آیات موضوعی قرآن

این آیه، یکی از دلایل معصوم بودن امام است؛ زیرا تصریح می‌کند که ظلم و بیدادگری، به هر نوعی و در هر جا و از هرکس، سبب محرومیّت از مقام والای امامت می‌شود. از سویی، می‌دانیم که گناه و خطا نیز ظلم به خداوند و خویشتن به شمار می‌رود.

جز این نیست که همواره خدا می‌خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت [که به روایت شیعه و سنی محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع)اند] برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه‌ی گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند. (احزاب، ۳۳)

بزرگ‌ترین منشأ گمراهی هر امتی، نبود رهبر دینی و پیروی از افراد ناشایست در امور دینی است. بنابراین، نمی‌توان پذیرفت که پیامبر گرامی اسلام(ص) ـ با وجود نگرانی زیاد نسبت به گمراهی امتش و وجود دشمنان فراوان برای ضربه زدن به دین اسلام ـ از انتخاب جانشین شایسته برای خود غافل مانده و امت را به حال خود رها کرده باشد.

در این آیه خداوند ضمن دلداری به پیامبر(ص) در برابر مخالفت مشرکان، آن حضرت را مورد خطاب قرار می‌دهد که تو تنها انذارکننده‌ای و مسئولیتی در قبال هدایت نیافتن آنان نداری و برای هر قومی هدایت‌کننده‌ای است.

آیه‌ی «اولوالأمر» یکی از مهم‌ترین آیات در اثبات امامت و عصمت امامان(ع) می‌باشد. بنا بر این آیه، خداوند اطاعت از «اولوالأمر» را در کنار اطاعت از خود و رسولش قرار داده و از مؤمنان می‌خواهد در تمام امور زندگی خود از آنان اطاعت کنند. روایات متعددى در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده كه همگى گواهى می‌دهند كه منظور از «اولوالأمر» ائمه‌ی معصومین(ع) می‌باشند و حتى در بیشتر آن‌ها نام امامان صریحاً ذكر شده است.

این به معنای اهمیت نقش رهبری در سرنوشت انسان‌هاست. با این وجود، باید به انتخاب برترین و کامل‌ترین پیشوای دینی پرداخت تا از گزند لغزش و گمراهی‌های احتمالی در امان باشیم.

خداوند در این آیه، از مشرکان می‌پرسد که آیا پیروی از کسی مانند خدا که خود هدایت یافته و آگاه به مصالح و مفاسد است، عقلانی و شایسته‌تر است یا پیروی از بت‌ها و معبودهایی که از خود آگاهی و اختیاری نداشته و نمی‌توانند بندگان را به مصالح خود راهنمایی کنند.

قرآن هم در تلاوت، هم در حفظ، هم در تفسیر، هم در تدبر، هم در عمل و هم در برپا شدن احکام آن در جامعه و خلاصه در همه‌ی ابعاد آن مهجور واقع شده است. متأسفانه کم نیستند کسانی که روزها، ماه‌ها و حتی سال‌ها از عمرشان می‌گذرد، ولی آیه‌ای از قرآن را تلاوت نکرده‌اند. 

قرآن کریم بارها صفات پرهیزکاران و مؤمنان راستین خود را این دانسته که با استماع آیات قرآن، دچار دگرگونی روحی و معنوی شده و گاه از شدت خضوع و خشوع به سجده می‌افتند. شایسته است که مؤمنان نیز در محافل قرآنی به این ادب قرآن توجه نمایند.

 تلاوت قرآن، ارتباط با خداست. روشن است که ارتباط با خدا و گوش سپردن به آیات عمیق قرآن، نیاز به طهارت روح و دوری از آلودگی‌های نفسانی دارد. از سویی برای دوری از رذایل اخلاقی و آمادگی پذیرش معنویت قرآن، نیاز به فضل و رحمت خداوند است.

قرآن تنها کتاب دانشمندان و علمای ربانی است؛ بلکه عموم مردم به فراخور افق‌های مختلف فهم و درکشان از آن بهره می‌برند. زبان قرآن، زبان جهانی فطرت است که آسان، قابل فهم و پر از شواهد بیرونی و درونی است.

ترتیل در اصل به معنای «تنظیم» و «ترتیب موزون» است و در روایات، به معنای خواندن آیات قرآن با تأنّی و نظم لازم، ادای صحیح حروف، استفاده از صدای نیکو، دل‌نشین و حزین، تبیین کلمات و از همه مهم‌تر، دقت و تأمّل در مفاهیم آیات و خضوع و خشوع در برابر آن تعریف شده است.

تلاوتی که با تدبر در آیات همراه نشود، کم ثمر است؛ چنانچه اگر شخصی به گنجینه‌ای از طلا و جواهر گران‌بها دست یابد، ولی تنها به مشاهده و شمارش مقدار آن بسنده کند و اندوخته‌ای بر ندارد. قرآن کریم در آیه‌ی ۲۴ سوره‌ی محمد، عدم تدبر در آیات را نشانه‌ی قفل شدن قلب‌ها و غفلت دانسته است.

تلاوت قرآن کریم آدابی دارد که شایسته است عموم مسلمانان به آن توجه نمایند تا از آثار و فواید معنوی تلاوت قرآن محروم نگردند. در مرحله‌ی نخست باید، خشوع و خضوع در برابر قرآن رعایت شود. مقصود از خشوع و خضوع، تأثر قلبی است که در اعضا و جوارح نیز نمایان می‌شود.

در این آیات از مؤمنان خواسته شده است تا قرآن را در حد توانشان تلاوت نموده و در انس با این کتاب مقدس کوتاهی نکنند. بدیهی است که مقصود از انس با قرآن، بسنده نمودن به تلاوت ظاهری یا حفظ آن نیست؛ بلکه متخلق شدن به اخلاق و آداب قرآنی هدف نهایی از این کار است.

 تاریخ گواه بر آن است که قرآن به طور تدریجی و در طول بیست و سه سال بر رسول خدا(ص) نازل شده است. از سویی، در آیه‌ی ۱۸۵ و نیز آیات ابتدایی سوره‌ی قدر و دخان آمده است که تمام قرآن در ماه رمضان و در شب قدر نازل شده است.

دلیل عقلی آن است که چون اسلام دین خاتم و قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی و جامع تمام نیازهای بشری تا روز قیامت است، پس باید از تحریف و تغییر لفظی در امان باشد تا همگان بتوانند از منبع نورانی و زلال آن بهره‌مند گردند. دلیل نقلی تحریف هم علاوه بر گواهی تاریخ و تواتر یک یک آیات آن، این آیه‌ی شریفه است که در آن خداوند خود را نگهبان قرآن از تحریف دانسته است.

قرآن کتابی فراعصری و جهان شمول است. پیام قرآن پیام مبتنی بر فطرت و عقل انسان‌ها در طول اعصار و قرون است. محتوای غنی و ژرف قرآن، دانشمندان علمی جهان را متعجب و شگفت‌زده می‌کند. طراوت در سخن و بیان تأثیرگذار قرآن، اجازه نمی‌دهد تا حلاوت تلاوت آن از بین برود.

قرآن کریم تبیین‌کننده‌ی «صراط مستقیم» است؛ یعنی به طریقه‌ای که مستقیم‌ترین و صافترین و پابرجاترین راه‌ها در کمال انسان است، دعوت می‌کند. قرآن کتابی است که سخن باطل در آن راه ندارد و از انحراف و کجی به دور است. قرآن بیدارکننده‌ی فطرت انسان به سوی خداست.

حقیقت قرآن برای همگان دست‌یافتنی نیست. تنها کسانی می‌توانند اسرار و معارف عمیق قرآن را با جان و دل درک کنند که باطنشان از هرگونه آلودگی پاک گشته و در اعتقاد و عمل طیّب و طاهر باشند. در برخی روایات مراد از آیه‌ی ۷۹، حرمت مس قرآن بدون طهارت ظاهری (غسل و وضو) نیز دانسته شده است.