وظیفه‌ی مرد در تکامل همسر | جهاد زن چیست؟

شوهرداری، یعنی مواظبت و نگه‌داری از شوهر. شوهرداری کار آسانی نیست که از هر زن بی‌لیاقت و نادانی ساخته باشد، بلکه نیازمند کاردانی، ذوق، سلیقه و زیرکی مخصوصی است. زنی که بخواهد شوهرداری کند باید دل او را به دست آورد، اسباب رضایت خاطرش را فراهم سازد، مواظب اخلاق و رفتارش باشد، به کارهای نیک تشویقش کند، او را از کارهای بد منع کند، مواظب بهداشت، سلامتی و تغذیه‌ی او باشد و سعی کند ازاو انسانی آبرومند، محبوب و مهربان بسازد تا برای خانواده‌اش بهترین سرپرست و برای فرزندانش بهترین پدر و مربی باشد.
خداوند حکیم قدرت فوق‌العاده‌ای به زن عطا فرموده است. سعادت و خوش‌بختیِ خانواده در دست اوست، بدبختیِ خانواده نیز در دست اوست. زن می‌تواند خانه را به‌محیطی بهشت گونه بدل سازد و نیز می‌تواند آن را به صورت جهنمی سوزان در آورد. او می‌تواند شوهرش را به اوج ترقی برساند و نیز می‌تواند به خاک سیاهش بنشاند. زن اگر با هنرِ شوهرداری آشنا باشد و وظایفی را که خدا برای او مقرر فرموده، انجام دهد، می‌تواند از یک مرد عادی، بلکه از یک مرد بی‌لیاقت، شوهری لایق و آبرومند بسازد.
یکی از دانشمندان می‌نویسد: زن قدرت عجیبی دارد، مثل قضا و قدر است، هرچه بخواهد همان است.[1]
اسمایلز می‌گوید: اگر زن با تقوا و خوش خلق و کدبانویی در خانه‌ای محقر و فقیر باشد آن خانه را محل آسایش و فضیلت و خوش‌بختی می‌سازد.
ناپلئون می‌گوید: اگر می‌خواهید اندازه‌ی تمدن و پیشرفت ملتی را بدانید به زنان آن ملت بنگرید.
بالزاک می‌گوید: خانه‌ی بی‌زن عفیف، قبرستان است.
شوهرداری به قدری در نظر اسلام اهمیت داشته که آن را هم‌ردیف جهاد در راه خدا دانسته است.
حضرت علی(ع) می‌فرماید:
جهاد زن به این است که خوب شوهرداری کند.[2]
با توجه به این که جهاد در راه خدا برای ترقی و گسترش اسلام، دفاع از کشورهای اسلامی و اجرای عدالت اجتماعی، بزرگ‌ترین عبادت است، ارزش شوهرداری معلوم می‌شود.
رسول خدا(ص) می‌فرماید:
هر زنی که بمیرد در حالی که شوهرش از او راضی باشد، داخل بهشت می‌شود.[3]
و در روایتی دیگر می‌فرماید:
زن نمی‌تواند حق خدا را ادا کند مگر این که حق شوهرش را ادا کند.[4]

چنان که شوهرداری بزرگ‌ترین وظیفه‌ی یک بانوی خانه‌دار است و اهمیت آن در شریعت اسلام در ردیف جهاد قرار گرفته است، هم چنین همسرداری نیز، بزرگ‌ترین و ارزنده‌ترین عملِ یک مرد همسردار بوده و راز سعادتمندی خانواده می‌باشد. همسرداری کار آسانی نیست، بلکه رموزی دارد که هر کس اگر کاملاً بدان‌ها آشنا باشد می‌تواند همسرش را مطابق دل‌خواه، به صورت یک بانوی ایده‌آل، بلکه فرشته‌ی رحمت در آورد.
مردی که بخواهد واقعاً همسرداری کند باید اخلاق و روحیات همسرش را کاملاً به‌دست آورد، از خواسته‌های درونی و تمایلات نفسانی او آگاه شود و بر طبق آن‌ها برنامه‌ی زندگی را مرتب سازد. به‌وسیله‌ی اخلاق و رفتار خویش چنان در او نفوذ کند و دلش را به‌دست آورد که به خانه و زندگی دل‌گرم شود و از روی عشق و علاقه، خانه‌داری کند.
همسرداری، کلمه‌ی جامع و مبهمی است که به شرح و توضیح نیاز دارد و ما در مباحث آینده آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

دختری که وارد خانه‌ی شوهر می‌شود، مسئولیت اداره‌ی یک منزل را برعهده می‌گیرد. و برای اداره‌ی منزل، اطلاعات مختلفی لازم دارد. باید از آشپزی، شستن لباس، آداب مهمان‌داری، معاشرت و ... اطلاعاتی داشته باشد. شوهر از همسر تازه‌واردش انتظار دارد که وی بر همه کارها مسلط باشد و یک زن تربیت یافته‌ی کامل عیار باشد؛ ولی متأسفانه گاهی این انتظارات، جامه‌ی عمل به خود نمی‌پوشد؛ یعنی عروس یا اصلاً آداب زندگی را نمی‌داند و یا اگر چیزی بلد باشد خیلی محدود است.
چه باید کرد؟ این نیز از نقص‌های اجتماعی ماست. نه پدر و مادرها مقید هستند که آداب زندگی را به دخترانشان بیاموزند، و نه برنامه‌ی آموزش و پرورش چنان است که به‌جای مطالب بی‌ثمر، آداب زندگی را به آنان آموزش دهد. به هر حال چاره‌ای نیست، باید در صدد علاج برآمد.
مرد چون می‌خواهد عمری را با همسرش زندگی کند، ناچار است در تعلیم و تربیت او کوشش نماید تا عیب و نقص‌هایش را برطرف سازد و چون معمولاً مرد، هم از نظر سن بر همسرش فزونی دارد و هم از حیث تجربیات و اطلاعات، بنابراین اگر قدری صبر و حوصله خرج دهد می‌تواند نقص‌های او را برطرف سازد و مطابق دل‌خواه در آورد. کارهایی را که خودش بلد است، به نرمی و با زبان خوش به او یاد دهد و دراین باره می‌تواند از خانم‌های کاردان و با تجربه‌ی اعضای خانه مانند مادر، خواهر، عمه و خاله، استفاده کند و از راهنمایی‌های آنان بهره‌مند گردد. هم چنین می‌تواند از کتاب‌هایی که در فن آشپزی، خانه‌داری، مهمان‌داری، شوهرداری و آداب معاشرت نوشته شده بهره گیرد.
همسرش را به خواندن کتاب‌های اخلاقی تشویق نماید. آداب معاشرت و رفت‌وآمد را به او بیاموزد. اگر بد اخلاقی و خلاف ادبی از او سرزد، با زبان خوش و دل‌سوزی به او تذکر دهد، نه به عنوان اعتراض؛ زیرا ممکن است پی آمد خوبی نداشته باشد.
مرد اگر در یکی دو سال اول زندگی صبر و حوصله داشته باشد و با عقل و تدبیر به تعلیم و تربیت همسرش همت گمارد، می‌تواند او را مطابق دل‌خواه خود تربیت کند. چنان چه موفقیت او صددرصد نباشد، بی‌تردید می‌تواند تا حدودی مؤثر باشد.
درست است که برای این کار، صرف وقت و صبر و حوصله لازم است، ولی هر چه در این باره بیش‌تر سرمایه‌گذاری شود، ارزش دارد؛ زیرا همسر، شریک زندگی شوهر و مربی فرزندانش است و لذا تا پایان عمر، از ثمرات این کار بهره‌مند خواهد شد.
از موضوعات مهمی که مردها باید به آن توجه داشته باشند، این است که احکام اسلام را به همسران مسلمان خود بیاموزند. اگرچه قاعده این است که آنان باید احکام و قوانین دین اسلام را بدانند، ولی غالباً از آن‌ها بی‌اطلاعند؛ حتی گاهی احکام و دستورات ابتدایی اسلام مانند وضو، نماز، غسل و تیمم را بلد نیستند. البته این کار، ازوظایف پدر و مادر همسر هست، ولی حال که آنان در انجام وظیفه کوتاهی نموده‌اند و دختران ساده‌لوح بی‌گناه را به خانه‌ی بخت فرستاده‌اند، این وظیفه‌ی سنگین بر عهده‌ی شوهران قرار می‌گیرد. باید آنان را به وظایف دینی آشنا سازند و واجبات و محرمات اسلام را به آنان بیاموزند. عقاید و اخلاق اسلامی را به طوری که مطابق فهم آنان باشد تعلیم کنند. اگر خودتان می‌توانید این کار را بر عهده بگیرید چه بهتر، وگرنه باید با مشورت اهل نظر، کتاب‌ها و مجلات سودمند علمی و اخلاقی اسلام را تهیه نموده و دراختیارشان بگذارید و آنان را به خواندن کتاب‌های سودمند تشویق کنید.
رساله‌ی عملیه‌ی ساده‌ای را در اختیارشان بگذارید و در صورت لزوم می‌توانید یک‌شخص متدین مورد اعتماد و اهل اطلاع را برای تعلیم و تربیتشان انتخاب کنید.
به هر حال، امر به معروف، نهی از منکر و ارشاد و راهنمایی همسر، از وظایف حتمی شوهر است. اگر شوهر به وظیفه‌اش عمل کرد، نتیجه‌اش این می‌شود که دارای همسری متدین، عفیف، مهربان، خوش‌اخلاق، دانا و زندگی کن خواهد بود که علاوه بر ثواب‌های اخروی در همین دنیا نیز از منفعتش بهره‌مند خواهد شد و اگر در انجام وظیفه کوتاهی کند، نتیجه این می‌شود که در این دنیا از همسری بی اطلاع و ضعیف‌الایمانی برخوردار شود و مصونیت دینی و اخلاقی نداشته باشد و در قیامت نیز مورد بازخواست خداوند قهّار قرار گیرد.
خداوند بزرگ در قرآن مجید می‌فرماید:
ای کسانی که ایمان دارید! خودتان و خانواده‌تان را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ است محفوظ بدارید.[5]
امام صادق(ع) فرمود:
وقتی آیه‌ی مذکور نازل شد یکی از مسلمانان گریه می‌کرد و می‌گفت: من که عاجزم نفس خود را از آتش محفوظ بدارم، در عین حال مأمور شده‌ام که اهل بیتم را نیز از دوزخ نگه‌دارم!!
پیغمبر اکرم(ص) فرمود:
همین مقدار کافی است که آنان را امر کنی به کارهایی که خودت مأموریت داری آن‌ها را انجام دهی و نهی کنی از کارهایی که خودت باید آن‌ها را ترک کنی.[6]
و در حدیثی دیگر فرمود:
مرد به سرپرستی خانواده گمارده شده است و هر سرپرستی نسبت به زیردستانش مسئولیت دارد.[7]
و نیز در سخنی دیگر از زن‌ها یاد نموده و فرمود:
پیش از این که شما را به کارهای بد وادار کنند، به کارهای نیک دعوتشان کنید.[8]

 

1- جهاد زن چیست؟
2- مردی که بخواهد واقعاً همسرداری کند، چه کارهایی باید انجام دهد؟
3- وظیفه‌ی مرد در تکامل همسر را بیان کنید.

 

 

[1]. در آغوش خوشبختى، ص 142.
[2]. بحارالأنوار، ج 103، ص 252.
[3]. محجة البیضاء، ج 2، ص 70.
[4]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 552.
[5]. تحریم(66) آیه‌ی 6.
[6]. وسائل الشیعه، ج 11، ص 417.
[7]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 550.
[8]. بحار الأنوار، ج 103، ص 227.