زینب(س) در شام موجب شد که وضع شام دگرگون گردید و یزید دستور داد سرهای شهدا را جمع کنند و محترمانه به قصر بیاورند. او اظهار پشیمانی می‌کرد و همه گناهان را به ابن زیاد نسبت می‌داد و او را لعنت می‌کرد.

بیماری امام سجّاد(ع) گرچه بسیار رنج‌آور بود ولی گویی مصلحت بود تا امام سجّاد(ع) در کربلا کشته نشود و با زنده ماندن او، پیام خون شهیدان کربلا به همه‌ جا برسد و نهضت امام حسين(ع) به رهبری و نظارت او با بهترین روش، ادامه یافته و تکمیل گردد.