چهل حدیث درباره شیطان

1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِتَّخِذِ الشَّیْطانَ عَدُواًّ فَاِنَّ اللهَ تعالی یَقُولُ «اِنَّ الشَّیْطانَ لَكُم عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُواًّ».

تو شیطان را دشمن خود بدار. خدای متعال می‌فرماید «همانا شیطان دشمن شما است شما هم او را دشمن بدارید». (بحار، ج 77، ص 105)

2ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِن كانَ الشیطانُ عَدُواً فَالغَفلَةُ لِماذا؟!

اگر شیطان دشمن (قسم‌خورده تو) است پس این همه غفلت و بی‌خبری چرا؟! (بحار، ج 73، ص 157)

3ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللهِ بِإِبْلِیسَ إِذْ أ^َحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ وَ کَانَ قَدْ عَبَدَاللّهَ سِتَّةَ آلاَفِ سَنَةٍ...، عَنْ کِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَة!

شما از کیفر ابلیس که خدا را شش هزار سال عبادت کرده بود عبرت بگیرید چگونه خداوند آن همه عمل درازمدت او را در اثر یک اندک زمانی تکبر و خودخواهی به کلی نابود ساخت! (نهج‌البلاغه، خطبة 192«معروف به قاصعه»)

4ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

اَوّلُ مَن اَلحَدَ و تَزَندَقَ ابلیسُ اللَّعینُ، فَاستَكبَرَ و وَافتَخَرَ عَلی صَفِیِّ اللهِ و نَجِیِّهِ آدمَ عَلیه‌السلام.

اول کسی که در آسمان ملحد و کافر شد ابلیس لعین بود، تکبّر کرد و بر آدم علیه‌السلام برگزیدة خدا فخرفروشی نمود. (تحف‌العقول، ص 429)

5ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ الشیطانَ یَجری مِنِ ابنِ آدمَ مَجریَ الدَّم!

شیطان، همانند گردش خون در تن آدمی جریان دارد! (شهاب‌الاخبار، ص 359)

6ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِذا وَسوَس الشیطانُ اِلی أحدِكُم، فَلْیَتعوَّذْ بِاللهِ وَلْیَقُل: «آمنتُ بِاللهِ وبِرسولهِ صلی‌الله علیه و آله مُخلِصاً لَهُ الدّین».

هر گاه که شیطان یکی از شما را وسوسه کرد از شر آن به خدا پناه ببرید و بگویید «اَعوذُ بالله منَ‌الشیطانِ الرجیم آمنتُ بِاللهِ و بِرسولهِ صلی‌الله علیه و آله مُخلِصاً لَهُ الدّین». (خصال، ج 2، ص 63)

7ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

تَحَرَّزْ مِن اِبلیس بِالخَوفِ الصّادِق.

برحذر باش و با خوف جدَّی و صادقانه، خودت را از ابلیس محافظت کن. (تحف‌العقول، ص 293)

8ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اِبلیسَ یَلتَقِمُ القَلبَ، فاذا ذُكِراللهُ خَنَسَ فَلِذلِكَ سُمِّیَ «الخَنّاس».

شیطان ابلیس، قلب (غافل) آدمی را با پوزة خود قبضه می‌کند، همین که خدا را یاد کُند آن را رها کرده عقب‌گرد می‌كند و پنهان می‌شود و لذا به نام «خنّاس» (پنهانکار) مُلقّب گردید. (بحار، ج 63، ص 97)

9ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

ما مِن قَلبٍ اِلاّ وَ لَهُ اُذُنانِ: علی اَحَدِهِما مَلَكٌ مُرشِدٌ وَ عَلَی‌الاُخری شَیطانٌ مُفَتِّنٌ... اَلشیطانُ یَأمُرُهُ بِالمعاصی وَ المَلَكُ یَزجُرهُ عَنها.

هر قلبی دو گوش دارد: بر یکی فرشتة هدایت و بر دیگری شیطان ضلالت جای دارد. شیطان دستور به معصیت می‌دهد و فرشته او را از آن برحذر می‌دارد. (بحار، ج 63، ص 205)

10ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

لا تَجعلَنَّ لِلشّیطانِ فی عَملِكَ نصیباً! ولا علی نَفسِكَ سبیلاً.

برای شیطان در کار خودت سهمی قرار مده! و بر جان و روانت راهی نشان نده. (فهرست غرر، ص 175)

11ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ثلاثَةٌ عُصِموا مِنْ اِبْلِیسَ: الذَّاکِرُونَ لِلَّهِ وَ الْبَاکُونَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَغْفِرُونَ بِالْأَسْحَار.

این سه دسته از اغوای شیطان در امانند: کسانی که همواره در ذکر و به یاد خدا هستند، کسانی که از ترس خدا گریه می‌کنند و کسانی که در سحرها (در نماز شب) از گناهان استغفار می‌نمایند. (جامع احادیث‌الشیعه، ج 14، ص 375)

12ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

مَن هَمَّ بِشَیءٍ مِنَ الخَیرِ فَلیُعجِّلْهُ؛ فَإِنَّ کُلَّ شَیءٍ فیهِ تَأخیرٌ فإنَّ لِلشَّیطانِ فیهِ نَظْرَةً.

هر کس تصمیم گرفت کار خیری انجام دهد در آن عجله و شتاب کند زیرا هر عمل خیری که در آن تأخیر افتد (و فرصت از دست برود) در آنجا گمراهی و اغوای شیطان بوده است. (وسائل، ج 1، ص 86)

13ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

یَقولُ ابلیسُ لِجُنُودِهِ: اُلقُوا بَینَهُمُ‌الحَسَدَوالبَغْیَ فَإنَّهُما یَعدِلان عِندَاللهِ الشِّركَ!

شیطان همواره به لشکریانش دستور می‌دهد: میان آدمیان حسد و ظلم را رواج دهید که این دو (گناه عظیم) در نزد خدا با شرک برابری می‌نمایند! (بحار، ج 63، ص 260)

14ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لَولا أنَّ الشَّیاطینَ یَحومونَ عَلی قُلوبِ بَنی‌آدَمَ لَنَظَروا اِلَی المَلَكُوت.

اگر بنی‌آدم گرفتار إغوا و وسوسه‌های شیطانی نبودند ملکوت و عظمت آسمان‌ها را با چشم دل مشاهده می‌کردند. (بحار، ج 70، ص 59)

15ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

قالَ اِبلیسُ لَعَنَهُ اللهُ اِذا استَكْمَنْتُ مِنِ ابنِ آدَمَ فی‌ثَلاثٍ لَم اُبالِ ما عَمِلَ فاِنَّهُ غیرُمَقبولٍ مِنه!... اذاَ استَكثَرَ عَمَلَهُ وَ نَسِیَ ذَنْبَهُ و دَخَلَهُ العُجبُ.

شیطان ملعون می‌گوید: من اگر این سه خصلت را در آدمیزاد محكم و استوار كردم دیگر برایم مهم نیست اعمال دیگرش چه باشد چون مسلّماً قبول نخواهد شد!: وقتی عمل خوب خود را بزرگ ببیند، و زمانی كه گناهانش را فراموش كند و هنگامی كه گرفتار عَجب و خودپسندی گردد. (خصال، ج 1، ص 55)

16ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اذا أ^َخذَ القَومُ فی مَعصِیَةِاللهِ عَزَّ و جَلَّ فإَن كانوا ركُباناً كانوا مِن‌خَیل ابلیسَ وَ إن كانوا رِجالةً كانوا مِن رِجالَتِه!

مردم وقتی شتابان و با سرعت به گناه آلوده می‌شوند در شمار لشکر سواره‌نظام ابلیس هستند! و زمانی که آهسته و به کندی مرتکب گناهان می‌شوند در عداد پیاده‌نظامش خواهند بود! (ثواب‌الاعمال/ص576)

17ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لَیسَ لإِبلیسَ جُندٌ اَشَدُّ مِنَ النِّساءِ والغَضَبِ!

برای ابلیس، سپاهی نیرومندتر از این دو تا نیست: یکی زنان و دیگر حالت خشم و غضب! (بحار، ج 75، ص 246)

18ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ الشَّیطانَ اِثنانِ: شیطانُ الجِنِِّ وَ یَبعُدُ «بِلاحَولَ وَلاقُوَّةَ إلاّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظیم» و شیطانُ الاِنسِ وَ یَبعُدُ بِالصّلاةِ عَلَی‌النَّبِیِّ و آلِهِ علیهم السلام.

شیطان بر دو قسم است:‌ شیطان جنّی که با ذکر «لا حَولَ وَ لا قوَّة إلّا بِاللّه العَلی العَظیم» طرد می‌شود و شیطان اِنسی (آدمی) که با صلوات بر محمد و آل محمد علیهم‌السلام از انسان رانده می‌گردد. (مستدرک، ج 5، ص 342)

19ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

قالَ اِبلیسُ لِنوحٍ(ع) اُذكُرنی فی ثَلاثَةِ مَواطِن! اُذكُرنی اِذا غَضِبتَ وَ اذكُرنی اذا حَكَمتَ بَینَ اِثنَینِ وَاذكُرنی اذا كُنتَ مَعَ اِمرأةٍ خالیاً.

ابلیس به نوح پیغمبرعلیهم‌السلام عرض کرد در این سه جا به یاد من باش! زمانی که غضبناک شدی و هنگامی که خواستی میان دو نفر قضاوت کنی و در وقتی که با زن نامحرمی در جای خلوتی به سر بردی. (خصال، ج 1، ص 132)

20ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلصّومُ یُسوِّدُ وَجْهَ‌‌الشَّیطانِ وَالصَّدَقَةُ تُكْسِرُ ظَهْرُه والحُبُّ فی‌اللهِ والمُوازَرَةُ عَلَی العَملِ الصالِحِ یَقطَعُ دابِرَهُ وَالِاستغفارُ یَقطَعُ وَتینَهُ.

روزة (انسان) روی شیطان را سیاه می‌کند، صدقه کمرش را می‌شکند، دوستی برای خدا و همکاری در کار خیر نسل او را تباه می‌سازد و استغفار کردن رگ حیاتش را قطع می‌نماید. (سفینه، ج 1، ص 700)

21ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

إنّ ابلیسَ عَدُوَّاللهِ رَنَّ اَربَعَ رَنّاتٍ: یَوم لُعِنَ وَ یَوَم اُهبِطَ اِلَی الاَرضِ وَ یَوَم بُعِثَ النّبی(ص) وَ یَوَمَ الغَدیر.

ابلیس آن دشمن خدا، در تمام حیات خود چهار نالة جانکاهی کرد: روزی که ملعون و مطرود خدا شد، و روزی که به زمین فرود آمد و روزی که نبی اکرم صلی‌الله علیه و آله به رسالت مبعوث گردید و دیگر روز عید غدیر. (روزی که مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خلافت منصوب گردید) (بحار، ج 63، ص 241)

22ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما اَحسَنَ مُؤمنٌ الی مُؤمنٍ وَلا اَعانَهُ اِلاّ خَمَشَ وَجهَ اِبلیسَ وَ قَرَّحَ قَلبَه.

هر مؤمنی که به برادر مؤمن خود محبت و احسانی کند او دقیقاً در همانجا صورت شیطان را خراشیده و دلش را مجروح نموده است. (بحار، ج 74، ص 301)

23ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما مِن اَحَدٍ یَموتُ مِنَ المُؤمنین اَحَبُّ اِلی اِبلیسَ مِن مَوتِ فقیهٍ.

مردن هیچ یک از مؤمنین به اندازة مردن یک عالم فقیه نزد ابلیس محبوب‌ و گرامی‌تر نیست. (بحار، ج 63، ص 221)

24ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

وَاللهِ لَمَوتُ عالِمٍ اَحبُّ اِلی ابلیَسَ مِن مَوتِ سَبعینَ عابداً!

به خدا سوگند مردن یک عالم برای ابلیس از مردن هفتاد عابد محبو‌بتر و گرامی‌تر است! (احقاق‌الحق، ج 12، ص 193)

25ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اذا قامَ الرّجُلُ اِلَی الصّلاةِ اَقبَلَ اِبلیسُ ینظُرُ اِلَیهِ حَسَداً لِایَری مِن رَحمةِ اللهِ الّتی تَغشاهُ.

زمانی که انسان به نماز می‌ایستد ابلیس با مشاهدة آن همه رحمت الهی که نمازگزار را فرا می‌گیرد با دیدة رشک و حسادت او را نظاره می‌کند. (خصال، ج 2، ص 167)

26ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

ما مِن عَمَلٍ اَشَدَّ عَلی اِبلیسَ مِن أ^َنْ یَریَ ابنَ آدَمَ ساجِداً لِأ^ََنَّه اُمِر بِالسُّجودِ فَعصی وَ هذا أ^ُمِرَ بِالسُّجودِ فأطاعَ وَنَجا.

عملی برای ابلیس دردناک‌تر از آن نیست که آدمی را در حال سجود ببیند، او که مأمور به سجده شد اِبا و عصیان کرد اما این مأمور به سجده شد اطاعت نمود و نجات یافت. (خصال، ج 2، ص 158)

27ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

الصَّلاةُ حِصنٌ مِن سَطَواتِ الشّیطانِ.

نماز یک دژ محکم در برابر یورش و حمله‌های شیطانی است. (میزان‌الحکمه، ج 5، ص 367)

28ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ لِلوُضوُءِ شَیطاناً یُقالُ لَهُ «وَ لَهان» یُوَسوِسُ العَبدَ اذا لَم یُسمِّ اللهَ فی وُضوئِه.

وضو شیطانی به همراه دارد به نام «وَلَهان». کسانی که هنگام وضو نام خدا را بر زبان جاری نکنند آن‌ها را وسوسه می‌کند و به وسواسی دچار می‌نماید. (مستدرک، ج 1، ص 323)

29ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنَّ العَبدَ اذا سَجَدَ وَ أطالَ السُّجودَ نادی اِبلیسُ: یا ویلاه! أطاعَ و عَصَیتُ وَ سَجَد و اَبَیْتُ.

هنگامی که بنده به سجده می‌رود و آن را طولانی می‌کند ابلیس فریاد سر می‌زند: ای وای بر من! او اطاعت کرد و من عصیان نمودم، او سجده کرد و من اِبا نمودم. (بحار، ج 63، ص 221)

30ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنَّ مَلَكَ الموتِ یَدفَعُ الشّیطانَ عَنِ المُحافِظ علیَ الصَّلوةِ وَ یُلقِّـنُهُ «شهادَة أن لا اله الاّ الله وَ أَنّ مُحَمداً رَسولُ الله صلی‌الله علیه و آله».

حضرت عزرائیل(ع) هنگام جان گرفتن آدمی، شیطان را از کسی که محافظ بر اوقات نماز باشد دفع می‌کند. و شهادتین «أن لا اله الّاالله و أن محمداً رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله» را به وی تلقین می‌نماید. (وسائل، ج 3، ص 19)

31ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اِسم ابلیسَ «اَلحارِث» و سَمِّیَ اِبلیسَ لأنه أَبلَسَ مِن رَحمةِ الله.

نام (اصلی) ابلیس «حارث» بود، زمانی که (سرکشی کرد و) از رحمت الهی مأیوس و ناامید شد به اسم «ابلیس» (مأیوس از رحمت خدا) نامیده گردید. (بحار، ج 63، ص 242 ـ 241)

32ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):

اِنّ صِغارَالذّنُوبِ وَ مُحَقَّراتِها مِن مَكاَئِدَِ ابلیسَ یُحقِّرُها لَكُم وَ یُصَغِّرُها فی اَعیُنِكُم فَتَجتَمِعُ وَ تَكثُرُ فَتُحبِطَ بِكُم.

گناهان صغیره و کوچک از نیرنگ‌های ابلیس است، او آن‌ها را در نظر شما حقیر و کوچک جلوه می‌دهد تا رفته رفته روی هم انباشته و بسیار شوند و در نهایت شما را در غرقاب خود به هلاکت برساند. (تحف‌العقول، ص 413)

33ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

إنّ ابلیسَ یُوَكِّلُ شیاطینَهُ عِندَ المُحتَضِرینَ لِیُشكِّكُوهُم فی دینِهم فَلَقِّنوهُمُ الشَّهادَتَین.

ابلیس، شیاطین خود را بر افراد در حال احتضار می‌گمارد تا آن‌ها را (در لحظات آخر) در دینشان به شک و شبهه بیندازند. شما در آن هنگام شهادتین را به آن‌ها تلقین نمائید. (سفینه، ج 1، ص 99)

34ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُ مَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ.

در روز اول ماه مبارک رمضان شیطان‌های یاغی و سرکش در غُل و زنجیر می‌شوند. (بحار، ج 63، ص 205)

35ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ ابلیسَ یَبعثُ اَشَدَّ اَصحابِهِ اِلی مَن یَصنَعُ المَعروفَ فی مالِه.

شیطان، سرسخت‌ترین دستیاران خود را جهت اغوای کسانی می‌فرستد که با مال و دارائی خود کارهای خیر انجام می‌دهند. (نهج‌الفصاحة، ج 1، ص 114)

36ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ الشّیطانَ یُدَبِّرُ ابنَ آدَمَ فی كُلِّ شیءٍ فِاِذا اَعیاهُ جَثَمَ لَهُ عِندَ المالِ فَأَخَذَ بِرَقَبَتِهِ!

شیطان جهت گمراهی بنی‌آدم، برای هر کاری یک نقشه و حیله دارد. وقتی دستش از هر جهت کوتاه شد (در آخرین حربه) کنار مال و دارائیش سنگر می‌گیرد و او را کاملاً در قبضة خود درمیاورد! (پول و مال آخرین سنگر و امید اغوای شیطان است. تو کاملاً برحذر باش) (بحار، ج 63، ص 260)

37ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ الشّیاطینَ تغدو بِرایاتِها الیَ الأسواقِ فَیَدخُلونَ مَع اَوَّلِ داخِلٍ و یَخرُجوُنَ مَعَ آخِرِ خارِجٍ.

شیاطین در صبحگاهان، با علم‌های (اغوای) خود به بازارها و محل کسب و درآمد می‌روند، با اولین نفر بدانجا وارد و با آخرین نفر از آنجا خارج می‌شوند. (نهج‌الفصاحه، ج 1، ص 127)

38ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اِنّ ابلیسَ عَلَیهِ لعائِنُ اللهِ یَبُثُّ جنودَ الَّلیلِ مِن حینِ تَغیبُ الشّمسُ وَ تَطلُعُ، فاَكثِروُا ذِكرَ اللهِ عزَّوجَلَّ فی هاتَینِ السّاعَتَینِ.

ابلیس ملعون و مطرود خدا هنگام غروب و طلوع آفتاب لشکریان خود را به (سوی بنی‌آدم) گسیل می‌دارد. شما در این دو وقت زیاد در ذکر و به یاد خدای متعال باشید. (سفینه، ج 1، ص 99)

39ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

قالَ ابلیسُ لِنوحٍ علیه‌السلام: اذا وَجدنا إبنَ آدَم شَحیحاً أَو حریصاً أوحَسوداً أو جَبّاراً، أو عجولاً، تلقّفناه تَلقُّفَ الكُرَةِ!

ابلیس در سخنان خود با نوح پیامبر علیه‌السلا می‌گوید: ما هر گاه آدمیزاد را بخیل و تنگ‌نظر، یا حریص و آزمند، یا حسود، یا متمرّد و سرکش و یا در کارها عجول و بی‌تاب ببینیم او را مانند یک توپ (بازی) به سرعت می‌قاپیم و (کاملاً) در اختیار خود می‌گیریم! (بحار، ج 63، ص 250)

40ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَكثِروا الدّواجِنَ فی بُیوتِكُم تَتَشاغَلُ بِها الشّیاطینُ عَن صِبیانِكُم .

در منزل خود، مرغ و ماكیان زیاد نگهدارید تا به جای اطفال شما مورد آزار و تعرّض شیاطین قرار بگیرند. (بحار، ج 63، ص 206)

منبع: شکوفه‌های حکمت