شرح دعای مکارم الاخلاق

اين ها كسانى هستند كه در مدار اصلى آفرينش، در همان مدارى كه خداوند براى اين انسان و سرمايه ‏ها و نيروهاى او تعيين كرده حركت مى ‏كنند، و تلاش و كوشش آن ها همواره براى خدا، و سعى و حركتشان به سوى خدا است، در آن جا نامه اعمالشان را به دست راستشان مى ‏دهند كه اين نشانه پاكى عمل و صحت ايمان و نجات در قيامت است، و مايه سرافرازى و سربلندى در برابر اهل محشر.

در دادگاه های دنیا، بسیاری از دعاوی نیاز به شاهد دارند و اگر شاهدی برای مدّعا نبود، حتّی اگر قاضی به نحوی از خطاکار بودن فرد اطلاع پیدا کند، امّا چون شاهد و دلیل محکمه پسند ندارد، نمی تواند حکم به خطاکار بودن فرد بدهد و فرد عاصی بدون آن که سزای عمل خود را ببیند، از محکمه جان سالم به در می برد؛ و حتی چه بسیار مواقعی که فرد خطاکار رها شده و با ارائه اسناد ساختگی و شهادت دروغ و...

صله رحم در حصول طهارت نفس نقش کلیدی و مهمی را ایفا می کند، زیرا از طرفی قطع رحم حرام مسلّم شرعی است و قاطع رحم هرگز از طهارت نفس برخوردار نخواهد شد، و از سوی دیگر صله رحم با وجود آثار و ثمرات متعدد و درخشانی که دارد، پُلی است برای دست یابی به طهارت نفس.

طبق روایات برخی کارها مثل صله رحم، در دنیا بعضی از این بلاها را دفع می کند. بلایی که مصداق آزمایش الهی است هیچ گاه به طور مطلق حذف نمی شود، چراکه خداوند ما را به دنیا آورده تا مبتلا شویم و بدین وسیله استعدادهای ما آشکار شده و در بوته حرارت ابتلائات الهی، رشد کنیم و خالص شویم. اما بلاهایی که بر اثر رفتارهای نادرست ما به وجود می آیند، این امکان وجود دارد که با اصلاح رفتار و یا انجام کار درست دیگری، دفع شوند.

مولا امیر المؤمنین علیه السلام به همه توصیه می کنند که حتّی اگر به ظاهر نیازی به حمایت اقوام ندارند، ولی هرگز دست از صله رحم و یاری ایشان برندارند که انسان با وجود قدرت و دارایی که دارد، در حکم ید واحده (یک دست) است ولی اگر از حمایت بستگان خود بهره مند گردد، صاحب دستان فراوان و حمایتی قوی می گردد.

انفاق به محرومان و ناتوانان، اگر به طور فراگير بر تمام خانه ‏ها و بر فرد فرد جامعه سايه بگستراند و از جامعه فقر به كلى ريشه ‏كن گردد، قهرى است كه شهرها نيز آباد مى ‏گردد. آرى جامعه همچون درختى است كه ثروت بايد به صورت مواد غذائى از آوندها و مجارى تغذيه آن بالا رفته و به تمامى سلول ها، حتى سلول هائى كه در زواياى يك برگ لميده‏ اند برسد، وگرنه به تدريج شاخه ‏هاى آن رو به زردى گرائيده و تمام درخت نابود مى ‏گردد.

چنان چه گفته شد، يكى از آثار و پيامدهاى ناشى از صله رحم، تأخير اجل و توفيق برخوردارى از عمر زياد در دنيا مى ‏باشد. ارتباط صميمانه با ديگران خصوصا اقوام و خويشان، امكان و توفيق بهره‏گيرى مناسب و شايسته از سرمايه ‏هاى وجودى ايشان، كاهش آلام و نگرانى ‏هاى ناشى از احساس غربت در ميان جمع انسان‏ ها...

قضیه اجابت دعا هم از همین قانون تبعیت می کند، یعنی خداوند متعال در قرآن کریم وعده داده است که دعای بندگان خود را اجابت می کند، اما در موارد زیادی ما دعا می کنیم و از اجابت آن خبری نیست. در واقع خداوند متعال خُلف وعده ننموده است، بلکه اجابت دعا طبق آیات و روایات فراوانی متوقّف بر شرایط و آدابی است که اگر رعایت نشود، دعا طبیعتا به هدف اجابت نمی رسد. و یا این که اجابت دعا موانعی دارد که در صورت بروز این موانع دعا مستجاب نمی گردد.

خدا شما را از نيكى كردن و رعايت عدالت نسبت به كسانى كه در راه دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند نهى نمى ‏كند چرا كه خداوند عدالت ‏پيشگان را دوست دارد. * تنها شما را از دوستى و رابطه با كسانى نهى مى‏ كند كه در امر دين با شما پيكار كردند و شما را از خانه هايتان بيرون راندند يا به بيرون ‏راندن شما كمك كردند و هر كس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستم گر است.

پيشوايان اسلام، خود اولين كسانى بودند كه به دستور العمل الهى در برنامه زندگانى خود به دقت عمل كرده‏ اند تا خود سرمشق براى ديگران باشند و داستان هاى زيادى از ائمه علیهم السلام نقل شده است. پيشوايان ما براى حفظ پيوند خويشاوندى خود به احسان و عطاى نيكو به كسانى از فاميل هاى خود اقدام كرده ‏اند كه با مشى امامان معصوم مخالف بودند و همواره آنان را آزار مى ‏دادند.

علت اين كه اسلام نسبت به نگهدارى و حفظ پيوند خويشاوندى اين همه پافشارى كرده اين است كه هميشه براى اصلاح، تقويت، پيشرفت تكامل و عظمت بخشيدن به يك اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادى يا نظامى، و چه از نظر جنبه ‏هاى معنوى و اخلاقى بايد از واحدهاى كوچك آن شروع كرد، با پيشرفت و تقويت تمام واحدهاى كوچك، اجتماع عظيم، خود به خود اصلاح خواهد شد.

درباره صله رحم سؤالی كه بسیار مطرح می ‌شود این است كه آیا مراوده با كسانی كه رعایت احكام شرعی نمی ‏كنند یا اهل فسق و معصیت هستند، جایز است یا خیر؟ شرط نخست آن است كه انسان باید مراقب باشد تا در این رفت و آمدها، ضرر و آسیب معنوی و شرعی نبیند. یعنی باعث نشود تا خود نیز مبتلا به فسق شود. شرط دوم آن است كه حضور انسان، منجر به تأیید كار فسق آن ها نشود.

انسان بايد پيوند عاطفى خود را با خويشان نسبى (ارحام) استمرار بخشد و هيچ گاه ارتباط و علاقه خود را با آن ها قطع نكند و چون خويشاوندان انسان از جهت نيازهاى انسانى و عاطفى متفاوتند، لذا باید در برابر هر نياز، پاسخ متناسب با آن را بدهد. گاهى با يك تلفن رفع نياز مى ‏شود و گاهی به صورتی دیگر...

در این مسیر گاهی حتّی خود فرد مرتکب خطایی نشده ولی به هر حال مورد بی مهری و کینه نزدیکان قرار گرفته است. در این موارد نیز دستور دین آن است که اگر با گذشت و جوان مردی، این عداوت قابل حل و فصل است، باید فرد چنین کند تا کدورت ها برطرف گردد، چه رَسَد به وقتی که یکی از عوامل دشمنی نزدیکان، سوء رفتار خود فرد باشد.

گاهی از اوقات کسانی که به ما بدی می ‌کنند، دشمن نیستند؛ بلکه دوست و اهل صلاح ‌اند؛ امّا به انسان سوء ظن پیدا می ‌کنند. این هم از آفاتی است که در اجتماع وجود دارد. اهل بغی کسانی ‌اند که ذاتاً اهل ظلم و تعدّی ‌هستند؛ امّا اهل صلاح ذاتاً اهل ظلم نیستند؛ افراد خوبی هستند‌؛ امّا گاهی به هر دلیلی به انسان بدگمان می‌ شوند.

اگر كسى سخنى را بر ضدّ مؤمنی نقل كند و قصدش از آن، زشت كردن چهره او و از بین بردن وجهه اجتماعى اش باشد تا او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از ولایت و دوستى خود به سوی ولایت شیطان خارج مى كند، (ولى) شیطان هم او را نمى پذیرد.

زیان‌های فردی ناشی از سوء ظنّ، خود به تنهایی می تواند بر روی جامعه تأثیرات سوئی به جای بگذارد، چراکه جامعه از کنار هم قرار گرفتن آحاد مردم تشکیل می شود و بدین جهت بیماری و سلامت افراد، خواسته یا ناخواسته بر روی دیگران و محیط اجتماعی اثرگذار خواهد بود.

سوء ظن به خود (نفس) اگر به حدّ افراط نرسد، می تواند آثار مثبت فراوانی از خود به جای بگذارد. امّا اگر از حد اعتدال فراتر رود، باعث مرض وسواس می شود و یا زمینه ساز گناه بزرگی به نام یأس و ناامیدی می گردد که خود بستر مناسبی است برای ابتلا به گناهان دیگر و سقوط به ورطه هلاکت و شقاوت.

گفتار و كردارى كه از برادر دینى تو سر مى ‏زند تا آن جا كه مى ‏توانى باید آن را بر نیكوترین وجه حمل كنى گر چه احتمال صحّت مرجوح و ضعیف، و احتمال فساد و بدى راجح و قوى باشد، و حق ندارى تجسّس كنى، مگر آن كه دلیل قطعى بر ثبوت آن پیدا شود.

مفهوم سوء ظن آن است که هرگاه کارى از کسى سر زند که قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد آن را به صورت نادرستى تفسیر کنیم، مثلًا هنگامى که مردى را با زن ناشناسى ببیند فکر کند آن زن نامحرم است و نیت آن‌ها ارتکاب اعمال خلاف مى‌‏باشد...