۲. توحید افعالی
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِی الْمُلْكَ مَنْ تَشَآءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَآءُ بِیدِكَ الْخَیرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ (۲۶)
بگو: خدایا! ای مالک همهی موجودات! به هر که خواهی حکومت میدهی و از هر که خواهی حکومت را میگیری، و هر که را خواهی عزت میبخشی و هر که را خواهی خوار و بیمقدار میکنی، هر خیری به دست توست، یقیناً تو بر هر کاری توانایی. (آل عمران، ۲۶)
توضیح:
توحید افعالی خداوند، مصداق تسبیح مبارک «لاحَولَ و لاقُوّه إلاَّ بِالله» است؛ یعنی تنها مؤثر در عالم خداوند است؛ به عبارت دیگر، هر فعل و حرکت و اثری که در جهان هستی است، از اراده و مشیت خدا سرچشمه میگیرد و هیچ موجودی نمیتواند مستقلاً و بدون اتکا به ارادهی او کاری انجام دهد. البته این موضوع با آزادی اراده و اختیار انسان در انجام کارها منافات ندارد؛ زیرا همین آزادی را نیز خداوند به ما داده است. گفتنی است توحید افعالی فروع و شاخههای فراوانی چون توحید در عبادات، اطاعت، محبت، رازقیت و ... دارد که باور به آن آثار و برکات معنی فراوانی در زندگی انسان دارد. در آیات مذکور، مظاهری از توحید افعالی ذکر شده است.
حدیث:
امام کاظم(ع): «لَا یَکُونُ شَیْءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللهُ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَى؛ هیچ چیزی صورت نمیگیرد؛ مگر آنکه خداوند آن را اراده کرده است.» کافی: ج ۱ ص۸۸ ح ۵.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد حاج ابوالقاسم و سیدمهدی هاشمی