نماز از دیدگاه قرآن و عترت

از آنجا که هدف اصلی عبادات، کسب مقام بندگی خدا است و مقام بندگی با هرگونه گناه و نافرمانی خدا منافات دارد، و از آنجا که مقام بندگی دارای مراحل و درجات است، سزاوار است که نمازگزار، در پرتو نماز، به مقام بندگی برسد، و روز به ‌روز درجات این مقام را بپیماید، و به درجه‌ی عالی آن نائل شود.

اندیشیدن به محتوای نماز و آن را در صفحه فکر و عقل عبور دادن، و عمق نگری به باطن نماز، و در یک کلمه، نماز عرفانی، و شناخت روح نماز، یکی دیگر از شرائط كمال نماز است، که عروج ملکوتی نماز را برای نمازگزار استوارتر می‌سازد.

شرائط صحّت نماز، انسان را در مرحله‌ی پائین، از بعضی از آلودگی‌های پاک می‌کند، ولی شرائط كمال نماز، معراج مؤمن است، و انسان را در مرحله بالاتر از کمال به پرواز درمی‌آورد.

یکی از اسرار نماز، که اثر به سزایی در تربیت معنوی انسان نمازگزار دارد، درصورتی‌که نمازگزار به آن توجّه عمیق نماید، اثرپذیری از آیات قرآن و اذکار و دعاهایی است که در نماز هست.

نماز، کانون و وسیله‌ی پرورش اخلاص و فضائل اخلاقی، و عصیان بر ضدّ طاغوت نفس و هوس‌های نفسانی است، زیرا نماز انسان را از لاک مادّیت خارج ساخته و به ملکوت آسمان‌ها پیوند می‌دهد، و با ملکوتیان‌ هم‌نوا می‌سازد...

یکی از اسرار، بلکه مهم‌ترین فلسفه‌ی نماز، درس عبودیّت و بندگی است، و به طور کلّی اگر عبادات هیچ فلسفه‌ای نداشته باشند، ولی درس عبودیّت را می‌آموزند و انسان را به عنوان عبد و بنده‌ی خدا، پرورش می‌دهند، و چه فلسفه و فایده‌ای بالاتر از مقام بندگی!

انسان دارای غرائز منفی و مثبت آفریده شده است، که اگر غرائز منفی او براثر تعليمات الهی کنترل نگردد، به گمراهی کشیده خواهد شد.

انسان فطرتاً نیاز به «ارتباط با آفریدگارش» دارد، و باید این نیاز درونی را با شیوه‌ی مفید و سازنده، اشباع کرد و به آن پاسخ مثبت داد.

امام باقر(ع): هرگاه انسان مسلمان مشغول نماز شد، خداوند به او رو می‌کند، و فرشته‌ای را مأمور او می‌سازد که آیات قرآن را از دهان او برمی‌چیند.

رسول اکرم(ص) فرمود: ای ابوذر! همانا خداوند، نور چشم مرا در نماز قرار داد، و نماز را محبوب من نمود، چنانکه غذا را محبوب انسان گرسنه نمود، همانا انسان گرسنه، هنگامی‌که غذا بخورد سیر می‌شود، و من از نماز، سیر نمی‌شوم».[1]

روح و مغز نماز، اخلاص است، و اگر عمداً کوچک‌ترین راه نفوذی، از آلودگی شرک و ریا را به حریم پاک و باصفای نماز راه بدهیم آن نماز باطل خواهد شد، و نه‌ تنها به‌صورت کالبدی بی‌روح و جسدی بی‌انگیزه و فاقد اثر معنوی درخواهد آمد، بلکه کانون شرک و انحراف خواهد گردید.

در قرآن مجید، حتّی یک‌بار به خواندن و انجام نماز، تکیه نشده، بلکه به «اقامه‌ی نماز» (برپاداشتن نماز) تکیه شده است، تا آنجا که ۴۶ بار، نماز با تعبير «اقامه» در واژه‌های گوناگون، یاد شده است.

در قرآن بیش از نود بار با واژه‌های گوناگون، از نماز سخن به میان آمده است، و این‌ همه تکرار و سفارش قرآن، بیانگر آن است که خداوند به نماز، ارزش خاصّی داده، و نماز در جایگاه رفیع و بلندی، در پیشگاه خدا قرار دارد.