پایگاه اطلاع رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

روشن است نبرد، بين اين دو جهت درونی ما وجود دارد و اصالت بخشيدن به جنبه‌ی انسانی و ملكوتی و كنترل جنبه‌ی حيوانی، نوعی جهاد با نفس قلمداد می‏گردد. بديهی است هر يك از اين دو جنبه‌ی نفسانی ما كه حاكم شوند، يك سبك رفتاری ويژه‏ای دارند؛ مثلاً در كسب و خرج پول، اگر جنبه‌ی ملكوتی حاكم گردد تمامی زندگانی دنيوی، از جمله پول را به عنوان «هدف» نمی‏بيند، خود را خادم ثروت نمی‌‏داند ...

ازدواج نقش تربيتی فوق‌‏العاده‏ای برای پسران و دختران دارد، نخستين گام برای رهايی از خودمحوری به سوی «غير دوستی» «ايثار» و رهايی از خامی و ناپختگی است. اسلام به ازدواج به عنوان امری مقدس و عبادتی كم‌نظير و در مواردی به عنوان يك وظيفه‌ی واجب شرعی می‏نگرد. در روايات آمده است: «هيچ بنايی محبوب‏تر از بنای ازدواج نيست».

صيانت از سيمای انسانيت خويش، در گرو خودسازی است، زيرا انتخاب هندسه و شكل جان، در دنيا به دست خودماست، برخی، خواسته يا ناخواسته، دانسته يا ندانسته چهره‌ی حيوان را برای جان خويش برمی‌گزينند و برخی همان چهره‌ی انسانی را نگه‏داری می‏كنند و در قيامت هم به سيمای انسان زيبا پا به صحرای محشر می‏گذارند. درست مانند شكل دهی به يخ كه نوع قيافه و شكل هندسی آن بستگی دارد به ظرفی كه آب روان را در آن ظرف می‏ريزيم و در يخچال قرار می‏دهيم.

یکی از شغل‌های بسیار حساس و مهم از نظر اسلام شغل خدمت‌گزاری دولتی است که کارمندی در نظام حکومتی اسلامی، یکی از مصادیق آن است. شغل کارمندی دولت، تنها یک شغل نیست؛ بلکه شغلی است بسیار حساس و محترم که از نظر اسلام اگر کسی درست انجامش دهد و گره‌ای از کار مردم و کشور باز کند، بسیار ارزش دارد.

ای کسی که وقتی مسلمان گرفتاری نزد تو می‌آید و از تو تقاضا می‌کند برای رفع گرفتاری‌اش بکوشی، می‌گویی وقت ندارم، موقع نماز جماعت است یا می‌خواهم در مجلس روضه شرکت کنم، بدان این عبادت تو اگر از روی میل نفسانی است که هر چه می‌خواهی بکن! ولی اگر واقعی و برای ادراک ثواب و تقرب الی الله است، سعی و تلاش در قضای حاجت مسلمان ثوابش بیشتر است.

وجودی است دارای ابعاد و مراتب، يك بعدش مادّی و وابسته به بدن است و كارهای مادّی انجام می‏دهد. بعد ديگرش مجرّد و برتر از مادّه است و به امور غير مادّی می‏پردازد، يك مرتبه‌‏اش حيوانی جسمانی است و يك مرتبه‌‏اش انسانی ملكوتی، پس در عين حال كه بيش از يك حقيقت نيست، هم غرايز و صفات حيوانی را دارد و كارهای حيوانات را انجام می‏دهد، هم ازغرايز و صفات انسانی برخوردار است و كارهای انسانی می‏كند.

ثروتمندی که همسایه یا برادر یا پدرش گرسنه باشند، ولی بخل کند و بگوید من که حقوق واجبم را ادا کرده‌ام و چیزی بر عهده‌ام نیست، بخیل است؛ اگر چه واجباتش را ادا کند؛ زیارت برود و مجلس روضه راه بیندازد. هم‌چنین کسی که نفقه‌ی واجب اهل و عیال خود را ندهد بخیل است و یا عالمی که مفاسد اجتماع را ببیند و تذکر ندهد و مردم را موعظه نکند، بخیل است.

علاج این درد، آن است که فکر کند که در واقع، فقیر به او احسان کرده که صدقه‌اش را قبول نموده و باعث رستگاری‌اش شده؛ چگونه ممنون نباشد دستی را که نایب خداست؟ به علاوه این حواله‌ای است که خدا داده و در عوض چند برابر به او می‌دهد. پس منّت برای چه؟ از کجا معلوم که این بیچاره به مراتب از ما بهتر نباشد.

نيم نگاهی به سرمايه‌‏ای گران‏بها كه خداوند تعالی در نهاد آدمی نهاده است، او را در مسير خودسازی كمك می‏كند. عزيزان گرامی! بياييد با گنج معنوی و ارزش‏های وجودی ‏خويش آشنا شويم و با خودسازی، زمينه رشدی را كه در فرايند هستی خود داريم ضايع نسازيم و خود حيوانی را اصيل نگيريم كه در اين صورت، خود را به بهايی ناچيزی فروخته‌ايم و به حقير ماندن و پستی، تن داده‌ايم. در صورتی كه اگر خود ملكوتی خويش را با تمامی دنيا هم عوض كنيم، زيان است.

آیا سزاوار است مرد محترمی که آبرومند است خودش و زن و بچه‌هایش شب گرسنه بخوابند و دیگری در سفره‌ی خود چندان غذاهای رنگارنگ داشته باشد که نداند از کدام استفاده کند! و قسمتی از غذا هم فاسد شود و آن را دور بریزند! آیا خدا را خوش می‌آید که یک نفر برای عروسی فرزندش مبالغ سنگین خرج نماید ولی دختر و پسر همسایه که از سنّ ازدواجشان گذشته، قادر به تهیه‌ی وسایل ابتدایی ازدواج خود نباشند؟

در آغاز كار، نفس او عاقبت كارش را به صورت واقعی به او نشان نمی‏دهد، بلكه وسوسه می‏كند كه برای نجات از افسردگی، يا از باب تفريح، يا برای لذّت بردن، قدری افيون مصرف كن. اگر از آغاز، واقعيت و عاقبت كار را نشان می‏داد به دام اعتياد گرفتار نمی‏شد. يك جنايت‌كار قاتل، هنگام قتل، كار خويش را توجيه می‏كند؛ مثلاً می‏گويد: می‏خواهم حقّم را بگيرم، يا از غيرت و شرف خود دفاع كنم، يا اين فرد زورگو را سرجايش بنشانم، يا ما كه نمی‏خواهيم طرف را بكشيم، می‏خواهيم او را ادب كنيم و...

مسائل روحی نیز مانند قوای بدن، با تکرار و تمرین قوت می ‌یابد و با ترک و انجام ندادن ‌ها، تنبلی و سستی ایجاد می ‌شود. همان ‌طور که قوی شدن جسم به تمرین‌ های منظم و مداوم و حساب شده جسمی و ورزش نیاز دارد، نفس و اراده هم با تکرار و تمرین، قوی می ‌شود. اگر کارهایی را که می‌ توانیم و اراده انجام آن را داریم به طور مداوم انجام دهیم، قوت اراده پیدا می ‌کنیم و اراده و توان کارهایی که قبلاً نمی‌ توانستیم انجام دهیم در ما پدید می ‌آید.

اگر خمس واجب شد، ادا می‌کنند، ولی یک دینار در راه صدقات مستحب نمی‌دهند. اگر فقیری نزد آن‌ها از گرسنگی جان بدهد، می‌گویند: چیزی بر ذمه‌ی ما نیست! اگر به او بگویند: این شخص الآن از نداشتن دارو می‌میرد، می‌گوید: به من چه! خدا ان شاءالله اصلاح کند، بعضی اوقات یک حمد شِفا هم برایش می‌خوانَد و تشریف می‌بَرَد!

حضرت در روز اوّل و دوم جوابی نداد. روز سوم هنگام عبور امیرالمؤمنین(ع) به آن زن اشاره فرمود که مشکلاتت را بگو. آن زن سخن پیشین خود را تکرار کرد. حضرت فرمود: تو را به پاس کَرَم و سخاوت پدرت بخشیدم. هرگاه امینی پیدا کردم، تو را می‌فرستم. این بود تا جماعتی از قبیله‌ی «قضاعه» به مدینه آمدند، حضرت آن دختر را جامه بپوشانید و زاد و راحله بداد و با قافله روانه کرد.

به خدا قسم! در جهان دیگر بیشتر به آن احتیاج دارید، پس این قدر بخل نورزید. وقتی دستتان از دنیا کوتاه شد، مالتان به دست دیگران می‌افتد و با کمال عیش و عشرت، مشغول طرب با آن می‌شوند؛ گاهی هم فحشی نثار روح مطهر شما می‌کنند! آن‌گاه پشیمان خواهید شد، ولی پشیمانی دیگر سودی ندارد، باید در این دنیا ذخیره نمایید؛ از گذشتگان عبرت بگیرید. «شَدّاد» و «فرعون» با آن همه ثروت و سلطنت چه شدند! قارون با اموالش چه شد! شما را به خدا قسم! از خواب غفلت بیدار شوید. این‌ها افسانه نیست؛ آیات و اخبار است.

مال نیز در زندگی و حیات اجتماع به منزله‌ی خون در بدن انسان است. افراد اجتماع باید همه بکوشند کنند تا مالی تهیه شود و این مال به دست عده‌ای که قلب اجتماع را تشکیل می‌دهند بیفتد. اگر افراد کوشش نکنند، مالی برای غنی تهیه نمی‌شود، هم‌چنین اگر ثروتمندان خونِ اجتماع را گرفته، پس ندهند جامعه به سکته‌ی مزاج مبتلا می‌شود. دین اسلام، ملت واحد تشکیل داده و گفته همه با هم برادر و اعضای یک پیکرند.

حاصل این حق آن است که هر کسی که توانایی دارد به اندازه‌ی درآمد خویش مقداری را معین کند و هر جمعه یا هر روز یا هر ماه، به مصرف فقرا و درماندگان برساند و کسی که زارع و کشاورز است، هنگام برداشت غَلّه و میوه اگر فقیری را می‌شناسد، قدری به آن‌ها بدهد. این حقّی است برای فقرا بر عهده‌ی اغنیا. البته در وجوب یا استحباب آن بین علما اختلاف وجود دارد. هم‌چنین در مقدار آن حق، جماعتی قائل به وجوب شده‌اند و بر فرض هم که مستحب باشد، مستحب مؤکد است.

پرداخت زکات از علائم ایمان و اسلام شمرده شده و رستگاری به پرداخت زکات است و کسانی که زکات ندهند، متجاوز و متعدی شمرده شده‌اند، اما اگر زکات دادند و نماز خواندند آن‌ها برادران شما در دین هستند. در روایات به ما رسیده که: هر کس نماز نخواند، بی‌ایمان از دنیا می‌رود؛ همان‌گونه که هر کس یک قیراط زکات بر گردنش باشد و از دنیا برود، بی‌ایمان از دنیا رفته است.

هم اكنون كه عمل بالا می‌رود [مقبول واقع می‌شود] و «توبه» سود می‌بخشد و دعا مسموع می‌گردد و زمان، زمان آرامش است [اضطراب و نگرانی از مرگ در بين نيست و در حال احتضار و اشراف به مرگ نمی‌باشيد] و قلم‌ها [برای نوشتن اعمال نیک و بدی از سوی فرشتگان خدا] در جريان است، كار كنيد [توشه‌ی راه برداريد] و به انجام اعمال [از طاعات و عبادات] مبادرت نمایید...

آن زن بی‌خبر چون برخاست، بدنش پیدا شد! یهودیان خندیدند. آن زن صیحه‌ای کشید. مردی از مسلمانان چون این را بِدید، آن جهود را به کیفر این کار زشت بکُشت. یهودیان از هر سو مجتمع شده، آن مسلمان را کشتند. چون خبر به پیامبر رسید، جنگ را آغاز کرد.