ویژه‌نامه امام صادق(ع)

در صدر اسلام گروهى از افراد در ظاهر اظهار اسلام مى‌كردند، به مسجد مى‌آمدند، نماز مى‌خواندند، حتى گاهى در صف اول هم مى‌ایستادند و خلاصه به احكام ظاهرى اسلام عمل مى‌كردند، ولى مسلمان واقعى نبودند. آیات بسیارى از قرآن ناظر به اینها است. این افراد گرچه در قلبشان به خدا و پیامبر و اسلام اعتقادى ندارند اما همین كه در ظاهر اظهار اسلام مى‌كنند، احكام ظاهرى اسلام در موردشان اجرا مى‌شود.

در زمان امام صادق(ع) تعداد معدودى از مردم امامت ایشان را قبول داشتند و سایر مردم از حقانیت ایشان مطّلع نبودند. حتى در بین امام‌زاده‌ها نیز برخى از آنها با وجود آن‌كه افرادى صالح بودند، اما مسایل امامت را به درستى نمى‌دانستند. امام راحل(رحمه الله) یكى دو بار در بیاناتشان این مطلب را فرمودند كه: مسأله‌ی ائمّه‌ی اثنا عشر، كه براى ما روشن است، خیال‌ نكنید كه از روز اول براى همه مردم این چنین روشن بود.

دامنه‌ی تأثیرگذارى رفتارى بر دیگران نیز بسیار متغیر است. در سطح كلان، مى‌توان به تأثیرگذارى گروه‌هاى اجتماعى اشاره كرد. نمونه‌ی بارز آن گروه‌هایى است كه چه پیش از انقلاب و چه پس از آن در كشور خود ما تشكیل شد و افراد زیادى جذب این گروه‌ها شدند. در سطح پایین، مى‌توان به تأثیر یك دانش‌آموز بر یك كلاس مثال زد.

خداوند در این آیات كلمه‌ی «اعجاب» را به كار برده است. «اعجاب» مفهومى عمیق‌تر از این دارد كه انسان فقط از چیزى خوشش بیاید. هرگاه چیزى انسان را تحت تأثیر قرار دهد و او را منفعل كند، مى‌گوییم او را به اعجاب واداشته است. خداوند به پیامبرش(ص) مى‌فرماید: كثرت اموال و اولاد آنها تو را دچار دل‌مشغولى نكند. آنها طعم زندگى و شیرینى آن را نخواهند چشید.

به‌طورطبیعى، همه‌ی ‌مردم‌ در استفاده از زندگى دنیا و نعمت‌هاى آن مساوى نیستند. همیشه به صوت تكوینى، چنین اختلافى وجود داشته و تا ابد هم وجود خواهد داشت. این موضوع دلایل گوناگونى دارد كه در جاى خود باید بحث شود. در هر حال، وقتى نگاه انسان به نعمت‌هایى بیفتد كه دیگران در اختیار دارند، ممكن است تحت تأثیر واقع شود؛ مثلاً ببیند كه دیگران چه خانه‌هایى، چه ماشین‌هایى، چه باغ‌هایى و... دارند، اما خودش در خانه‌اى محقّر اجاره‌نشین است، ماشینى ندارد، باغى ندارد و ده‌ها مشكل دیگر سر راه او است.

اگر یك شب موفق شویم دو ركعت نافله بخوانیم، شیطان ما را وسوسه مى‌كند و دچار عُجب مى‌شویم كه عجب عبادتى كرده‌ایم! اولیاى خدا نه از گناهانشان، كه از ذكر و عبادتشان نیز به درگاه خداوند استغفار مى‌كنند. ما هم باید از خدا بخواهیم به ما توفیق دهد گاهى به آنها شباهتى پیدا كنیم.

مادامى كه مى‌توانیم جنسى بخریم كه یقین به سالم بودن آن داریم، آیا معقول است پولمان را در مقابل جنسى بدهیم كه مشكوك به معیوب بودن است؟! مبادا روزى افسوس بخوریم از این‌كه چرا وقتى مى‌توانستیم كارى صددرصد درست انجام دهیم، كارى مشكوك و متشابه انجام داده‌ایم؟ اگر انسان حساب‌گر باشد و قدر عمر و سرمایه‌اش را بداند از این هم نگران مى‌شود، چه برسد به انجام مكروهات (كارهایى كه هر چند عذاب ندارد، ولى به هر حال، از نظر شرع مرجوح است).

چقدر فرق است بین این‌كه كسى معامله‌اى بكند، و مشكلش فقط این باشد كه از آن سودى نبرد، اما در هر صورت سرمایه‌اش بر جاى باقى بماند، و این‌كه كسى در معامله سود كه نمى‌برد، ضرر هم مى‌كند و اصل سرمایه را از كف مى‌دهد. گناه كردن از همین سنخ معامله دوم است؛ یعنى از دست دادن سرمایه و خریدن زیان؛ از كف دادن عمر و سعادت اخروى و دچار عذاب ابدى گردیدن.

به بركت پیروى از اهل‌بیت(ع)، همه‌ی ما تا حدى راه سعادت را از شقاوت تشخیص مى‌دهیم. برخى معارفى كه در نظر ما كوچك و كم ارزش به حساب مى‌آید، براى كسانى كه از این معارف بى‌بهره‌اند مانند گوهر گران‌بهایى است كه باید مدت‌ها زحمت بكشند تا به آن دست بیابند. به بركت اهل‌بیت(ع)، این گوهرها به راحتى به دست ما رسیده است.

یکی از گرایش‌هاى فطرى انسان، بلكه بالاترین و عمیق‌ترین گرایش فطرى او، رسیدن به كمالات معنوى و اوج گرفتن روحش در فضاى ملكوت است. انسان فطرتاً گمشده‌اى دارد كه در پى آن است، گویى مى‌خواهد مانند پرنده‌اى در فضاى ملكوت اوج بگیرد و بالا رود.