چهل حدیث درباره كار و لقمه حلال

1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

طَلَبُ الحَلالِ جِهادٌ.

به دنبال روزی حلال رفتن، جهاد در راه خدا است. (مواعظ عددیّه، ص 3)

2ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن طَلَبَ الدُّنیا حَلالاً فی عَفافٍ كانَ فی دَرَجَةٍ الشّهداءِ.

كسی که دنیای خود را با عفّت نفس و از راه حلال تأمین می‌كند مقام و منزلت شهیدان را خواهد داشت. (المحجةالبیضاء، ج 3، ص 203)

3ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

ضِیاءُ القَلبِ مِن أَكْلِ الحَلالِ.

صفا و نورانیت قلب، نتیجة لقمه حلال است. (مواعظ عددیّه، ص 23)

4ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن باتَ كالّاً مِن طَلَبِ الحَلالِ باتَ مَغفوراً لَهُ.

کسی که به دنبال روزی حلال، روز خود را خسته و درمانده سپری کرده، (بداند كه) شب خود را (نیز) با گناهان آمرزیده سپری خواهد نمود. (بحار، ج 103، ص 2)

5ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

كَسْبُ الحَرامِ یَبینُ فی ‌الذُّرِّیَّةِ.

درآمد حرام و نامشروع، اثر آن در نسل و اولاد ظاهر می‌شود. (وسائل، ج 12، ص 53)

6ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اذا وَقَعتِ اللُّقمَةُ مِن حرامٍ فی جَوفِ العَبدِ لَعَنَهُ كُلُّ مَلَكٍ فی‌ السَّمواتِ و الأرضِ!

همین که لقمة حرام داخل اندرون بنده‌ای شد تمام فرشتگان آسمان‌ها و زمین او را لعنت می‌کنند! (بحار، ص 103، ص 12)

7ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

أَكلُ الحرامِ یَطرُدُ الایمانَ.

لقمة حرام، ایمان را از انسان سلب می‌كند. (مواعظ عددیّه، ص 153)

8ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

حَلالی حلالٌ اِلی یَومِ القیامَةِ و حرامی حرامٌ اِلی یومِ القیامةِ.

(احكام) حلال من تا قیامت حلال و (احكام) حرام من تا قیامت حرام است. (سفینه، ج 1، ص 299)

9ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاخَیرَ فی مَن لایُحِبُّ جَمْعَ المالِ مِن حلالٍ یَكُفُّ بِهِ وَجهَهُ و یَقضی بِهِ دَینَهُ وَ یَصِلُ بِهِ رَحِمَهُ.

کسی که خواهان اندوختن مال از راه حلال و مشروع نباشد که با آن آبروی خود را حفظ کند و بدهی خود را ادا نماید و از راه آن صلة ارحامش را به جا بیاورد هیچ گونه خیر و امیدی در وجود او نیست. (فروع کافی، ج 5، ص 72)

10ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

سوَفَ یأتیكَ ما قُدِّرَ لَك فَخَفِّضِ المُکْتَسب.

آنچه برایت مقدّر شده به تو خواهد رسید، در کار و کسبت حریص و افراطی مباش. (شرح غُرر، ج 1، ص 434)

11ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن اَكَل الحلالَ قامَ علی رأسِهِ مَلكٌ یَستَغفِرُ لَهُ حَتّی یَفْرُغَ مِن اَكِلِه.

وقتی کسی غذای حلال می‌خورد فرشته‌ای بالای سر او حاضر می‌شود و برایش طلب مغفرت می‌کند تا وقتی که از صرف غذا فارغ شود. (مکارم‌الأخلاق، ص 150)

12ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاتَدَعْ طَلَبَ الرِّزق مِن حِلِّهِ فَاِنّهُ عَوْنٌ لَكَ عَلی دینِكَ.

هیچ‌گاه از تحصیل روزی حلال رو گردان مباش. مال حلال یاور و معین تو در حفظ دین و ایمان تو است. (وسائل، ج 12، ص 10)

13ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لَو أنّ اَحَدَكُم اكتَسَبَ المالَ مِن حِلِّهِ و اَنفَقَهُ فی حِلِّهِ لَمْ یُنفِقْ دِرهَماً الاّ أخلَفَ اللهُ عَلَیه.

هر یک از شما که درآمدش از راه حلال باشد و آن را نیز در راه حلال مصرف کند به ازای هر درهمی (واحد پول) که خرج می‌کند خداوند همانند آن را در مال او جبران می‌نماید. (مکارم‌الأخلاق، ص 323)

14ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

طوبی لِمَن طابَ كَسْبُهُ و صَلُحَتْ سَریرَتُهُ وَ كَرُمَت علانِیَتُهُ و عَزَلَ عَنِ النّاسِ شَرَّهُ.

خوشا به حال کسی که درآمدش حلال، باطنش پاک، ظاهرش باکرامت، و اذیت و آزارش به احدی از خلق الله نمی‌رسد. (شهاب‌الأخبار، ص 307)

15ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن اَكلَ مِنَ الحَلالِ صَفا قَلبُهُ وَ دَمَعَتْ عَیناهُ وَ لَم یَكُنْ لِدَعوَتِهِ حِجابٌ.

کسی که خوراکش طیّب و طاهر باشد دلی با صفا و چشمانی گریان (ترس از خدا) خواهد داشت و مانعی برای اجابت دعای او نخواهد بود. (حاشیة اَلشهاب فی‌الحِکَم والآداب، ص 53)

16ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

من كسِلَ عما یُصلِحُ بِهِ أَمرَ مَعیشَتِهِ فَلَیسَ فیه خَیرٌ لِأَمِردُنیاه.

کسی که در اصلاح أَمر معیشتی خود لاابالی و تَن‌پرور است خیر و امیدی به زندگی و امور دنیای او نیست. (وسائل، ج 12، ص 37)

17ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لا تَكسَلْ عَن مَعیشَتِكَ فَتكَونَ كَلاًّ علی غَیرِك.

در تحصیل روزی سستی و تن‌پروری به خرج مده که سربار دیگران خواهی بود. (وسائل، ج 12، ص 37)

18ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عِلیكَ ب‍ِلزومِ الحلالِ و حُسنِ البِرِّ بالعِیالِ وَ ذِكرِ اللهِ عَلی كُلِّ حال.

به هوش باش! برتو باد که روزی را از راه حلال به دست آوری و با اهل و عیال به نکویی رفتار کنی و در هر حال در ذکر و به یاد خدا باشی. (فهرست ‌غرر، ص 79)

19ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

أَرَأَیتَ لَو أنَّ رَجُلاً دَخَلَ بَیتَهُ وَ أَغلَقَ بابَهُ أكانَ یَسقُطُ عَلَیهِ شیءٌ مِن السّماء؟!

آیا هیچ دیده‌ای مردی در خانه‌اش بنشیند و در را به روی خود ببندد و از آسمان برای او چیزی (به ارمغان) فرود بیاید؟! (فروع کافی، ج 5، ص 78)

20ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن لَم یَستحی مِن طَلَبِ الحَلالِ مِن المَعیشَةِ خفَّتْ مَؤُنتُهُ و رَخی بالُهُ و نَعِمَ عِیالُهُ.

کسی که از تحصیل روزی حلال (در هر کاری که باشد) شرم نکند، زندگی او کم‌هزینه، خاطرش آسوده و خانواده‌اش در نعمت و آسایش به سر خواهند برد. (تحف‌العقول، ص 57)

21ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

كُن لِما لاتَرجو أَرجی مِنكَ لِما تَرجو! فَاِنَّ موسی(ع) ذَهَبَ یَقْتَبِسُ لأَهلِهِ ناراً فَانصَرفَ اِلَیهم وَ هُوَ نبَیٌّ مُرسَل!

به آنچه که امید نداری بیش از آنچه که بدان امید داری امیدوار باش! حضرت موسی علیه السلام زمانی (پیش از رسالت) (به طرف کوه) رفت که آتشی برای اهل خود فراهم کند، وقتی برگشت، پیغمبر مُرسل و صاحب شریعت بود! (وسائل، ج 12، ص 33)

22ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ أَطیَبَ ما أَكَلَ الرَّجُلُ مِن كَسِبِهِ وَ إنَّ وَلدَهُ مِن كَسِبه.

پاکیزه‌ترین خوراک انسان از راه درآمد و کسب (حلال) او است و بداند که نسل و اولاد او نیز نتیجة همین کار و کسب او خواهند بود. (شهاب‌الاخبار، ص 360)

23ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن لَم یَرْضَ بِما قَسَم اللهُ لَهُ الرّزقَ وَ بَثَّ شَكواهُ وَ لَم یَحتَسِبْ، لَمْ تُرفَعْ لَهُ حَسنةٌ و یَلقَی اللهَ وَ هَوَ عَلیهِ غَضبانُ.

کسی که به قسمت خدادادی راضی نباشد و آن را به حساب خدا و قیامت نگذارد و شکایتش نزد این و آن ببرد کمترین اجر و پاداشی نخواهد داشت و (فردا) با خشم و غضب الهی مواجه خواهد بود. (من‌لایحضر، ج 2، ص 197)

24ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

طوبی لِمَن ذَلَّ فی نَفسِه وَ طابَ كَسبُه.

خوشا به حال کسی که در نزد خود فروتن و متواضع، و درآمدش طیّب و طاهر باشد. (بحار، ج 103، ص 2)

25ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَنْ اَكَلَ الحلالَ اَربعینَ یَوماً نَوَّرَ اللهُ قلبَه.

کسی که چهل روز خورد و خوراکش از راه حلال باشد خداوند دل او را نورانی می‌کند. (بحار، ج 103، ص 16)

26ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الشّاخِصُ فی طَلَبِ الرِّزقِ الحَلالِ كَالمُجاهِدِ فی‌سبیلِ الله.

کسی که در پی درآمد و روزی حلال باشد همانند مجاهد در راه خدا است. (بحار، ج 103، ص 17)

27ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

من اَكَلَ حراماً مّالم یَقْبَلِ اللهُ مِنهُ صَرفاً و لا عدلاً.

کسی که مال حرامی را بخورد هر چند اندک باشد، خداوند هیچ عملی از او قبول نمی‌کند چه واجب باشد چه مستحب. (بحار، ج 103، ص 16)

28ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاتَدَعوا التّجارةَ فَتَهونُوا، إتَّجِروا بارَكَ اللهُ لَكُم.

از تجارت و بازرگانی دست نکشید که خوار و حقیر خواهید شد. شما تجارت کنید خداوند به شما برکت می‌دهد. (وسائل، ج 12، ص 7)

29ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

أیَعْجُزُ اَحَدُكُم أَن یَكونَ مِثلَ النَّملَةِ؟ فَاِنَّ النَّملَةَ تَجُرُّ اِلی جُحرِها.

آیا شما (در کار و فعالیت) به اندازة یک مورچه همت ندارید؟ مورچه خودش شخصاً به دنبال روزی می‌رود و دانه را به داخل لانه‌اش می‌برد. (فروع کافی، ج 5، ص 79)

30ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

إنّی لَأ^َبغُضُ الرّجُلَ أنْ یَكونَ كَسلاناً عَن أَمِر دُنیاهُ وَ مَنَ كَسِل عن أمِر دُنیاهُ فهُوَ عَن أمرِ آخِرَتِه أ^َكسَلُ!

من از مردی که در امور دنیوی خود تنبل و تن‌پرور باشد بیزارم. کسی که در امور دنیوی خود سُست و لاابالی باشد در امور آخرتش لاابالی‌تر خواهد بود! (فروع کافی، ج 5، ص 85)

31ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلعِبادَةُ مَعَ اَكلَ الحرامِ كَالِبناءِ عَلَی الماء!

عبادتی که همراه با خوردن مال حرام باشد همچون بنایی است که بر روی آب ساختمان کرده باشند! (بحار، ج 103، ص 12)

32ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنّ اللهَ لَیُبغِضُ المُنفِقَ سِلعَتَهُ بِالأ^َیْمانِ.

خداوند، آن کاسبی که اجناس خود را با سوگند و قَسم می‌فروشد دشمن می‌دارد. (امالی صدوق، ص 483)

33ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

مَن لَم یَصبِرْ عَلی كَدِّهِ صَبَر علَی الاِفلاسِ!

کسی که رنج کار و کسب را بر خود هموار نمی‌کند باید که رنج فقر و نداری را نیز تحمّل نماید! (فهرست ‌غرر، ص 194)

34ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلیَمینُ الكاذِبَةُ مُنفِفَةٌ لِلسِّلعةِ مُمحِقَةٌ لِلکَسب.

سوگندِ دروغ خوردن در معامله هرچند که جنس را به فروش می‌رساند اما باعث رفع برکت و تباهی کسب خواهد شد. (شهاب‌الأخبار، ص 84)

35ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

أخَبثُ المكاسِبِ كَسبُ الرِّبا.

پلیدترین کسب و درآمدها كسب ربا خواری است. (فروع کافی، ج 5، ص 147)

36ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لَعَنَ رسولُ الله(ص) الرّبا و آكِلَهُ وَ مُوَكِّلَهُ و بایِعَهُ و مُشتریهِ و كاتِبَهُ و شاهِدَیهِ.

رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله ربا و رباخوار و موکِّل و فروشنده و خریدار و نویسنده و گواهان ربا همه را لعنت فرموده است. (مستدرک، ج 13، ص 336)

37ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

دِرهَمُ ربا أَشَدُّ مِن سَبعینَ زِنْیَةً كُلَّها بِذاتِ مَحرمٍ.

خوردن یک درهم (واحد پول) ربا، گناه آن در نزد خدا از هفتاد عمل شنیع زنای انسان ـ العیاذ‌بالله ـ با محرم‌های خود عظیم‌تر است! (تهذیب، ج 7، ص 19)

38ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

الزّانی بِأ^ُمِّهِ أهَوَنُ عِندَ اللهِ مِمَّن یُدخِلُ فی مالِهِ مِنَ الرّبا مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ!!

آن کس که ـ العیاذبالله ـ با مادر خود زنا کند، گناه او نزد خدا کوچک‌تر از گناه آن کسی که به اندازة یک دانه خردل در مال خود ربا داشته باشد!! (بحار، ج 77، ص 102)

39ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

مَنِ اتَّجرَ بِغَیرِ فقهٍ فَقَدِ ارْتَطَمَ فی‌الرِّبا!.

کسی که بدون فرا گرفتن احکام و معارف دین به کار و کسب بپردازد مسلماً در غرقاب ربا خواری فرو خواهد رفت! (نهج‌البلاغه، کلمة 439)

40ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

أحْسَنُ الناسِ معاشاً مَن حَسُنَ معاشُ غَیرِهِ فی مَعاشِه.

بهترین زندگی و معاش را كسی دارد كه در پرتو معاش او معاش دیگران نیز به خوبی تأمین شود. (خیر او به دیگران می‌رسد) (تحف‌العقول، ص 471)

منبع: شکوفه های حکمت