نام: محمّد بن علی(ع)
لقب: باقر(ع)
کُنیه: ابوجعفر(ع)
پدر و مادر: امام سجّاد(ع)، فاطمه (دختر امام حسن مجتبی) (از این رو، آن حضرت هم از ناحیهی پدر و هم از ناحیهی مادر، به بنی هاشم، منسوب است).
وقت و محلّ تولّد: اوّل رجب، یا سوّم صفر سال 57 هجری در مدینه.
وقت و محلّ شهادت: روز دوشنبه 7 ذیحجّه سال 114 ﻫق در سنّ 57 سالگی، به دستور هشام بن عبدالملک، مسموم شده، و در مدینه به شهادت رسید.
مرقد شریف: در مدینه، در قبرستان بقیع.
دوران عمر: سه بخش؛
۱ـ سه سال و شش ماه و ده روز با جدّش امام حسین(ع).
۲ـ 34 سال و 15 روز با پدرش امام سجّاد(ع).
۳ـ 19 سال و ده ماه و 12 روز مدّت امامت، در این دوره که بنی امیّه و بنی عبّاس، در جنگ بودند، امام باقر(ع) کمال استفاده را در جهت تربیت شاگرد، و استحکام و گسترش تشیّع و انقلاب فرهنگی نمود.
۱ـ سلام پیامبر(ص) به امام باقر(ع)
جابر بن عبدالله انصاری(ره) از یاران راستین پیامبر(ص) بود، او میگوید: رسول خدا(ص) به من فرمود: نزدیک است زنده باشی، تا فرزندی از فرزندان مرا که از نسل حسین(ع) است دیدار کنی که نامش محمّد(ع) است یَبْقُرُ عِلْمَ الدّینِ بَقْراً: «علم دین را به خوبی بشکافد».
هنگامی که او را دیدار کردی، سلام مرا به او برسان»[1].
همانگونه که پیامبر(ص) فرموده بود، عمر جابر(ره) طولانی شد، تا آن هنگام که امام باقر(ع) را زیارت کرد و سلام پیامبر(ص) را به او ابلاغ نمود.
جریان ملاقات جابر(ره) با امام باقر(ع)، مکرّر و مختلف بوده، در یکی از آنها چنین آمده:
روزی جابر(ره)، امام باقر(ع) را (در آن هنگام که کودک بود) در یکی از کوچههای مدینه دید، گفت: ای پسر، تو کیستی؟
امام باقر(ع) فرمود: من محمّد بن علیّ بن حسین بن علی بن ابی طالب هستم.
جابر(ره) گفت: به من نگاه کن، نگاه کرد، پشت به من کن، او پشت کرد، جابر(ره) گفت: سوگند به پروردگار کعبه، این کودک شبیه پیغمبر(ص) است، سپس جابر عرض کرد:
«ای پسرم! رسول خدا به تو سلام رسانید».
امام باقر(ع) گفت: «سلام بر رسول خدا(ص) تا هر چه آسمانها و زمین باقی است، و سلام بر تو ای جابر، که سلام رسول خدا(ص) را به من ابلاغ کردی».
جابر(ره) مکرّر میگفت: ای باقر! ای باقر! ای باقر! براستی که تو شکافندهی علوم هستی.
از آن پس، همواره جابر(ره) به حضور امام باقر(ع) میآمد، و در کنارش مینشست و از محضر علمی آن حضرت، بهرهمند میشد، گاهی جابر(ره) در حدیثی که از رسول خدا(ص) نقل میکرد، اشتباه مینمود، امام باقر(ع) اشتباه او را تذکّر میداد، و او را میپذیرفت و عرض میکرد: «ای باقر، ای باقر، ای باقر، خدا را گواه میگیرم که خداوند مقام امامت را در کودکی به تو عطا فرموده است»[2].
پینوشتها
[1]. ترجمهی ارشاد، ج ۲، ص ۱۵۷.
[2]. علل الشّرایع، ج ۱، ص ۲۳۳ ـ بحار، ج ۴۶، ص ۲۲۵.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد محمدی اشتهاردی