نزول آیه تطهیر| ۵

آیه تطهیر و امامت حضرت‌ علی(ع)
آخرین نکته‌ای که مرحوم مظفر یادآوری می‌فرماید این است که:
پس از آن که ثابت شد آیه مبارکه فقط در مورد آن پنج نفر افراد پاک و طاهر نازل شده و همچنین بعد از این که از این آیه عصمت و پاکی آن پنج تن از همه پلیدی‌ها و رذایل استفاده کردیم، امامت حضرت ‌امیرالمؤمنین(ع) نیز از این آیه ثابت می‌شود زیرا عصمت شرط امامت است و این آیه نشان می‌دهد جز آن پنج نفر معصوم نیستند و اجماع اصحاب و راویان (از طریق نقل احادیثی که آیه مبارکه را مخصوص آن پنج نفر می‌داند) دلیل بر امامت آن حضرت ‌خواهد بود و از سوی دیگر حضرت ‌امیرالمؤمنین در موارد متعدده ادعای امامت فرمودند.

بدین‌ترتیب وقتی آن حضرت ‌ادعای امامت نمودند چون معصوم هستند و چون دروغ نمی‌گویند، بدیهی است که باید ادعای آن حضرت ‌را بپذیریم ولی ادعای دیگران در جانشینی رسول خدا چون (به دلیل اختصاص این آیه به پنج نفر) معصوم نیستند قابل قبول نیست.
بنابراین نتیجه می‌گیریم که امامت حق آن حضرت ‌است گرچه (به دلیل حفظ مصالح اسلام و مسلمین) نتوانستند با افرادی که با زور و قدرت بر آن حضرت‌ سبقت جستند مبارزه کنند.[1]
 
قوی‌ترین دلیل بر منحصر بودن «اهل‌بیت» در خسمه طیبه
دانشمند فرزانه جناب آقای رحمانی همدانی می‌فرماید:
قوی‌ترین دلیل بر آن که مراد از اهل‌بیت خمسه طیبه هستند کاری است که رسول خدا پس از نزول این آیه انجام داد،
وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیهَا[2]
«خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و در این راه مقاومت و پایداری داشته باش»
زیرا آن حضرت ‌پس از نزول این آیه تا مدت زیادی بر خانه امیرمؤمنان و فاطمه می‌گذشت و می‌فرمود: نمازا خدا شما را رحمت کند، إِنَّما یرِیدُ اللهُ...
خواننده عزیز و هوشمند آگاه است که رسول خدا(ص) از همه مردم حکیم‌تر، درست اندیش‌تر، معصوم‌تر، منظم‌تر و در علم و عمل از همه شایسته‌تر است، پس باید این کار او که شش یا هشت یا نه یا هجده ماه و یا تا پایان عمر (بر اساس روایت) استمرار داشته ‌است، روی مصلحتی مهم و حکمتی کامل بوده باشد، زیرا عمل آن حضرت، حق و جدی است و شوخی و سرسری نیست، زیرا او شهر حکمت و معرفت و حقیقت است و گویی که آن حضرت ‌با این نوع گفتار و عمل تا پایان عمر شریف خویش می‌خواست به مردم اعلام نماید و به خوبی آشکار سازد که مراد از «اهل» در این آیه و همچنین در آیه «تطهیر» (چنانکه «آلوسی» مفسّر معروف اهل سنّت گفته است) همان کسانی هستند که روزی پنج بار به در خانه آنان می‌رود به سایر خویشان و همسران او، و به همین دلیل در اخبار و احادیث هیچ وارد نشده است که آن حضرت‌ در خانه غیر علی و فاطمه می‌رفته است و هیچ کس حتی منحرفان از علی مانند «مقاتل و عکرمه و عروه» که در خاموش کردن نور خدا کوشیده و بسیاری از مطالب مسلّم و یقینی را انکار کرده‌اند، مدّعی این مطلب نشده است و باید دانست که پیامبر این دو آیه را به قول و عمل خود تفسیر و تبیین کرد همان گونه که آیه «مباهله» را به همین روش تفسیر نمود.

 

در کتاب «تذکرة الخواص» صفحه ۱۴ آمده است:
رسول خدا(ص) هنگام صبح حسین(ع) را در آغوش و دست حسن(ع) را به دست گرفته بود و فاطمه(س) پشت سر او و علی(ع) پشت سر همه به راه افتادند و در خبر دیگری است که: رسول خدا به «نجرانیان» فرمود: بیایید اینان - حسن و حسین - فرزندان ما هستند و این - فاطمه - زنان ماست و این - علی – جان‌های ماست.
شیخ عالم کامل «محمد ابن طلحه شافعی» درباره ترتیب اسامی به آیه «مباهله» (پیامبر حسنین، فاطمه، علی) گوید: پس به نور بصیرتت که خداوند تو را به هدایت خویش یاری دهد. به این آیه و ترتیب عبارت‌های آن و کیفیت اشارت‌هایش به بلندی مقام فاطمه و در منازل شرف و بلندی درجاتش، بنگر.

پیامبر نیز این مطلب را روشن ساخت و فاطمه را میان خود و علی قرار داد تا به سِرّ آیه و حکمت آن آگاهی دهد. زیرا خداوند فاطمه را در جایی قرار داد که از جلو (توسط پیامبر) و از پشت (توسط على) احاطه شده بود و به این وسیله اهمیّت و اعتنا به منزلت او را آشکار نمود و چون مراد از «انفسنا»، «نفس» علی همراه پیامبر است فاطمه را میان آن دو نفس قرار داد (نه میان پیامبر و ابناء) زیر حراست و حفاظت به وسیله نفس‌ها در دلالت خود بلیغ‌تر از «ابناء» است.[3]

سپس پاره‌ای از روایاتی را که دانشمندان اهل سنّت در روشن ساختن معنی «اهل‌بیت» توسط پیامبر با رفتن همه روزه در خانه حضرت ‌علی و فاطمه نقل کرده‌اند، گزارش می‌فرماید:
 ۱- «ابوالحمراء» خادم پیامبر گوید: چون این آیه نازل شد: وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ پیامبر هنگام هر نماز به در خانه علی و فاطمه می‌آمد و می‌فرمود: نماز! خدایتان رحمت کند، إِنَّما یرِیدُ اللهُ... .[4]

 ۲- ابوسعید خدری گوید: چون آیه وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ نازل شد پیامبر مدت هشت ماه هنگام نماز صبح به در خانه علی و فاطمه می‌آمد و می‌فرمود نماز! خدایتان رحمت کند،  إِنَّما یرِیدُ اللهُ... [5]

 ۳- امام مجتبی(ع) ضمن خطبه‌ای طولانی فرمود: چون آیه وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ نازل شد، جدّم هر روز هنگام طلوع فجر نزد ما می‌آمد و می‌فرمود نماز! خدایتان رحمت کند، إِنَّما یرِیدُ اللهُ... [6]

 ۴- «انس بن مالک» و «زید بن علی» از پدرش، از جدش روایت کرده‌اند که فرمود: بعد از آن که آیه «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ» نازل شد پیامبر مدت نه ماه هر روز هنگام نماز صبح به در خانه فاطمه می‌آمد و می‌فرمود: نماز! ای خاندان نبوت  إِنَّما یرِیدُ اللهُ... این خبر از سیصد نفر صحابی روایت شده است.[7]

 ۵- «شهاب الدین آلوسی» در تفسیر این آیه گفته است:
مراد از اهل او برخی گفته‌اند: زنان و دختران و داماد او علی (رضی الله تعالی عنهم)اند و برخی گفته‌اند آنان و سایر مؤمنان بنی هاشم و بنی مطلب‌اند و برخی دیگر گفته اند: همه پیروان از امت او هستند و به نظر من ظاهرا منظور از اهل در این آیه همان «اهل‌بیت» یعنی خانواده پیامبرند و حدیث «ابوسعید خدری» که چون آیه «و أمر أهلك بالصلواة » نازل شد رسول خدا مدت هشت ماه هنگام نماز صبح به در خانه علی می‌آمد و می‌فرمود نماز! خدایتان رحمت کند، نبوت  إِنَّما یرِیدُ اللهُ... که «ابن مردودیه» و «ابن عساکر» و «ابن النجار» آن را روایت کرده‌اند مؤیّد آن است، امامیه نیز نظیر این حدیث را به طریق بسیاری روایت کرده‌اند.[8]

 ۶- «قرطبی» گوید: پیامبر پس از نزول این آیه، وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ هر صبحگاهی به در خانه فاطمه و علی می‌رفت و می‌گفت: نماز.[9]

 ۷- «فخرالدین رازی» گوید: و رسول خدا پس از نزول این آیه هر صبحگاهی به سوی فاطمه و علی می‌رفت و می‌فرمود: نماز! و چندین ماه به این کار ادامه داد.[10]

 اما روایاتی که عالمان و مفسّران شیعه در این مورد نقل کرده‌اند؛
۱- «على بن ابراهیم قمی» در تفسیر خود گوید: ... زیرا خداوند آن حضرت ‌را دستور داد که خانواده خود را به ویژه (به نماز) دعوت کند تا مردم بدانند که خانواده محمّد نزد خداوند منزلت ویژه‌ای دارند که مردم دیگر ندارند. زیرا یک بار به طور عموم همراه مردم (به نماز) دستور فرموده و بار دیگر به طور خصوص. چون خداوند این آیه را نازل کرد رسول خدا هر روز هنگام نماز صبح به در خانه علی و فاطمه و حسن و حسین می‌رفت و می‌فرمود: «السَّلامُ عَلیكُم وَ رَحمَةُ الله وَ بَرَكاتُهُ»، و آنان نیز پاسخ می‌دادند؛ «وَ عَلَیکَ السَّلام یا رَسُول الله وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُه»، آنگاه پیامبر چهارچوب در را می‌گرفت و می‌فرمود: نماز، نماز خدایتان رحمت کند. نبوت  إِنَّما یرِیدُ اللهُ... و تا در مدینه حضور داشت پیوسته این کار را می‌کرد تا از دنیا مفارقت نمود. «ابوالحمرا» خادم پیامبر گوید:
 من گواهم که آن حضرت‌ چنین می‌کرد.[11]

 ۲- «ملّا محسن فیض کاشانی» گوید: در کتاب «عیون اخبار الرضا» از آن حضرت‌ درباره این آیه وارد است که فرمود: خداوند ما را بدین ‌ویژگی مخصوص داشت زیرا ما را به همراه امت به نماز امر فرمود، سپس به طور خصوص نیز مورد خطاب قرار داد. از این رو رسول خدا پس از نزول این آیه مدت نه ماه، هر روز هنگام نماز پنج بار به در خانه علی و فاطمه می‌رفت و می‌فرمود: نماز! خدایتان رحمت کند! و خداوند هیچ یکی از فرزندان پیامبران را به مانند این کرامتی که در حق ما فرموده و ما را در میان خاندان همه آنان بدین‌ ویژگی مخصوص ساخته گرامی نداشته ‌است.[12]

 ۳- «شیخ طبرسی» (ره) پس از نقل روایت «ابوسعید خدری» گوید: این روایت را «ابن عقده» به سند خود از طریق بسیاری از اهل‌بیت و دیگران چون «ابوبرزه» و «ابورافع» روایت کرده است. و امام باقر(ع) فرمود: خداوند پیامبر را امر کرد تا خانواده خود را خصوصاً دعوت کند تا مردم بدانند که خانواده او را نزد خداوند منزلتی است که مردم دیگر را نیست.[13]

 

خودآزمایی:

1- از نظر مرحوم مظفر رابطه بین آیه تطهیر و امامت امیرالمؤمنین چیست؟

2- قوی‌ترین دلیلی که به نظر مرحوم رحمانی همدانی منظور از اهل‌بیت، همان خمسه طیبه هستند چیست؟

پی‌نوشت‌ها:

[1] دلائل الصدق ، ج 2 ، ص 103 به بعد.

[2] سوره طه ، آیه ۱۳۲.

[3] مطالب السئول ، ص 7 ، به نقل از ترجمه کتاب امام علی.

[4] شواهد التنزیل ، ج 2 ، ص 381 به نقل ...

[5] تفسیر الدرّ المنثور ، ج 4 ، ص 313.

[6] ینابیع المودة ، ص 482.

[7] ینابیع المودة ، ص 174.

[8] آلوسی ، روح المعانی ، ج 16 ، ص 284.

[9] قرطبی ، الجامع الاحکام القرآن ، ج 11 ، ص 263.

[10] رازی ،  تفسیر کبیر ، ج 22 ، ص 137.

[11] تفسیر قمی ، ج 2 ، ص 67.

[12] تفسیر صافی ، ج 3 ، ص 337.

[13] طبری ، مجمع البیان ، ج 7، ص 27.