آیات موضوعی قرآن

قرآن کتابی فراعصری و جهان شمول است. پیام قرآن پیام مبتنی بر فطرت و عقل انسان‌ها در طول اعصار و قرون است. محتوای غنی و ژرف قرآن، دانشمندان علمی جهان را متعجب و شگفت‌زده می‌کند. طراوت در سخن و بیان تأثیرگذار قرآن، اجازه نمی‌دهد تا حلاوت تلاوت آن از بین برود.

قرآن کریم تبیین‌کننده‌ی «صراط مستقیم» است؛ یعنی به طریقه‌ای که مستقیم‌ترین و صافترین و پابرجاترین راه‌ها در کمال انسان است، دعوت می‌کند. قرآن کتابی است که سخن باطل در آن راه ندارد و از انحراف و کجی به دور است. قرآن بیدارکننده‌ی فطرت انسان به سوی خداست.

حقیقت قرآن برای همگان دست‌یافتنی نیست. تنها کسانی می‌توانند اسرار و معارف عمیق قرآن را با جان و دل درک کنند که باطنشان از هرگونه آلودگی پاک گشته و در اعتقاد و عمل طیّب و طاهر باشند. در برخی روایات مراد از آیه‌ی ۷۹، حرمت مس قرآن بدون طهارت ظاهری (غسل و وضو) نیز دانسته شده است.

پس چگونه است که در قلب این انسان‌های بی‌خبر، نفوذ نمی‌کند. آری! قرآن تجلّی خداست و اگر تجلّی خدا بر مخلوقی عرضه شود، توان تحمل آن را نداشته و از هم پاشیده و متلاشی می‌شود؛ چنان که در ماجرای درخواست بنی‌إسرائیل برای مشاهده‌ی خدا همین گونه شد.

یکی از نام‌های قرآن کریم، «فرقان» است. فرقان به معنای جداکننده‌ی حق و باطل است. قرآن با تبیین ویژگی‌های حقیقت و توصیف اهل آن، حجت را بر همگان تمام ساخته است. گفتنی است از تعبیر «العالمین»، جهانی بودن دعوت قرآن و فراعصری بودن این کتاب مقدس نیز برداشت می‌شود.  

قرآن کریم نیکوترین سخنان است. آیاتش یکدیگر را تصدیق می‌نماید؛ در آن هیچ نشانی از تضاد و مخالفت نیست؛ از فصاحت و شیوایی بی‌نظیری برخوردار است. آیات عذابش مؤمنان را به خوف و هراس افکنده و آیات دل نشین ثوابش آنان را به فضل الهی امیدوار می‌کند.

قرآن کریم از هیچ مطلبی که در راه رشد و کمال آدمی نیاز باشد، فروگذار نکرده است. هیچ موضوعی نیست که در قرآن برای آن راهکار دینی ارائه نشده باشد؛ اگرچه این راهکار به صورت بیانی کلی و فراگیر باشد.

قرآن، پندى است كه ژرفاى ضمیر را تكان می‌دهد؛ داروى شفا دهنده‌اى است كه سینه‌ها را از آلودگی‌های گناه و پلیدی‌های شرک پاك می‌کند؛ چراغ فروزانی است که تاریکی‌های جهل و خرافه را می‌شکافد؛ مایه‌ی رحمت برای مؤمنان و زمینه‌ساز دوری بیشتر کافران و کوردلان است.

قرآن کتاب هدایت‌گر انسان‌ها، شفابخش سینه‌ی دردمندان و نور شکافنده‌ی تاریکی‌هاست. چه بسیار انسان‌های فرزانه‌ای که بر سر خوان گسترده‌ی این «مأدبة‌الله» نشستند و از گنجینه‌ی پایان‌ناپذیر علوم و معارف آن توشه برداشتند.

یکی از تهمت‌هایی که دشمنان اسلام به پیامبر اکرم(ص) می‌زدند، این بود که قرآن را از افسانه‌های پیشین ایران و روم فراگرفته یا در سفر خود به شام از علمای اهل کتاب آموزش دیده است.

آوردن کتابی که بسیاری از مسائل علمی را دربرداشته و دانشمندان و فرهیختگان را بر سر سفره‌ی بهره‌گیری از آن نشانده است. جز از این طریق وحی امکان ندارد.

دشمنان اسلام با همه‌ی امکاناتی که صرف مبارزه با قرآن نمودند، هیچ‌گاه نتوانستند چنین کاری انجام دهند. البته وجوه اعجاز قرآن تنها در فصاحت و بلاغت خلاصه نمی‌شود.

هدف از خلقت انسان‌ها، عبادت و بندگی خداوند است. این هدف جز با توجه کامل به پروردگار و اخلاص در عبادات و سایر شئون زندگی حاصل نمی‌گردد. اخلاص، عملی جوانحی (قلبی) بوده و محل تحقق آن در قلب است.

اولاً هدف اصلی از ادیان آسمانی، حیات‌بخشیدن همه‌جانبه به انسان‌هاست؛ ثانیاً حیات واقعی از منظر قرآن به معنای رشد عقلی و بیداری دل‌هاست و تنها در بندگی خداوند و اطاعت از انبیاء تحقق می‌یابد...

خداوند متعال، به موازات تمجید از اخلاق نیکوی پیامبر و بیان عصمت آن حضرت، مؤمنان را به پیروی مطلق و بی چون و چرا از کردار و گفتار فرستاده‌ی خویش فرمان می‌دهد تا جایی که اطاعت و پیروی از پیامبر(ص) را عین اطاعت از خود خوانده و نافرمانی و معصیت از دستور رسولش را سرپیچی از فرمان خود می‌خواند...

بالاترین اکرام به پیامبر گرامی اسلام(ص) ـ که خداوند متعال در آیه‌ی فوق از آن خبر داده است ـ این است که در دنیا و آخرت از فضل و زحمت خود به اندازه‌ای بر آن حضرت عطا می‌کند که وی راضی و خشنود خواهد شد.

مقصود از شهادت بر اعمال در قرآن، بیان حقیقت و باطن اعمال است. بر این اساس، انبیاء و اولیای الهی ـ و در رأس همه، وجود گرامی پیامبر اسلام(ص) به عنوان انسان کامل و برترین مخلوقات ـ از چنان مرتبه‌ای برخوردار می‌گردند که می‌توانند باطن و حقیقت بندگان را مشاهده و در روز قیامت، در صف شاهدان اعمال برآمده و بر نیک‌سیرتی یا پلیدی آنان گواهی دهند.

وجود مقدس پیامبر اسلام(ص)، واسطه‌ی فیض الهی و زحمت پروردگار است. خداوند در این آیه، شرط قبولی توبه‌ی گناه‌کاران را توسل آنان به پیامبر و ادعای آن حضرت در حقشان دانسته است. این مطلب هم بر مقام و قرب رسول گرامی اسلام(ص) نزد خداوند متعال دلالت می‌کند؛ هم او را واسطه‌ی فیض و رحمت پروردگار دانسته است...

رحمت‌بودن آن حضرت تنها به زمان حیات ایشان مربوط نمی‌گردد؛ بلکه معجزه‌ی جاوید وی؛ یعنی قرآن و احادیث به جای مانده از ایشان نیز سراسر رحمت و خیر برای جامعه‌ی بشری است.

هنگامی که به سیره‌ی تبلیغی انبیاء در قرآن مراجعه می‌کنیم، بیش از همه به موضوع اخلاق و خدامحوری در گفتار آنان برمی‌خوریم. این فضیلت تأثیر فراوانی در موفقیت تبلیغ معارف و احکام دین دارد؛ زیرا روشن‌ترین گواه بر صدق دعوت آنان و پاکی فکر و برنامه‌شان دارد...