آیات موضوعی قرآن

کافران در برزخ عذاب شده و منتظر مجازات سخت قیامت هستند و مؤمنان پاداش و رحمت خداوندی را مشاهده می‌کنند. شواهد نقلی فراوانی در قرآن و روایات بر وجود عالم برزخ وجود دارد.

فرشتگان الهی به آنان بشارت می‌دهند که سلام و امنیت بر شما باد؛ جانهایشان را با احترام و تکریم قبض روح کرده و موهبت‌های بی‌نظیر خداوندی را نثارشان می‌کنند. گفتنی است مرگ برای مؤمنان گناه‌کار نیز دارای سختی و شدت می‌باشد که این به جهت تطهیر آنان از آلودگی‌ها و ورود به عالم دیگر است.

فرشتگان قبض روح با اهانت و تحقیر بر صورتشان سیلی می‌زنند که جان‌های خویش را بیرون آورده و خود را برای عذابی خوارکننده آماده سازید. (انعام، ۹۳) این آیات نیز از سختی جان کندن آنان و ناکارآمدی قدرت‌های پوچ خیالی در آن لحظه حکایت می‌کند.

مرگ دریچه‌ی ورود به جهان برزخ و مقدمه‌ی پاداش و عذاب اخروی است؛ اگرچه سزای کامل اعمال در روز قیامت خواهد بود.

صلح و دوستی با دشمنان خدا و حتی دلسوزی نسبت به آنان، با ایمان به خدا و دوستی اولیای الهی جمع نمی‌شود. خداوند کریم خود در قرآن بارها کافران را مورد لعنت قرار داده و آن را خارج از دایره‌ی انسانیت دانسته است.

پیش از این در خصوص آیه‌ی فوق و شأن نزول آن سخن گفته شد. این آیه از ولایت اهل بیت(ع) بر مؤمنان خبر می‌دهد. تز تعبیر آیه به خوبی فهمیده می‌شود که ولایت اهل بیت در راستای ولایت پیامبر(ص) بر اساس مشیت خداوند است.

آیه‌ی فوق بر این حقیقت گواهی می‌دهد که خواست و اراده‌ی وجود مبارک پیامبر اسلام(ص) در همه‌ی موضوعات فردی و اجتماعی بر خواست مؤمنان اولویت دارد. بی‌گمان پذیرش چنین ولایتی به معنای ترجیح منافع شخصی فردی بر دیگران نیست؛ بلکه از آن جهت است که پیامبر اعظم(ص) دارای مقام عصمت بوده و جز به مصلحت مؤمنان نمی‌اندیشد.

اساس دین مقدس اسلام و محور ایمان به خدا، پذیرفتن ولایت خدا و دوستانش و اظهار بغض و بیزاری نسبت به دشمنان اوست. این مطلب ـ که از آن در فروع دین به «تولّی» و «تبرّی» یاد می‌شود ـ حقیقتی است که در آیات و روایات فراوانی به آن اشاره شده است.

یکی از القاب مشهور حضرت مهدی(عج) «بقیة الله» است. این لقب برگرفته از این آیه‌ی کریمه است. این آیه به تذکر و انذار حضرت شعیب(ع) به گرانفروشان امتش اشاره می‌کند و مقصود از «بقیة‌الله» در این آیه، درآمد و سودی است که از یک سرمایه‌ی حلال و خداپسندانه برای انسان باقی می‌ماند.

قرآن در موارد متعددی از مؤمنان به مستضعفان در زمین تعبیر کرده است. این تعبیر ممکن است بدان جهت باشد که اغلب مؤمنان از طبقه‌ی مستضعف و ضعیف جامعه هستند، ولی بهتر است مستضعفین را به معنای مظلومان و محرومان از قدرت بدانیم. به هر حال، خداوند در این آیه نیز از برتری مؤمنان و عاقبت نیکوی آنان در مقابل مستکبران خبر داده است و این امر را سنت حتمی خود قلمداد کرده است.

گفتنی است مقصود از «نفس مطمئنه» نفسی است که از بند تعلقات دنیوی رهیده باشد و با یاد پروردگار و تسلیم محض در برابر او قرار گرفته باشد. خداوند هنگام قبض روح چنین نفسی به استقبال وی رفته و با خطابی مملو از تکریم و احترام، به او بشارت ورود به بهشت مخصوص خود را می‌دهد.

در این میان، سوره‌ی کوثر جایگاه ویژه‌ای دارد. دشمنان از این‌که پیامبر(ص) فرزند پسری نداشت، بسیار خشنود بوده و بر آن حضرت خرده می‌گرفتند. از این رو، خداوند وجود پربرکت حضرت فاطمه‌(س) را به وی ارزانی داشت و نسل او را پایدارترین نسل تاریخ نمود.

رجعت یکی از مسلمات مذهب شیعه و اعتقاد به آن از ضروریات این مذهب به شمار می‌رود. رجعت به این معناست که خداوند در آستانه‌ی رستاخیز گروهی از مؤمنان خالص و مستکبران بسیار شرور را به این جهان بازمی‌گردند تا دولت صالحان تشکیل گردد و از ظالمان در همین دنیا انتقام گرفته شود.

«لیلة المبیت» شبی است که مشرکان قصد جان پیامبر(ص) را کرده بودند، ولی خداوند رسولش را از توطئه‌ی آنان آگاه ساخت و آن حضرت تصمیم به خروج از مکّه و هجرت به مدینه گرفت. در آن شب، پیامبر (ص) برای این‌که مشرکان از هجرتش آگاه نگردند، از پسرعمویش؛ حضرت علی(ع)؛ خواست تا در بستر وی بخوابد.

یکی از این فضایل، انفاق و صدقه دادن به مستمندان است. آیه‌ی فوق در شأن ایشان نازل شد و از او به جهت انفاق در همه‌ی احوال (آشکار و نهان، هنگام توانگری یا فقر و...) ستایش می‌کند. بنابر روایات، حضرت فقط چهار درهم داشت که یکی را در شب و یکی را در روز و یکی را پنهانی و آخری را آشکارا صدقه داد.

این آزمون الهی سبب گشت تا همه‌ی آنان از نجوا با رسول خدا(ص) پرهیز کنند. تنها کسی که ـ به نقل از روایات شیعه و سنی ـ هم‌چنان با آن حضرت مراوده داشت و پیش از دیدار با آن حضرت صدقه می‌پرداخت، حضرت علی(ع) بود.

شگفت آن‌که، در آیه‌ی ۴۰ سوره‌ی نمل، حکایت اعجاب‌انگیزی از یکی از یاران سلیمان ذکر شده است که تحت ملکه‌ی سبأ را در چشم به‌هم‌زدنی نزد سلیمان آورد. قرآن از آن فرد به عنوان «الّذی عِندَه عِلمُ مِنَ الکِتابِ؛ کسی که بخشی از علم کتاب در اختیارش بود» یاد می‌کند.

مهم‌ترین وسایل تقرب به خداوند، ایمان به خدا و پیامبر اکرم(ص)، جهاد و عباداتی هم‌چون نماز، زکات، روزه، حج، صله رحم و انفاق در راه خدا می‌باشد. توسل به اهل بیت(ع) نیز تأثیر فراوانی در جلب محبت و فضل الهی دارد؛ زیرا آنان واسطه‌ی ارتباط میان مردم و خدا بوده و از مقام و منزلت والایی نزد خدای سبحان برخوردار هستند.

مراد از «اهل‌الذکر» کسانی هستند که در اطلاع از احوالات قرآن و مطالب آن متخصص و خبره هستند؛ زیرا تنها متخصصان هر علم و فنی اهل آن خوانده می‌شود. پس مصادیق حقیقی اهل الذکر، مفسران واقعی قرآن؛ یعنی اهل بیت(ع) هستند...

همواره نذرشان را وفا می‌کنند، و از روزی که آسیب و گزندش گسترده است می‌ترسند، (۷) و غذا را در عین دوست داشتنش، به مسکین و یتیم و اسیر انفاق می‌کنند.