آیات موضوعی قرآن

مراد از «اهل‌الذکر» کسانی هستند که در اطلاع از احوالات قرآن و مطالب آن متخصص و خبره هستند؛ زیرا تنها متخصصان هر علم و فنی اهل آن خوانده می‌شود. پس مصادیق حقیقی اهل الذکر، مفسران واقعی قرآن؛ یعنی اهل بیت(ع) هستند...

همواره نذرشان را وفا می‌کنند، و از روزی که آسیب و گزندش گسترده است می‌ترسند، (۷) و غذا را در عین دوست داشتنش، به مسکین و یتیم و اسیر انفاق می‌کنند.

«برای ابلاغ رسالتش هیچ مزد و اجری جز مودت نزدیکانش نمی‌خواهد.» این درخواست با مطلب گذشته منافات ندارد؛ زیرا مودت نزدیکان پیامبر(ص) ـ که همان اهل بیت(ع) هستند...

آیه‌ی فوق بر این حقیقت تأکید دارد که در روز قیامت از انسان‌ها درباره‌ی نعمت‌هایشان سؤال می‌شود. هنگامی که به آیه‌ی ۳ سوره‌ی مائده و شأن نزول آن مراجعه کنیم، خواهیم دانست که در روز غدیر و با نصب امیرمؤمنان علی(ع) به امامت خداوند مژده‌ی اتمام نعمتش بر مؤمنان را داده است.

این آیات، ادامه‌ی آیه‌ی «نور» است. در این آیات، اهل بیت مردانی معرفی شده‌اند که جز به خدا نمی‌اندیشند و خانه‌هایشان محل تسبیح و تقدیس خداست.

خدا نور آسمان‌ها و زمین است؛ وصف نورش مانند چراغدانی است که در آن، چراغ پر فروغی است، و آن چراغ در میان قندیل بلورینی است، که آن قندیل بلورین گویی ستاره‌ی تابانی است، [و آن چراغ] از [روغن] درخت زیتونی پربرکت که نه شرقی است و نه غربی افروخته می‌شود...

این آیه، مربوط به ماجرای مسیحیان نجران با پیامبر اسلام(ص) می‌شود که با یکدیگر قرار گذاشتند تا برای اثبات حقانیت دین خود، یکدیگر را نفرین و از خدا طلب عذاب برای دیگری کنند.

مضمون آیه گواه بر اهمیت موضوعی است که پیامبر(ص) مأمور به ابلاغ آن شده است؛ زیرا کوتاهی در ابلاغ آن را مساوی با بی‌ثمربودن کل تبلیغ وی می‌داند. می‌دانیم...

معنای «ولی» در این‌جا، سرپرست و رهبر است؛ نه دوست؛ زیرا اگر به معنای دوست بود، نیازی به حصر آن دز این سه مورد (خدا، پیامبر(ص) و مؤمنانی که آن صفات را دارند) نبود. گفتنی است به کار رفتن صیغه‌ی جمع برای بیان خصوصیات یک فرد، امری متداول در ادبیات عرب است و شواهد قرآنی نیز دارد.

مخالفان اسلام هیچ امیدی برای ضربه به پیکره‌ی این آیین را نخواهند داشت و بر این اساس، تنها آرزوی مرگ رسول خدا(ص) را داشتند تا پس از وی مسلمانان را از مسیر اسلام جدا سازند.

با این توضیحات، روشن می‌گردد که صادقان حقیقی کسانی هستند که از اعماق وجود به خداوند متعال ایمان داشته و با جان و دل، بر درستی ایمانشان گواهی می‌دهند.

این آیه، یکی از دلایل معصوم بودن امام است؛ زیرا تصریح می‌کند که ظلم و بیدادگری، به هر نوعی و در هر جا و از هرکس، سبب محرومیّت از مقام والای امامت می‌شود. از سویی، می‌دانیم که گناه و خطا نیز ظلم به خداوند و خویشتن به شمار می‌رود.

جز این نیست که همواره خدا می‌خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت [که به روایت شیعه و سنی محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع)اند] برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه‌ی گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند. (احزاب، ۳۳)

بزرگ‌ترین منشأ گمراهی هر امتی، نبود رهبر دینی و پیروی از افراد ناشایست در امور دینی است. بنابراین، نمی‌توان پذیرفت که پیامبر گرامی اسلام(ص) ـ با وجود نگرانی زیاد نسبت به گمراهی امتش و وجود دشمنان فراوان برای ضربه زدن به دین اسلام ـ از انتخاب جانشین شایسته برای خود غافل مانده و امت را به حال خود رها کرده باشد.

در این آیه خداوند ضمن دلداری به پیامبر(ص) در برابر مخالفت مشرکان، آن حضرت را مورد خطاب قرار می‌دهد که تو تنها انذارکننده‌ای و مسئولیتی در قبال هدایت نیافتن آنان نداری و برای هر قومی هدایت‌کننده‌ای است.

آیه‌ی «اولوالأمر» یکی از مهم‌ترین آیات در اثبات امامت و عصمت امامان(ع) می‌باشد. بنا بر این آیه، خداوند اطاعت از «اولوالأمر» را در کنار اطاعت از خود و رسولش قرار داده و از مؤمنان می‌خواهد در تمام امور زندگی خود از آنان اطاعت کنند. روایات متعددى در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده كه همگى گواهى می‌دهند كه منظور از «اولوالأمر» ائمه‌ی معصومین(ع) می‌باشند و حتى در بیشتر آن‌ها نام امامان صریحاً ذكر شده است.

این به معنای اهمیت نقش رهبری در سرنوشت انسان‌هاست. با این وجود، باید به انتخاب برترین و کامل‌ترین پیشوای دینی پرداخت تا از گزند لغزش و گمراهی‌های احتمالی در امان باشیم.

خداوند در این آیه، از مشرکان می‌پرسد که آیا پیروی از کسی مانند خدا که خود هدایت یافته و آگاه به مصالح و مفاسد است، عقلانی و شایسته‌تر است یا پیروی از بت‌ها و معبودهایی که از خود آگاهی و اختیاری نداشته و نمی‌توانند بندگان را به مصالح خود راهنمایی کنند.

قرآن هم در تلاوت، هم در حفظ، هم در تفسیر، هم در تدبر، هم در عمل و هم در برپا شدن احکام آن در جامعه و خلاصه در همه‌ی ابعاد آن مهجور واقع شده است. متأسفانه کم نیستند کسانی که روزها، ماه‌ها و حتی سال‌ها از عمرشان می‌گذرد، ولی آیه‌ای از قرآن را تلاوت نکرده‌اند. 

قرآن کریم بارها صفات پرهیزکاران و مؤمنان راستین خود را این دانسته که با استماع آیات قرآن، دچار دگرگونی روحی و معنوی شده و گاه از شدت خضوع و خشوع به سجده می‌افتند. شایسته است که مؤمنان نیز در محافل قرآنی به این ادب قرآن توجه نمایند.